Er sjálf karlsins að deyja sem hugsar með ýktum hætti? Ástþór Ólafsson skrifar 28. september 2021 18:00 Ég skrifaði greinina Að níðast á konunni er gömul vísa sem hefur verið einum of oft kveðin sem fjallar um hvað liggur á bakvið af hverju karlmenn séu búnir að beita konum andlegu og líkamlegu ofbeldi í gegnum aldanna rás. Þar reyni ég að svara þessari spurningu en svarið er vissulega víðfemt og felur í sér ótal möguleika af kenningum til svara. Þarafleiðandi kemur önnur spurning - hvernig getur samfélagið orðið til þess að karlmenn beiti konum engu andlegu og líkamlegu ofbeldi? Þessi spurning getur einkennst af útópíu enda þekkjum við að bæði andlegt og líkamlegt ofbeldi á sér stað í vestrænu samfélagi og fyrir utan það sem erfitt er að stoppa. En þrátt fyrir getum við reynt að lágmarka þetta athafnamynstur hérna á Íslandi en til að lágmarka það þá verðum við að halda áfram að reyna að skilja hvað liggur á bakvið þessa hugsun og hegðun hjá karlmönnum. Þá snýr málið að sjálfinu eða egóinu enda búið að vera driffjöður karlmannsins undir samfélagslegu lögmáli sem gæti heitið með kæruleysislegum og hégómalegum hætti: Það þarf að matreiða þetta sjálf. En hvernig er sjálfið matreitt? En til að skilja það og hvaðan sjálfið kemur er viðeigandi að fara aftur um 100 ár þegar sálgreinandinn Sigmund Freud (1856-1939) lagði fram kenningu um persónuleika mannsins. Hann vildi meina að hugsun og hegðun mannsins væri tengt þremur þáttum sem myndi stýra mótun á hans persónuleika; þaðið (id), sjálfið (ego) og yfirsjálfið (superego). Þaðið eru lægstu hvatir eins og að borða, sofa, drekka, stunda samneyti, kynlíf o.s.frv. Yfirsjálfið er siðferðislögmálið eins og foreldrar, stofnanir, ríkið eða einhverskonar vald o.s.frv. En sjálfið er manneskjan sjálf og Freud vildi meina að manneskjan væri stöðugt að berjast á móti því að vera ekki eingöngu í þaðinu eða yfirsjálfinu enda tvær ýktar víddir á sitthvorum endanum sem geta bælt niður sjálfið. Þannig að manneskjan á að reyna að sameina þetta tvennt með jafn bundnum hætti til að búa til sterkan persónuleika. Freud safnaði saman þessum upplýsingum með að taka viðtöl við konur. Fékk að skyggnast inn í þeirra heim og komst að þeirri niðurstöðu að konur væru að lifa í einhverri myrkvaveröld sem ætti sér stað án þeirra vilja og stjórnunnar. Hann fór að horfa á kenninguna sína með konur til hliðsjónar. Að konurnar voru án sjálfsins vegna þess að karlar í þeirra umhverfi væru þaðið, sjálfið og yfirsjálfið enda voru konur að þjóna þeirra þörfum þannig þær hlýddu eiginmönnum sínum eða öðru karlmönnum. Þær huguðu lítið að sínu þaði, sjálfi og yfirsjálfi með tilliti til vilja og stjórnunnar. Hann taldi þarafleiðandi að karlinn væri í miklu yfirvaldssambandi við veröldina vegna þess að hann gat sagt til um hvenær konan átti að uppfylla hans grunnþarfir og hlýða honum í öllu. Freud var líka meðvitaður um að þessi þróun myndi eiga sér stað í miklu mæli á næstu áratugum. Enda fann hann að siðferðið í samfélaginu væri á barmi þess að verða gjaldþrota, siðferðið væri dáið og þar með væri sjálfið hjá konunni sömuleiðis dáið en ekki hjá karlinum (Freud og Strachey, 2018). Vegna þess að karlinn hefur verið að matreiða sitt sjálf með að níðast á konunni og gera hana háða sínum þörfum og kröfum. Það gerir það að verkum að hann hefur stýrt algjörlega hvort að konan væri að fylgja sinni sannfæringu og sannleika með því að halda henni frá þessu tvennu. Með þessu brýtur hann niður þann möguleika að konan