Veiran og að viðurkenna að maður veit ekki neitt Helgi Áss Grétarsson skrifar 9. apríl 2021 14:00 Í bók Platóns, „Síðustu dagar Sókratesar“, er m.a. lýst atburðum sem að lokum leiða til þeirrar ályktunar Sókratesar að hann, ólíkt öðrum, viðurkenni að vita ekki neitt og af þessum ástæðum haldi völvan í Delfi að hann sé vitrasti maður heims. Sú viðurkenning, að vita ekki neitt um tiltekið málefni, er mikilvæg, bæði í dag sem og á tímum Sókratesar. Aðferðafræðin sem leiðir af slíkri viðurkenningu er að sá sem rannsakar tiltekið úrlausnarefni á jafnan að halda sig við það sem hann þekkir og fullyrða ekki meira en það sem sönnunargögn heimila á hverjum tíma. Sem dæmi, snjallasti læknir í heimi þarf ekki endilega að vita hvernig byggja á brú, rétt eins og frábær lögfræðingur hefur vart kunnáttu til að skera upp sjúkling. Covid-19 og opinber umræða Þegar Covid-19 faraldurinn hófst fyrir rúmu ári ákvað ég fljótlega að hafa ekki skoðun á ráðstöfunum sóttvarnaryfirvalda, hvort sem það væri hér á landi eða um heim allan. Þessi nálgun stafaði einfaldlega af því að málefnið er svo flókið að ég vildi hvorki eyða tíma né orku í að afla mér fullnægjandi þekkingar til að hafa skoðun á því. Af því leiðir að skást væri fyrir mig að gæta að persónulegum sóttvörnum. Þá von hef ég einnig ávallt borið í brjósti að yfirvöld vernduðu almannahagsmuni með sóttvarnarráðstöfunum sem reistar væru á traustum vísindalegum grundvelli. Um þessar ráðstafanir eru hins vegar skiptar skoðanir, sumir telja að sóttvarnir eigi að vera afar strangar á meðan aðrir telja að þær eigi að vera mun frjálslegri. Í opinberri umræðu um þetta málefni tel ég æskilegt að þeir sem fara með völd eða hafa mikil áhrif á stefnumótun, gæti hófsemdar í sinni orðræðu. Málefnið er viðkvæmt og traust skiptir verulegu máli. Einn þeirra sem hafa unnið sér rétt til að tjá sig um veiruna skæðuna og sóttvarnir, er Kári Stefánsson. Um færni hans sem læknis og vísindamanns hef ég engar forsendur til að efast, ferill hans talar sínu máli. Á hinn bóginn tel ég að hann hafi á ýmsan hátt leikið af sér í nýjasta viðtalinu sem tekið var við hann í Kastljósi RÚV 8. apríl síðastliðinn, m.a. tjáði hann sig ógætilega um nýlega úrskurði héraðsdóms Reykjavíkur þar sem ákvarðanir um skyldu tiltekinna einstaklinga til að dvelja á sóttvarnarhúsi voru felldar úr gildi. Hvers vegna var orðræða Kára óvarfærin? Fyrrnefndir úrskurðir héraðsdóms virðast reistir á því einfalda atriði að þegar yfirvöld svipta einstakling frelsi þurfi lög að vera skýr og ófullnægjandi er að reglugerð mæli fyrir um slíka skipan mála þegar lögin sjálf geyma ekki slíka heimild. Um þetta grundvallaratriði er m.a. kveðið í stjórnarskránni. Þrátt fyrir að Kári hafi mátt vita þetta gaf hann til kynna í viðtalinu að niðurstaðan í úrskurðum héraðsdóms væri röng og til að styrkja þann málflutning vísaði hann til persónulegra samtala sinna við ýmsa lögfræðinga, m.a. sumra sem væru „dómarar á æðri dómstigum“. Líta verður á þessa heimild Kára sem sögusögn er enga þýðingu hefur. Frekari fullyrðingar voru settar fram af Kára í viðtalinu sem furðu vekja, t.d. hreyfði hann við því að lögmenn þeirra sem borið hefðu mál umbjóðenda sinna fyrir dómstóla hefðu með ásettu ráði girt fyrir að úrskurðir héraðsdóms kæmust til endurskoðunar á æðra dómstigi. Einnig hljóta ýmis önnur ummæli hans vera umdeilanleg, t.d. þau að „alla hafa reiknað með að lögin væru sett til að hægt væri að skikka fólk í sóttvarnarhús“ en nú þegar hefur einn þingmaður rökstutt það með ítarlegum hætti að síðastnefnda atriðið sé rangt. Lokaorð Nú getur hver sem er haft skoðun á niðurstöðum dómstóla en mér þykir óheppilegt að áhrifamikill læknir tjái sig um lagaatriði af þessum toga á þann hátt sem gert var í áðurnefndum kastljóssþætti. Rökréttara er að leggja áherslu á að þar til bærir sérfræðingar og stjórnmálamenn leiti leiða til að ná tökum á Covid-19 faraldrinum hér á landi en á sama tíma virði grunnreglur réttarríkisins. Það er engum greiði gerður að of langt sé gengið í að höggva skorð í mannréttindi einstaklinga. Vart er ástæða heldur til að draga heilindi dómara í efa en samkvæmt stjórnarskránni ber dómendum í embættisverkum sínum að fara einungis eftir lögum. Höfundur er lögfræðingur. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Faraldur kórónuveiru (COVID-19) Helgi Áss Grétarsson Mest lesið Örvæntingarfullur maður sker út grasker Þórður Snær Júlíusson Skoðun Ég var barnið sem vildi ekki taka í höndina á kennaranum sínum Fida Abu Libdeh Skoðun Sjálfstæðisflokkur hækkar kostnað heimilanna Kristrún Frostadóttir Skoðun Bob Marley og íslenskar kosningar Gísli Hvanndal Jakobsson Skoðun Gerum þetta að kosningamáli Ágúst Ólafur Ágústsson Skoðun Ölmusuhagkerfið Unnur Rán Reynisdóttir Skoðun Stóri grænþvotturinn Heiðrún Lind Marteinsdóttir Skoðun Fyrirmyndarstjórn Viðreisnar og Samfylkingar á Reykjavíkurborg? Diljá Mist Einarsdóttir Skoðun Hvar er mannúðin? Davíð Sól Pálsson Skoðun Þöggun Guðbjörg Ása Jóns Huldudóttir,Margrét Kristín Blöndal,Margrét Rut Eddudóttir,Lukka Sigurðardóttir,Sigtryggur Ari Jóhannsson,Halldóra Jóhanna Hafsteins Âû Skoðun Skoðun Skoðun Erum við tilbúin til að bæta menntakerfið okkar? Jónína Einarsdóttir skrifar Skoðun Eru vaxtarmörkin vandinn? Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Búum til „vandamál“ – leysum það með samræmdum prófum Árelía Eydís Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Þöggun Guðbjörg Ása Jóns Huldudóttir,Margrét Kristín Blöndal,Margrét Rut Eddudóttir,Lukka Sigurðardóttir,Sigtryggur Ari Jóhannsson,Halldóra Jóhanna Hafsteins Âû skrifar Skoðun Ölmusuhagkerfið Unnur Rán Reynisdóttir skrifar Skoðun Fyrirmyndarstjórn Viðreisnar og Samfylkingar á Reykjavíkurborg? Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun Sjálfstæðisflokkur hækkar kostnað heimilanna Kristrún Frostadóttir skrifar Skoðun Hvar er mannúðin? Davíð Sól Pálsson skrifar Skoðun Gerum þetta að kosningamáli Ágúst Ólafur Ágústsson skrifar Skoðun Stóri grænþvotturinn Heiðrún Lind Marteinsdóttir skrifar Skoðun Örvæntingarfullur maður sker út grasker Þórður Snær Júlíusson skrifar Skoðun Vill íslenska þjóðin halda í einmenninguna? Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Inngilding eða „aðskilnaður“? Jasmina Vajzović Crnac skrifar Skoðun Vonin má aldrei deyja Guðmunda G. Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Ég var barnið sem vildi ekki taka í höndina á kennaranum sínum Fida Abu Libdeh skrifar Skoðun Um áhrif niðurskurðar á fjárlögum 2025 til kvikmyndagerðar og lista Steingrímur Dúi Másson skrifar Skoðun Bob Marley og íslenskar kosningar Gísli Hvanndal Jakobsson skrifar Skoðun Fólk eða fífl? Anna Gunndís Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Eru til lausnir við mönnunarvanda heilsugæslunnar? Gunnlaugur Már Briem skrifar Skoðun Er eitthvað mál að handtaka börn? Elsa Bára Traustadóttir skrifar Skoðun Er ferðaþjónusta útlendingavandamál? Halla Signý Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Íslenska kerfið framleiðir afbrotamenn Ágústa Ágústsdóttir skrifar Skoðun Ekki fokka þessu upp! Gunnar Dan Wiium skrifar Skoðun Kosningaloforð og hvað svo? Björn Snæbjörnsson skrifar Skoðun Fólk, fjárfestingar og framfarir Baldur Thorlacius skrifar Skoðun Húsnæðis- og skipulagsmál Anna Sofía Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Falleinkunn fyrrum forseta Vilhjálmur Þorsteinsson,Viktor Orri Valgarðsson skrifar Skoðun Séreignarsparnaður nauðsynlegur valkostur til að létta greiðslubyrði Kolbrún Halldórsdóttir skrifar Skoðun Skattlögð þegar við þénum, eigum og eyðum Aron H. Steinsson skrifar Skoðun Kjaftæði Elliði Vignisson skrifar Sjá meira
Í bók Platóns, „Síðustu dagar Sókratesar“, er m.a. lýst atburðum sem að lokum leiða til þeirrar ályktunar Sókratesar að hann, ólíkt öðrum, viðurkenni að vita ekki neitt og af þessum ástæðum haldi völvan í Delfi að hann sé vitrasti maður heims. Sú viðurkenning, að vita ekki neitt um tiltekið málefni, er mikilvæg, bæði í dag sem og á tímum Sókratesar. Aðferðafræðin sem leiðir af slíkri viðurkenningu er að sá sem rannsakar tiltekið úrlausnarefni á jafnan að halda sig við það sem hann þekkir og fullyrða ekki meira en það sem sönnunargögn heimila á hverjum tíma. Sem dæmi, snjallasti læknir í heimi þarf ekki endilega að vita hvernig byggja á brú, rétt eins og frábær lögfræðingur hefur vart kunnáttu til að skera upp sjúkling. Covid-19 og opinber umræða Þegar Covid-19 faraldurinn hófst fyrir rúmu ári ákvað ég fljótlega að hafa ekki skoðun á ráðstöfunum sóttvarnaryfirvalda, hvort sem það væri hér á landi eða um heim allan. Þessi nálgun stafaði einfaldlega af því að málefnið er svo flókið að ég vildi hvorki eyða tíma né orku í að afla mér fullnægjandi þekkingar til að hafa skoðun á því. Af því leiðir að skást væri fyrir mig að gæta að persónulegum sóttvörnum. Þá von hef ég einnig ávallt borið í brjósti að yfirvöld vernduðu almannahagsmuni með sóttvarnarráðstöfunum sem reistar væru á traustum vísindalegum grundvelli. Um þessar ráðstafanir eru hins vegar skiptar skoðanir, sumir telja að sóttvarnir eigi að vera afar strangar á meðan aðrir telja að þær eigi að vera mun frjálslegri. Í opinberri umræðu um þetta málefni tel ég æskilegt að þeir sem fara með völd eða hafa mikil áhrif á stefnumótun, gæti hófsemdar í sinni orðræðu. Málefnið er viðkvæmt og traust skiptir verulegu máli. Einn þeirra sem hafa unnið sér rétt til að tjá sig um veiruna skæðuna og sóttvarnir, er Kári Stefánsson. Um færni hans sem læknis og vísindamanns hef ég engar forsendur til að efast, ferill hans talar sínu máli. Á hinn bóginn tel ég að hann hafi á ýmsan hátt leikið af sér í nýjasta viðtalinu sem tekið var við hann í Kastljósi RÚV 8. apríl síðastliðinn, m.a. tjáði hann sig ógætilega um nýlega úrskurði héraðsdóms Reykjavíkur þar sem ákvarðanir um skyldu tiltekinna einstaklinga til að dvelja á sóttvarnarhúsi voru felldar úr gildi. Hvers vegna var orðræða Kára óvarfærin? Fyrrnefndir úrskurðir héraðsdóms virðast reistir á því einfalda atriði að þegar yfirvöld svipta einstakling frelsi þurfi lög að vera skýr og ófullnægjandi er að reglugerð mæli fyrir um slíka skipan mála þegar lögin sjálf geyma ekki slíka heimild. Um þetta grundvallaratriði er m.a. kveðið í stjórnarskránni. Þrátt fyrir að Kári hafi mátt vita þetta gaf hann til kynna í viðtalinu að niðurstaðan í úrskurðum héraðsdóms væri röng og til að styrkja þann málflutning vísaði hann til persónulegra samtala sinna við ýmsa lögfræðinga, m.a. sumra sem væru „dómarar á æðri dómstigum“. Líta verður á þessa heimild Kára sem sögusögn er enga þýðingu hefur. Frekari fullyrðingar voru settar fram af Kára í viðtalinu sem furðu vekja, t.d. hreyfði hann við því að lögmenn þeirra sem borið hefðu mál umbjóðenda sinna fyrir dómstóla hefðu með ásettu ráði girt fyrir að úrskurðir héraðsdóms kæmust til endurskoðunar á æðra dómstigi. Einnig hljóta ýmis önnur ummæli hans vera umdeilanleg, t.d. þau að „alla hafa reiknað með að lögin væru sett til að hægt væri að skikka fólk í sóttvarnarhús“ en nú þegar hefur einn þingmaður rökstutt það með ítarlegum hætti að síðastnefnda atriðið sé rangt. Lokaorð Nú getur hver sem er haft skoðun á niðurstöðum dómstóla en mér þykir óheppilegt að áhrifamikill læknir tjái sig um lagaatriði af þessum toga á þann hátt sem gert var í áðurnefndum kastljóssþætti. Rökréttara er að leggja áherslu á að þar til bærir sérfræðingar og stjórnmálamenn leiti leiða til að ná tökum á Covid-19 faraldrinum hér á landi en á sama tíma virði grunnreglur réttarríkisins. Það er engum greiði gerður að of langt sé gengið í að höggva skorð í mannréttindi einstaklinga. Vart er ástæða heldur til að draga heilindi dómara í efa en samkvæmt stjórnarskránni ber dómendum í embættisverkum sínum að fara einungis eftir lögum. Höfundur er lögfræðingur.
Þöggun Guðbjörg Ása Jóns Huldudóttir,Margrét Kristín Blöndal,Margrét Rut Eddudóttir,Lukka Sigurðardóttir,Sigtryggur Ari Jóhannsson,Halldóra Jóhanna Hafsteins Âû Skoðun
Skoðun Þöggun Guðbjörg Ása Jóns Huldudóttir,Margrét Kristín Blöndal,Margrét Rut Eddudóttir,Lukka Sigurðardóttir,Sigtryggur Ari Jóhannsson,Halldóra Jóhanna Hafsteins Âû skrifar
Skoðun Fyrirmyndarstjórn Viðreisnar og Samfylkingar á Reykjavíkurborg? Diljá Mist Einarsdóttir skrifar
Skoðun Um áhrif niðurskurðar á fjárlögum 2025 til kvikmyndagerðar og lista Steingrímur Dúi Másson skrifar
Skoðun Séreignarsparnaður nauðsynlegur valkostur til að létta greiðslubyrði Kolbrún Halldórsdóttir skrifar
Þöggun Guðbjörg Ása Jóns Huldudóttir,Margrét Kristín Blöndal,Margrét Rut Eddudóttir,Lukka Sigurðardóttir,Sigtryggur Ari Jóhannsson,Halldóra Jóhanna Hafsteins Âû Skoðun