Meðvirkni og ófyrirsjáanleiki Þórarinn Hjartarson skrifar 19. ágúst 2021 14:00 Ein grundvallarforsenda laga í réttarríki er fyrirsjáanleiki. Borgarar eiga að geta gengið að lögunum vísum og að þeim sé ekki breytt eftir geðþótta stjórnmálamanna með litlum fyrirvara. Í starfsskilyrðum stjórnvalda segir í umræðum um réttarríkið, lög og athafnafrelsi: „Að þessu virtu hefur réttarríkið einnig þá þýðingu að þær takmarkanir sem lögin setja athafnafrelsi samfélagsþegnanna eru gerðar með ákveðnum hætti. Þessar takmarkanir eru framkvæmanlegar af þegnunum, birtar og þannig fyrirsjáanlegar, skýrar og skiljanlegar.“ Sóttvarnarlög hafa breyst mikið undanfarin misseri og erfitt er að greina nákvæmlega hvernig þau voru áður. Ef við hefðum verið upplýst í upphafi þessa faraldurs um að eftir um eitt og hálft ár myndu 90% landsmanna vera bólusettir gegn veirunni, en fólk þyrfti samt sem áður að búa við 200 manna samkomutakmarkanir, stofufangelsi fyrir smitaða, grímuskyldu í búðum, fjarlægðartakmarkanir, barir myndu loka klukkan 23:00 og að veita þyrfti öllum þeim sem maður ætti viðskipti við persónulegar upplýsingar, myndum við að öllum líkindum vilja spyrja nokkurra spurninga. Í dag, eftir að hafa verið marineruð í alls kyns takmörkunum og bylgjum, erum við hins vegar orðin vön. Jafnvel meðvirk. Við vorum raunar fljót að verða meðvirk. Við sungum lofsöngva um valdhafa með textum sem dásömuðu skerðingu á mannréttindum. Að sæta stofufangelsi var jú tækifæri af allra bestu gerð og ef okkur kæmi til með að leiðast í þessu „heima-spa-i“ af allra bestu gerð, gætum við gert okkur glaðan dag með því að leita á vit ævintýra í bílskúrsútilegu. Í dag er hljóðið í landanum öðruvísi og ber þess merki að margir séu orðnir þreyttir á ástandinu. Stjórnvöld og samstöðuglaðir samborgarar telja okkur þó í trú um að í rauninni eigum við að vera þakklát fyrir það frelsi sem við fáum yfir höfuð að njóta. Á Nýja Sjálandi eru reglurnar jú miklu strangari. Svandís Svavarsdóttir heilbrigðisráðherra sagði nýverið í þætti Pallborðsins að helsta kosningamálið yrði ekki Covid heldur hvernig við munum koma til með að koma okkur út úr faraldrinum. Hún sagði að mikilvægt væri að byggja til framtíðar þar sem hugsað væri um heildina en ekki út frá sérhagsmunum. Þessi orð verður að setja í samhengi við það hvernig Svandís sér fyrir sér að koma okkur úr þessum faraldri. Þegar hinn viðmælandi Pallborðsins og kollegi Svandísar, Brynjar Níelsson, kvaðst vera efins um aðgerðir stjórnvalda sagði Svandís honum að tala varlega og að hann mætti ekki gleyma því að við séum nú í heimsfaraldri. Hvenær lýkur því að samþykkt svar við hverskyns athugasemdum sé að við séum í miðjum heimsfaraldri? Hvenær munu svör stjórnvalda um að ómögulegt sé að veita vísbendingar um framhaldið hætta að vera haldbær rök fyrir áframhaldandi ófyrirsjáanleika? Erum við tilbúin að hlusta á heima með Helga til ársins 2030? Skilaboð stjórnvalda vísa til þess að við séum ekki komin út úr þessum faraldri fyrr en að engum stafar hætta á að veikjast af veirunni. En hvað ef veiran er komin til að vera og ómögulegt að útrýma henni alveg? Eru stjórnvöld tilbúin til þess að halda úti þvingunum og takmörkunum um ófyrirsjáanlega framtíð næstu árin? Þeir sérhagsmunir sem Svandís nefndi í þættinum eru ekki vont fólk sem vilja frelsi til þess að arðræna öreigana. Þetta er fólkið sem sér til þess að þau opinberu kerfi sem okkur er svo annt um haldist á floti. Það er ekki fýsilegt í lýðræðissamfélagi að segja fólki sem efast um tímabundin mannréttindabrot að hætta að fokking væla og þakka fyrir að búa ekki í Afghanistan, líkt og Kári Stefánsson sagði nýverið. Með sömu rökum má draga þá ályktun að fólk í Íran ætti ekki að kvarta yfir mannréttindabrotum því að fólk í Norður Kóreu býr við verri kjör. Mögulega er það rétt mat stjórnvalda að glapræði sé að opna allt samfélagið. En það getur ekki verið stefna stjórnvalda að takmarka frelsi fólks til frambúðar ef þessi veira er komin til að vera. Stjórnvöld þurfa að gefa skýr