þrói með sér sjálf enda var hennar persónuleiki óneitanlega háður hans tilvist og hvernig hann byggði upp sinn persónuleika. En upp úr lok seinni heimsstyrjaldarinnar fór að verða hreyfing á að konan ætlaði ekki að láta siðferði karlsins ráða ríkjum um hvort að konan ætti að lúta fyrir hans lægstu þörfum og bera yfir sig hans taumhaldi í hans siðferði. Þá fór konan að koma fram á sjónarsviðið sem sjálfstæður og sterkur einstaklingur með kröftugum hreyfingum eins og við þekkjum hér á Íslandi á 20 tuttugustu og tuttugustu og fyrstu öldinni; Rauðsokkurnar og Metoo. Þetta tvennt verður til þess að konur fara að stíga niður fæti til að sýna að hingað og ekki lengra! eða núna fáið þið að fara aftur á bak. Þessu tengt er kenning franska heimspekingsins Michel Foucault um „transgression“ eða „að fara yfir línuna“ mjög viðeigandi. Hann vildi meina að einstaklingurinn annað hvort sjálfur eða í hópum ætti að ögra línunni sem skerst á milli þess hvar hans hugsun og hegðun afmarkast (Foucault og Gordon, 1980). Þannig konur hafa þurft að ögra línunni í gegnum tímans rás til að fá sínu fram hvað varðar sinn kosningarétt, tilvistarrétt og réttinn til að mennta sig og skapa sér atvinnutækifæri með það fyrir sjónum að lifa með sterkum hætti í samfélagi manna. Þannig mikið búið að eiga sér stað varðandi baráttu kvenna í fjölþættum málum. En ávallt tilhneiging til að halda áfram að berjast fyrir sínu. Eins og ef við veltum þessu upp á nútíma samfélag þar sem umræðan snýr að kynferðislegu áreiti og ofbeldi af hálfu karlmannsins þá hefur það ekki náð eins sterkri röddu og aðrar baráttur. Þannig þetta er búið að vera grasserandi um aldir en hefur verið að fljóta upp á yfirborðið síðastliðnu áratugi eða ár þannig þessi myrkvaveröld er að opinberast fyrir augum samfélagsins. Enda búið að matreiða sjálf karlsins þar sem óttastjórnun hefur verið verulega áberandi og konan verið nauðbeygð til að svara þörfum karlsins. Við þekkjum þetta frá kirkjunni, dómskerfinu, fyrirtækjum og dægurmenningu okkar. En núna síðastliðnu áratugi hefur þetta verið að taka breytingum enda eru konur í sí auknu mæli að falast eftir sínum tilvistarrétti án þess að karlmaður hafi eitthvað um það að segja. En með þessum mikla krafti hafa konur verið að endurheimta sitt sjálf með því að sækja að sjálfi karlsins, bæði til að draga úr þeirra þaði og yfirsjálfi s.s. bæla niður þeirra ýktu þarfir. Enda vilja konur að karlmenn ættu að lifa í sínum grunnþörfum þannig að þeirra kynorka verði ekki einstefna og á sama tíma að þeirra yfirsjálf verði ekki harðsnúið í sömu átt með tilliti til hvað konan má segja og gera. Þannig þá er spurning hvort að sjálf karlsins sé ekki deyja hægt og rólega? Er það tilgangurinn að útrýma sjálfi karlsins? Að við séum að horfa á einhverskonar endurnýjun á sjálfi þar sem karlmenn þurfa að sýna konum virðingu og virða þeirra mörk! En síðan verðum við að hugsa, þetta er sennilega erfitt fyrir suma en ekki alla, því margir karlar ná að stýra sínu sjálfi þannig þeir eru ekki sjálfstýrðir af sínum grunnþörfum með ýktum hætti og þessu að hafa yfirhöndina í samfélaginu. Vegna þess að margir karlar finna jafnvægi á þessu þannig að góður andi ríkir yfir bæði þaðinu og yfirsjálfinu. Þannig fyrir þeim er sjálfið sprelllifandi enda horfa þeir á það sem ákveðna orku sem hægt er að nota til að ná árangri í lífinu eins og að leysa úr erfiðleikum, mennta sig, útvega sér atvinnu, stofna fjölskyldu, viðhalda vinasamböndum o.s.frv. Þannig að karlmenn sem lifa í miklum mæli í sínum ýktu grunnþörfum og horfa sterkt til yfirsjálfsins með sama hætti eru í hættu á að útrýmast miðað við straumhvörfin í samfélaginu varðandi hugsun og hegðun. Sá tími að konan sé til þjónustu reiðubúin þegar karlmenn þurfa að svala sínum þörfum og uppfylla sitt siðferðislega vald er að renna sitt skeið. Þeir þurfa að aðlaga sínar grunnþarfir og yfirsjálf til að vera með sterkt sjálf til að geta tekið þátt í samfélagi manna. Þá mætti alveg gauka þeirri kenningu að sér í félagslegum Darwinisma að aðeins þeir sterku karlmenn lifi af sem geta lifað í kvenlægu samfélagi? Er það útópía? Sennilega fyrir þá sem vilja ekki sjá konuna eflast í öllu sínu heldur frekar hafa hana nauðbeygða til svara fyrir sínum grunnþörfum og gerðu það sem ég segir þér… kona! En þarna leynist svarið við því hvernig getur samfélagið orðið til þess að karlmenn beiti konum engu andlegu og líkamlegu ofbeldi? En á sama tíma spyrja sig margir - af hverju beita konur karlmönnum andlegu og líkamlegu ofbeldi? Höfundur er grunnskólakennari og seigluráðgjafi. Heimildir: Freud, S., og Strachey, A. (þýðandi). (2018). Civilization and its Discontents. CreateSpace Independent Publishing Platform. Foucault, M., og Gordon, C. (ritstjóri). (1980). Power/Knowledge: Selected interviews and Other Writings. New York: Pantheon Books. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Ástþór Ólafsson Mest lesið Sjálfstæðismenn boða víst skattalækkanir á þá efnamestu Haukur V. Alfreðsson Skoðun Viltu borga 200 þús á mánuði eða 600 þús á mánuði af íbúðinni? Hildur Þórðardóttir Skoðun Fellur helsti stuðningsmaður menningarmála af þingi? Magnús Logi Kristinsson Skoðun ESB kærir sig ekkert um Ísland í jólagjöf Ole Anton Bieltvedt Skoðun Vímuefnið VONÍUM Haraldur Ingi Haraldsson Skoðun Svartir föstudagar í boði íslenskra stjórnvalda Haukur Guðmundsson Skoðun Betri Strætó 2025 og (svo) Borgarlína Dagur B. Eggertsson Skoðun Gæti aukin einkavæðing og skólaval í grunnskólakerfinu bætt námsárangur og aukið jafnrétti? Jón Páll Haraldsson,Linda Heiðarsdóttir,Ómar Örn Magnússon Skoðun Það sem ekki má fjalla um fyrir kosningar til Alþingis Árni Jensson Skoðun Þegar náttúruvinir hitta frambjóðendur. Hjálpartæki kjósandans Stefán Jón Hafstein Skoðun Skoðun Skoðun Kjóstu meiri árangur Bryndís Haraldsdóttir skrifar Skoðun Hvaða hlekkur ert þú í keðjunni? Ellý Tómasdóttir skrifar Skoðun Laxeldið verður ekki stöðvað Kristinn H. Gunnarsson skrifar Skoðun Þroskamerki þjóðar Tómas Torfason skrifar Skoðun Afvegaleidd umræða um áskoranir heilbrigðiskerfisins Áslaug Arna Sigurbjörnsdóttir skrifar Skoðun Var stytting náms til stúdentsprófs í þágu ungmenna? Sigurður E. Sigurjónsson skrifar Skoðun Það sem ekki má fjalla um fyrir kosningar til Alþingis Árni Jensson skrifar Skoðun Launafólk sýndi ábyrgð – Hvað með bankana og fjármagnseigendur? Finnbjörn A. Hermannsson skrifar Skoðun Sjálfstæðar konur? Sonja Ýr Þorbergsdóttir skrifar Skoðun Fullveldinu er fórnað með aðild að Evrópusambandinu Anton Guðmundsson skrifar Skoðun Endurhugsum dæmið, endurnýtum textíl Guðbjörg Rut Pálmadóttir skrifar Skoðun Betri Strætó 2025 og (svo) Borgarlína Dagur B. Eggertsson skrifar Skoðun Um kosningar, gulrætur og verðbólgu Jean-Rémi Chareyre skrifar Skoðun Gæti aukin einkavæðing og skólaval í grunnskólakerfinu bætt námsárangur og aukið jafnrétti? Jón Páll Haraldsson,Linda Heiðarsdóttir,Ómar Örn Magnússon skrifar Skoðun Fellur helsti stuðningsmaður menningarmála af þingi? Magnús Logi Kristinsson skrifar Skoðun Sjálfstæðismenn boða víst skattalækkanir á þá efnamestu Haukur V. Alfreðsson skrifar Skoðun Vímuefnið VONÍUM Haraldur Ingi Haraldsson skrifar Skoðun Viltu borga 200 þús á mánuði eða 600 þús á mánuði af íbúðinni? Hildur Þórðardóttir skrifar Skoðun Þegar náttúruvinir hitta frambjóðendur. Hjálpartæki kjósandans Stefán Jón Hafstein skrifar Skoðun Svartir föstudagar í boði íslenskra stjórnvalda Haukur Guðmundsson skrifar Skoðun Eitt heimili, ein fjölskylda og ein heilsa Pétur Heimisson skrifar Skoðun BRCA Elín Íris Fanndal Jónasdóttir skrifar Skoðun ESB kærir sig ekkert um Ísland í jólagjöf Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Að kjósa með nútíma hugsunarhætti Ragnhildur Katla Jónsdóttir skrifar Skoðun Í upphafi skal endinn skoða.. Sigurður F. Sigurðarson skrifar Skoðun Stjórnvöld, virðið frumbyggjaréttinn í íslensku samfélagi Sæmundur Einarsson skrifar Skoðun Handleiðsla og vellíðan í starfi Sveindís Anna Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Eldgos og innviðir: Tryggjum öryggi Suðurnesja Halla Hrund Logadóttir skrifar Skoðun Er aukin einkavæðing lausnin? Reynir Böðvarsson skrifar Skoðun Samfélag á krossgötum Finnbjörn A. Hermannsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir skrifar Sjá meira
Ég skrifaði greinina Að níðast á konunni er gömul vísa sem hefur verið einum of oft kveðin sem fjallar um hvað liggur á bakvið af hverju karlmenn séu búnir að beita konum andlegu og líkamlegu ofbeldi í gegnum aldanna rás. Þar reyni ég að svara þessari spurningu en svarið er vissulega víðfemt og felur í sér ótal möguleika af kenningum til svara. Þarafleiðandi kemur önnur spurning - hvernig getur samfélagið orðið til þess að karlmenn beiti konum engu andlegu og líkamlegu ofbeldi? Þessi spurning getur einkennst af útópíu enda þekkjum við að bæði andlegt og líkamlegt ofbeldi á sér stað í vestrænu samfélagi og fyrir utan það sem erfitt er að stoppa. En þrátt fyrir getum við reynt að lágmarka þetta athafnamynstur hérna á Íslandi en til að lágmarka það þá verðum við að halda áfram að reyna að skilja hvað liggur á bakvið þessa hugsun og hegðun hjá karlmönnum. Þá snýr málið að sjálfinu eða egóinu enda búið að vera driffjöður karlmannsins undir samfélagslegu lögmáli sem gæti heitið með kæruleysislegum og hégómalegum hætti: Það þarf að matreiða þetta sjálf. En hvernig er sjálfið matreitt? En til að skilja það og hvaðan sjálfið kemur er viðeigandi að fara aftur um 100 ár þegar sálgreinandinn Sigmund Freud (1856-1939) lagði fram kenningu um persónuleika mannsins. Hann vildi meina að hugsun og hegðun mannsins væri tengt þremur þáttum sem myndi stýra mótun á hans persónuleika; þaðið (id), sjálfið (ego) og yfirsjálfið (superego). Þaðið eru lægstu hvatir eins og að borða, sofa, drekka, stunda samneyti, kynlíf o.s.frv. Yfirsjálfið er siðferðislögmálið eins og foreldrar, stofnanir, ríkið eða einhverskonar vald o.s.frv. En sjálfið er manneskjan sjálf og Freud vildi meina að manneskjan væri stöðugt að berjast á móti því að vera ekki eingöngu í þaðinu eða yfirsjálfinu enda tvær ýktar víddir á sitthvorum endanum sem geta bælt niður sjálfið. Þannig að manneskjan á að reyna að sameina þetta tvennt með jafn bundnum hætti til að búa til sterkan persónuleika. Freud safnaði saman þessum upplýsingum með að taka viðtöl við konur. Fékk að skyggnast inn í þeirra heim og komst að þeirri niðurstöðu að konur væru að lifa í einhverri myrkvaveröld sem ætti sér stað án þeirra vilja og stjórnunnar. Hann fór að horfa á kenninguna sína með konur til hliðsjónar. Að konurnar voru án sjálfsins vegna þess að karlar í þeirra umhverfi væru þaðið, sjálfið og yfirsjálfið enda voru konur að þjóna þeirra þörfum þannig þær hlýddu eiginmönnum sínum eða öðru karlmönnum. Þær huguðu lítið að sínu þaði, sjálfi og yfirsjálfi með tilliti til vilja og stjórnunnar. Hann taldi þarafleiðandi að karlinn væri í miklu yfirvaldssambandi við veröldina vegna þess að hann gat sagt til um hvenær konan átti að uppfylla hans grunnþarfir og hlýða honum í öllu. Freud var líka meðvitaður um að þessi þróun myndi eiga sér stað í miklu mæli á næstu áratugum. Enda fann hann að siðferðið í samfélaginu væri á barmi þess að verða gjaldþrota, siðferðið væri dáið og þar með væri sjálfið hjá konunni sömuleiðis dáið en ekki hjá karlinum (Freud og Strachey, 2018). Vegna þess að karlinn hefur verið að matreiða sitt sjálf með að níðast á konunni og gera hana háða sínum þörfum og kröfum. Það gerir það að verkum að hann hefur stýrt algjörlega hvort að konan væri að fylgja sinni sannfæringu og sannleika með því að halda henni frá þessu tvennu. Með þessu brýtur hann niður þann möguleika að konan þrói með sér sjálf enda var hennar persónuleiki óneitanlega háður hans tilvist og hvernig hann byggði upp sinn persónuleika. En upp úr lok seinni heimsstyrjaldarinnar fór að verða hreyfing á að konan ætlaði ekki að láta siðferði karlsins ráða ríkjum um hvort að konan ætti að lúta fyrir hans lægstu þörfum og bera yfir sig hans taumhaldi í hans siðferði. Þá fór konan að koma fram á sjónarsviðið sem sjálfstæður og sterkur einstaklingur með kröftugum hreyfingum eins og við þekkjum hér á Íslandi á 20 tuttugustu og tuttugustu og fyrstu öldinni; Rauðsokkurnar og Metoo. Þetta tvennt verður til þess að konur fara að stíga niður fæti til að sýna að hingað og ekki lengra! eða núna fáið þið að fara aftur á bak. Þessu tengt er kenning franska heimspekingsins Michel Foucault um „transgression“ eða „að fara yfir línuna“ mjög viðeigandi. Hann vildi meina að einstaklingurinn annað hvort sjálfur eða í hópum ætti að ögra línunni sem skerst á milli þess hvar hans hugsun og hegðun afmarkast (Foucault og Gordon, 1980). Þannig konur hafa þurft að ögra línunni í gegnum tímans rás til að fá sínu fram hvað varðar sinn kosningarétt, tilvistarrétt og réttinn til að mennta sig og skapa sér atvinnutækifæri með það fyrir sjónum að lifa með sterkum hætti í samfélagi manna. Þannig mikið búið að eiga sér stað varðandi baráttu kvenna í fjölþættum málum. En ávallt tilhneiging til að halda áfram að berjast fyrir sínu. Eins og ef við veltum þessu upp á nútíma samfélag þar sem umræðan snýr að kynferðislegu áreiti og ofbeldi af hálfu karlmannsins þá hefur það ekki náð eins sterkri röddu og aðrar baráttur. Þannig þetta er búið að vera grasserandi um aldir en hefur verið að fljóta upp á yfirborðið síðastliðnu áratugi eða ár þannig þessi myrkvaveröld er að opinberast fyrir augum samfélagsins. Enda búið að matreiða sjálf karlsins þar sem óttastjórnun hefur verið verulega áberandi og konan verið nauðbeygð til að svara þörfum karlsins. Við þekkjum þetta frá kirkjunni, dómskerfinu, fyrirtækjum og dægurmenningu okkar. En núna síðastliðnu áratugi hefur þetta verið að taka breytingum enda eru konur í sí auknu mæli að falast eftir sínum tilvistarrétti án þess að karlmaður hafi eitthvað um það að segja. En með þessum mikla krafti hafa konur verið að endurheimta sitt sjálf með því að sækja að sjálfi karlsins, bæði til að draga úr þeirra þaði og yfirsjálfi s.s. bæla niður þeirra ýktu þarfir. Enda vilja konur að karlmenn ættu að lifa í sínum grunnþörfum þannig að þeirra kynorka verði ekki einstefna og á sama tíma að þeirra yfirsjálf verði ekki harðsnúið í sömu átt með tilliti til hvað konan má segja og gera. Þannig þá er spurning hvort að sjálf karlsins sé ekki deyja hægt og rólega? Er það tilgangurinn að útrýma sjálfi karlsins? Að við séum að horfa á einhverskonar endurnýjun á sjálfi þar sem karlmenn þurfa að sýna konum virðingu og virða þeirra mörk! En síðan verðum við að hugsa, þetta er sennilega erfitt fyrir suma en ekki alla, því margir karlar ná að stýra sínu sjálfi þannig þeir eru ekki sjálfstýrðir af sínum grunnþörfum með ýktum hætti og þessu að hafa yfirhöndina í samfélaginu. Vegna þess að margir karlar finna jafnvægi á þessu þannig að góður andi ríkir yfir bæði þaðinu og yfirsjálfinu. Þannig fyrir þeim er sjálfið sprelllifandi enda horfa þeir á það sem ákveðna orku sem hægt er að nota til að ná árangri í lífinu eins og að leysa úr erfiðleikum, mennta sig, útvega sér atvinnu, stofna fjölskyldu, viðhalda vinasamböndum o.s.frv. Þannig að karlmenn sem lifa í miklum mæli í sínum ýktu grunnþörfum og horfa sterkt til yfirsjálfsins með sama hætti eru í hættu á að útrýmast miðað við straumhvörfin í samfélaginu varðandi hugsun og hegðun. Sá tími að konan sé til þjónustu reiðubúin þegar karlmenn þurfa að svala sínum þörfum og uppfylla sitt siðferðislega vald er að renna sitt skeið. Þeir þurfa að aðlaga sínar grunnþarfir og yfirsjálf til að vera með sterkt sjálf til að geta tekið þátt í samfélagi manna. Þá mætti alveg gauka þeirri kenningu að sér í félagslegum Darwinisma að aðeins þeir sterku karlmenn lifi af sem geta lifað í kvenlægu samfélagi? Er það útópía? Sennilega fyrir þá sem vilja ekki sjá konuna eflast í öllu sínu heldur frekar hafa hana nauðbeygða til svara fyrir sínum grunnþörfum og gerðu það sem ég segir þér… kona! En þarna leynist svarið við því hvernig getur samfélagið orðið til þess að karlmenn beiti konum engu andlegu og líkamlegu ofbeldi? En á sama tíma spyrja sig margir - af hverju beita konur karlmönnum andlegu og líkamlegu ofbeldi? Höfundur er grunnskólakennari og seigluráðgjafi. Heimildir: Freud, S., og Strachey, A. (þýðandi). (2018). Civilization and its Discontents. CreateSpace Independent Publishing Platform. Foucault, M., og Gordon, C. (ritstjóri). (1980). Power/Knowledge: Selected interviews and Other Writings. New York: Pantheon Books.
Heimildir: Freud, S., og Strachey, A. (þýðandi). (2018). Civilization and its Discontents. CreateSpace Independent Publishing Platform. Foucault, M., og Gordon, C. (ritstjóri). (1980). Power/Knowledge: Selected interviews and Other Writings. New York: Pantheon Books.
Gæti aukin einkavæðing og skólaval í grunnskólakerfinu bætt námsárangur og aukið jafnrétti? Jón Páll Haraldsson,Linda Heiðarsdóttir,Ómar Örn Magnússon Skoðun
Skoðun Afvegaleidd umræða um áskoranir heilbrigðiskerfisins Áslaug Arna Sigurbjörnsdóttir skrifar
Skoðun Launafólk sýndi ábyrgð – Hvað með bankana og fjármagnseigendur? Finnbjörn A. Hermannsson skrifar
Skoðun Gæti aukin einkavæðing og skólaval í grunnskólakerfinu bætt námsárangur og aukið jafnrétti? Jón Páll Haraldsson,Linda Heiðarsdóttir,Ómar Örn Magnússon skrifar
Gæti aukin einkavæðing og skólaval í grunnskólakerfinu bætt námsárangur og aukið jafnrétti? Jón Páll Haraldsson,Linda Heiðarsdóttir,Ómar Örn Magnússon Skoðun