svör um það nákvæmlega hvenær við munum aflétta takmörkunum og njóta okkar eðlilegu mannréttinda á ný, óháð því hvort að Covid-19 sé enn til staðar. Höfundur er þáttastjórnandi í hlaðvarpinu Ein Pæling Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Þórarinn Hjartarson Mannréttindi Faraldur kórónuveiru (COVID-19) Mest lesið Carbfix: Stærsta framlag Íslands í loftslagsmálum heimsins Sævar Freyr Þráinsson Skoðun Mengum meira Heiðar Guðjónsson Skoðun Fögnum á degi líffræðilegrar fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Skúli Skúlason,Ole Sandberg,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun Hvað verður um Kára? Helga Sigrún Harðardóttir Skoðun Sigmundi Davíð svarað Björn Bjarnason Skoðun Coda Terminal hefur ekki áhrif á neysluvatnsból höfuðborgarsvæðisins Sigrún Tómasdóttir Skoðun Ferðatryggingar og val á kreditkorti Svandís Edda Hólm Jónudóttir Skoðun Af hverju leka gluggar fyrr en áður? Böðvar Bjarnason Skoðun Halldór 05.07.2024 Halldór Að óttast blokkir Ásta Logadóttir Skoðun Skoðun Skoðun Carbfix: Stærsta framlag Íslands í loftslagsmálum heimsins Sævar Freyr Þráinsson skrifar Skoðun Sigmundi Davíð svarað Björn Bjarnason skrifar Skoðun Coda Terminal hefur ekki áhrif á neysluvatnsból höfuðborgarsvæðisins Sigrún Tómasdóttir skrifar Skoðun Líf og dauði leikur á hnífsegg Áslaug Arna Sigurbjörnsdóttir skrifar Skoðun Mengum meira Heiðar Guðjónsson skrifar Skoðun Hvað verður um Kára? Helga Sigrún Harðardóttir skrifar Skoðun Að eiga tertuna og borða hana líka – svar til formanns Hildur Sverrisdóttir skrifar Skoðun Hik er sama og tap Ingólfur Sverrisson skrifar Skoðun Af hverju leka gluggar fyrr en áður? Böðvar Bjarnason skrifar Skoðun Hluta þjóðarinnar hent út í kuldann – hinn baðar sig í sólinni Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Að óttast blokkir Ásta Logadóttir skrifar Skoðun Engin gúrka hjá Blaðamannafélaginu Sigríður Dögg Auðunsdóttir,Freyja Steingrímsdóttir skrifar Skoðun Stórnotendur eru kjölfestan í íslenska raforkukerfinu Guðríður Eldey Arnardóttir skrifar Skoðun Ert þú í góðu netsambandi? Áslaug Arna Sigurbjörnsdóttir skrifar Skoðun Evrópa og myrkrið framundan Hilmar Þór Hilmarsson skrifar Skoðun Heilræði fyrir Nýhaldið Sigmundur Davíð Gunnlaugsson skrifar Skoðun Glútenlaust gull á grillið Anna Gunndís Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Kaupin á eyrinni Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Lokunaruppboð í Kauphöllinni Baldur Thorlacius skrifar Skoðun Viðreisn mun leggja fram tillögu um íbúakosningu um Coda Terminal verkefnið í Hafnarfirði Jón Ingi Hákonarson skrifar Skoðun Ferðatryggingar og val á kreditkorti Svandís Edda Hólm Jónudóttir skrifar Skoðun Af hverju að byggja Coda Terminal? Ólafur Elínarson,Sandra Ósk Snæbjörnsdóttir skrifar Skoðun Hljóð úr horni Ingólfur Sverrisson skrifar Skoðun ESB fyrir almenning Oddný G. Harðardóttir skrifar Skoðun Strámaðurinn mikli Kristján Hreinsson skrifar Skoðun Árið er 2024 Halla Signý Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Samkeppni í nýju ljósi Páll Hermannsson skrifar Skoðun Það er verið að grafa dýpri fátæktargjá Rúnar Sigurjónsson skrifar Skoðun „Hæ ástin, þarf að millifæra, getur þú samþykkt beiðnina?“ Heiðrún Jónsdóttir skrifar Skoðun Algeng þvæla um Evrópusambandið Jón Frímann Jónsson skrifar Sjá meira
Ein grundvallarforsenda laga í réttarríki er fyrirsjáanleiki. Borgarar eiga að geta gengið að lögunum vísum og að þeim sé ekki breytt eftir geðþótta stjórnmálamanna með litlum fyrirvara. Í starfsskilyrðum stjórnvalda segir í umræðum um réttarríkið, lög og athafnafrelsi: „Að þessu virtu hefur réttarríkið einnig þá þýðingu að þær takmarkanir sem lögin setja athafnafrelsi samfélagsþegnanna eru gerðar með ákveðnum hætti. Þessar takmarkanir eru framkvæmanlegar af þegnunum, birtar og þannig fyrirsjáanlegar, skýrar og skiljanlegar.“ Sóttvarnarlög hafa breyst mikið undanfarin misseri og erfitt er að greina nákvæmlega hvernig þau voru áður. Ef við hefðum verið upplýst í upphafi þessa faraldurs um að eftir um eitt og hálft ár myndu 90% landsmanna vera bólusettir gegn veirunni, en fólk þyrfti samt sem áður að búa við 200 manna samkomutakmarkanir, stofufangelsi fyrir smitaða, grímuskyldu í búðum, fjarlægðartakmarkanir, barir myndu loka klukkan 23:00 og að veita þyrfti öllum þeim sem maður ætti viðskipti við persónulegar upplýsingar, myndum við að öllum líkindum vilja spyrja nokkurra spurninga. Í dag, eftir að hafa verið marineruð í alls kyns takmörkunum og bylgjum, erum við hins vegar orðin vön. Jafnvel meðvirk. Við vorum raunar fljót að verða meðvirk. Við sungum lofsöngva um valdhafa með textum sem dásömuðu skerðingu á mannréttindum. Að sæta stofufangelsi var jú tækifæri af allra bestu gerð og ef okkur kæmi til með að leiðast í þessu „heima-spa-i“ af allra bestu gerð, gætum við gert okkur glaðan dag með því að leita á vit ævintýra í bílskúrsútilegu. Í dag er hljóðið í landanum öðruvísi og ber þess merki að margir séu orðnir þreyttir á ástandinu. Stjórnvöld og samstöðuglaðir samborgarar telja okkur þó í trú um að í rauninni eigum við að vera þakklát fyrir það frelsi sem við fáum yfir höfuð að njóta. Á Nýja Sjálandi eru reglurnar jú miklu strangari. Svandís Svavarsdóttir heilbrigðisráðherra sagði nýverið í þætti Pallborðsins að helsta kosningamálið yrði ekki Covid heldur hvernig við munum koma til með að koma okkur út úr faraldrinum. Hún sagði að mikilvægt væri að byggja til framtíðar þar sem hugsað væri um heildina en ekki út frá sérhagsmunum. Þessi orð verður að setja í samhengi við það hvernig Svandís sér fyrir sér að koma okkur úr þessum faraldri. Þegar hinn viðmælandi Pallborðsins og kollegi Svandísar, Brynjar Níelsson, kvaðst vera efins um aðgerðir stjórnvalda sagði Svandís honum að tala varlega og að hann mætti ekki gleyma því að við séum nú í heimsfaraldri. Hvenær lýkur því að samþykkt svar við hverskyns athugasemdum sé að við séum í miðjum heimsfaraldri? Hvenær munu svör stjórnvalda um að ómögulegt sé að veita vísbendingar um framhaldið hætta að vera haldbær rök fyrir áframhaldandi ófyrirsjáanleika? Erum við tilbúin að hlusta á heima með Helga til ársins 2030? Skilaboð stjórnvalda vísa til þess að við séum ekki komin út úr þessum faraldri fyrr en að engum stafar hætta á að veikjast af veirunni. En hvað ef veiran er komin til að vera og ómögulegt að útrýma henni alveg? Eru stjórnvöld tilbúin til þess að halda úti þvingunum og takmörkunum um ófyrirsjáanlega framtíð næstu árin? Þeir sérhagsmunir sem Svandís nefndi í þættinum eru ekki vont fólk sem vilja frelsi til þess að arðræna öreigana. Þetta er fólkið sem sér til þess að þau opinberu kerfi sem okkur er svo annt um haldist á floti. Það er ekki fýsilegt í lýðræðissamfélagi að segja fólki sem efast um tímabundin mannréttindabrot að hætta að fokking væla og þakka fyrir að búa ekki í Afghanistan, líkt og Kári Stefánsson sagði nýverið. Með sömu rökum má draga þá ályktun að fólk í Íran ætti ekki að kvarta yfir mannréttindabrotum því að fólk í Norður Kóreu býr við verri kjör. Mögulega er það rétt mat stjórnvalda að glapræði sé að opna allt samfélagið. En það getur ekki verið stefna stjórnvalda að takmarka frelsi fólks til frambúðar ef þessi veira er komin til að vera. Stjórnvöld þurfa að gefa skýr svör um það nákvæmlega hvenær við munum aflétta takmörkunum og njóta okkar eðlilegu mannréttinda á ný, óháð því hvort að Covid-19 sé enn til staðar. Höfundur er þáttastjórnandi í hlaðvarpinu Ein Pæling
Fögnum á degi líffræðilegrar fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Skúli Skúlason,Ole Sandberg,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun
Skoðun Coda Terminal hefur ekki áhrif á neysluvatnsból höfuðborgarsvæðisins Sigrún Tómasdóttir skrifar
Skoðun Viðreisn mun leggja fram tillögu um íbúakosningu um Coda Terminal verkefnið í Hafnarfirði Jón Ingi Hákonarson skrifar
Fögnum á degi líffræðilegrar fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Skúli Skúlason,Ole Sandberg,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun