Fyrsta skólastigið en ekki þjónustustigið Haraldur Freyr Gíslason skrifar 7. desember 2020 15:01 Árið 2008 voru í fyrsta sinn sett lög um skólastarf á Íslandi sem gerðu ráð fyrir samhengi hlutverka leik-, grunn- og framhaldsskóla fyrir nemendur. Lögin um leikskólana, nr. 90/2008, afmarka hlutverk leikskólanna. Þar er leikskólinn skilgreindur sem fyrsta skólastigið fyrir börn sem ekki hafa náð skólaskyldualdri (en sem kunnugt er nær skólaskylda aðeins til barna í grunnskólum). Fyrsta grein laganna tiltekur hlutverk leikskólans: Hann skal annast uppeldi, umönnun og menntun barnanna í samræmi við nánari ákvæði laganna. Þar sem að ekki er skólaskylda á leikskólastiginu er það foreldra eða forsjáraðila að óska eftir leikskólaplássi fyrir börnin sín. Faglegt starf leikskóla byggir á að mæta þörfum barna og er gríðarlega fjölbreytt. Innan skólanna eru gerðar ríkulegar faglegar kröfur til að þess að tryggja þá þekkingu og hæfni sem til staðar þarf að vera svo að hægt sé að haga menntun, uppeldi og umönnun allra leikskólabarna í samræmi við rétt þeirra samkvæmt lögunum. Í lögum 95/2019 um menntun, hæfni og ráðningu kennara og skólastjórnenda við leikskóla, grunnskóla og framhaldsskóla er til dæmis kveðið á um að 2/3 (67%) hlutar þeirra er sinna uppeldi og menntun í leikskólum eigi að hafa leyfisbréf kennara. Umræða um faglegt starf í leikskólum á stundum erfitt uppdráttar í íslensku samfélagi og vill víkja fyrir mun fyrirferðarmeiri umræðu um sérstakt þjónustuhlutverk leikskóla gagnvart foreldrum og atvinnulífi. Samt er óumdeilt og lögbundið að eina „þjónustuhlutverk“ leikskóla snýr að börnum og felst í að tryggja þeim gæðamenntun, uppeldi og umönnun með hliðsjón af aldri þeirra og þroska. Er það gert í gegnum leik sem er námsleið leikskólans. Þetta er sérlega sorglegt í ljósi þess að umræða um þarfir barna og möguleika leikskólastigsins til að standa undir lögbundnu hlutverki sínu þarf algeran forgang, m.a. vegna mjög alvarlegs og víðtæks kennaraskorts. Eitt stærsta verkefni sveitarfélaganna nú um mundir er að fjölga leikskólakennurum. Í lykiltölum um leikskólastigið á vef Sambands íslenskra sveitarfélaga má sjá að á árunum 2016-2018 fór hlutfall leikskólakennara er sinna uppeldi og menntun í leikskólum, úr 34% niður í 30%. Sláandi tölur sýna að frá byrjun árs 2018 til loka árs 2019 hafa 213 félagsmenn í Félagi leikskólakennara farið að kenna í grunnskóla, en einungis 46 félagsmenn í Félagi grunnskólakennara farið að kenna á leikskólastiginu. Munurinn er 167 félagsmenn leikskólastiginu í óhag. Helsta ástæðan fyrir þessu ójafnvægi eru ólíkir vinnutímakaflar í kjarasamningi skólastiganna. Þar hefur hingað til hallað mjög á leikskólann. Fyrsta janúar 2020 síðastliðinn tóku gildi lög sem meðal annars kveða á um að leyfisbréf geta gilt þvert á skólastig. Við þá breytingu jókst hættan enn á að leikskólakennarar flyttu sig yfir á önnur skólastig vegna ólíkra starfsaðstæðna og vinnutímafyrirkomulags. Markmið laganna er meðal annars að auka flæði á milli skólastiganna. Það er gott markmið. En flæðið þarf að vera í báðar áttir. Það er best gert með því að bæta stafsaðstæður á leikskólastiginu. Í nýgerðum kjarasamningi Félags leikskólakennara og Sambands íslenskra sveitarfélaga (dags. 10. júní 2020) eru stigin skref til að bæta starfsaðstæður leikskólakennara og tryggja meiri tíma til að sinna undirbúningi fyrir fagleg störf. Töluverð aukning varð ennfremur á undirbúningstíma. Einnig var samið um skýrari og betri ramma varðandi framkvæmd undirbúningstímans. Þá var líka samið um styttingu vinnuvikunnar sem tekur gildi 1. janúar 2021. Ýmsar útfærslur eru mögulegar og geta þær verið mismunandi eftir starfsstöðvum. Stytting vinnuvikunnar er snúið verkefni í leikskólum. Sums staðar gengur sú vinna vel en annars staðar eru ljón í veginum. Félag leikskólakennara bindur vonir við að skýrari rammi, fjölgun undirbúningstíma og stytting vinnuvikunnar, ef vel tekst til, muni jafna starfsaðstæður á milli skólastiga og um leið auka fagleg gæði skólastarfs börnum til heilla. Þá standa vonir til þess að með þessum hætti séu stigin skref til að hækka hlutfall réttindakennara í leikskólum. Sveitarfélög bera ábyrgð á starfsemi leikskóla lögum samkvæmt. Þau eiga að hafa forystu um að tryggja börnum leikskóladvöl og bera ábyrgð á heildarskipan skólahalds í leikskólum landsins. Þau bera ábyrgð á starfsemi og þróun einstakra leikskóla, húsnæði og búnaði, sérúrræðum, sérfræðiþjónustu, mati og eftirliti sem og öflun og miðlun upplýsinga. Sveitarfélög skulu setja almenna stefnu um leikskólahald í hverju sveitarfélagi og kynna fyrir íbúum þess. Leikskólinn er fyrsta skólastigið. Lögum samkvæmt. Það er staðreynd. Hann byggir á þörfum barna fyrir uppeldi, umönnun og menntun. Líka lögum samkvæmt. Hann býr ennfremur við margvíslegar áskoranir við að standa undir þessu hlutverki sínu. Hann hefur ekki rými til að taka auk þess við því þjónustuhlutverki sem krafa hefur verið gerð um og hent hefur verið á loft í pólitísku skyni í einstökum sveitarfélögum. Skyldurnar eru skýrar og þær sem beinast að sveitarstjórnum eiga sveitarstjórnirnar að taka alvarlega og standa undir. Stefnu, sem snýst um eitthvað allt annað, þarf að snúa. Höfundur er formaður Félags leikskólakennara. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Haraldur F. Gíslason Skóla - og menntamál Stytting vinnuvikunnar Mest lesið Fögnum á degi líffræðilegrar fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Skúli Skúlason,Ole Sandberg,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun Glútenlaust gull á grillið Anna Gunndís Guðmundsdóttir Skoðun Heilræði fyrir Nýhaldið Sigmundur Davíð Gunnlaugsson Skoðun Evrópa og myrkrið framundan Hilmar Þór Hilmarsson Skoðun „Hæ ástin, þarf að millifæra, getur þú samþykkt beiðnina?“ Heiðrún Jónsdóttir Skoðun Af hverju að byggja Coda Terminal? Ólafur Elínarson,Sandra Ósk Snæbjörnsdóttir Skoðun Stundum hefur Gunnar Smári rétt fyrir sér Magnús Árni Skjöld Magnússon Skoðun Lokunaruppboð í Kauphöllinni Baldur Thorlacius Skoðun ESB fyrir almenning Oddný G. Harðardóttir Skoðun Algeng þvæla um Evrópusambandið Jón Frímann Jónsson Skoðun Skoðun Skoðun Stórnotendur eru kjölfestan í íslenska raforkukerfinu Guðríður Eldey Arnardóttir skrifar Skoðun Ert þú í góðu netsambandi? Áslaug Arna Sigurbjörnsdóttir skrifar Skoðun Evrópa og myrkrið framundan Hilmar Þór Hilmarsson skrifar Skoðun Heilræði fyrir Nýhaldið Sigmundur Davíð Gunnlaugsson skrifar Skoðun Glútenlaust gull á grillið Anna Gunndís Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Kaupin á eyrinni Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Lokunaruppboð í Kauphöllinni Baldur Thorlacius skrifar Skoðun Viðreisn mun leggja fram tillögu um íbúakosningu um Coda Terminal verkefnið í Hafnarfirði Jón Ingi Hákonarson skrifar Skoðun Ferðatryggingar og val á kreditkorti Svandís Edda Hólm Jónudóttir skrifar Skoðun Af hverju að byggja Coda Terminal? Ólafur Elínarson,Sandra Ósk Snæbjörnsdóttir skrifar Skoðun Hljóð úr horni Ingólfur Sverrisson skrifar Skoðun ESB fyrir almenning Oddný G. Harðardóttir skrifar Skoðun Strámaðurinn mikli Kristján Hreinsson skrifar Skoðun Árið er 2024 Halla Signý Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Samkeppni í nýju ljósi Páll Hermannsson skrifar Skoðun Það er verið að grafa dýpri fátæktargjá Rúnar Sigurjónsson skrifar Skoðun „Hæ ástin, þarf að millifæra, getur þú samþykkt beiðnina?“ Heiðrún Jónsdóttir skrifar Skoðun Algeng þvæla um Evrópusambandið Jón Frímann Jónsson skrifar Skoðun Stundum hefur Gunnar Smári rétt fyrir sér Magnús Árni Skjöld Magnússon skrifar Skoðun Hamingjan grundvallast á gæðum hugsananna Árni Már Jensson skrifar Skoðun Hátt reitt til höggs Hjálmar Jónsson skrifar Skoðun Brennt barn forðast eldinn Hrefna Sigurjónsdóttir skrifar Skoðun Varnir gegn gagnagíslatökum Unnur Kristín Sveinbjarnardóttir skrifar Skoðun Uppbygging almannahagsmuna á Íslandi Hlynur Már Vilhjálmsson skrifar Skoðun Málað sig út í horn Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Full orkuskipti ríkisflota og samgönguþjónustu fyrir 2030 Sigurður Friðleifsson skrifar Skoðun Einelti er veruleikabrenglun Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun „Lýtalaus íslenska“ er ekki til Eiríkur Rögnvaldsson skrifar Skoðun Hvatning til mótshaldara Landsmóts hestamanna Linda Karen Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Áróður Kremls gegn Úkraínu og NATO Guðni Freyr Öfjörð skrifar Sjá meira
Árið 2008 voru í fyrsta sinn sett lög um skólastarf á Íslandi sem gerðu ráð fyrir samhengi hlutverka leik-, grunn- og framhaldsskóla fyrir nemendur. Lögin um leikskólana, nr. 90/2008, afmarka hlutverk leikskólanna. Þar er leikskólinn skilgreindur sem fyrsta skólastigið fyrir börn sem ekki hafa náð skólaskyldualdri (en sem kunnugt er nær skólaskylda aðeins til barna í grunnskólum). Fyrsta grein laganna tiltekur hlutverk leikskólans: Hann skal annast uppeldi, umönnun og menntun barnanna í samræmi við nánari ákvæði laganna. Þar sem að ekki er skólaskylda á leikskólastiginu er það foreldra eða forsjáraðila að óska eftir leikskólaplássi fyrir börnin sín. Faglegt starf leikskóla byggir á að mæta þörfum barna og er gríðarlega fjölbreytt. Innan skólanna eru gerðar ríkulegar faglegar kröfur til að þess að tryggja þá þekkingu og hæfni sem til staðar þarf að vera svo að hægt sé að haga menntun, uppeldi og umönnun allra leikskólabarna í samræmi við rétt þeirra samkvæmt lögunum. Í lögum 95/2019 um menntun, hæfni og ráðningu kennara og skólastjórnenda við leikskóla, grunnskóla og framhaldsskóla er til dæmis kveðið á um að 2/3 (67%) hlutar þeirra er sinna uppeldi og menntun í leikskólum eigi að hafa leyfisbréf kennara. Umræða um faglegt starf í leikskólum á stundum erfitt uppdráttar í íslensku samfélagi og vill víkja fyrir mun fyrirferðarmeiri umræðu um sérstakt þjónustuhlutverk leikskóla gagnvart foreldrum og atvinnulífi. Samt er óumdeilt og lögbundið að eina „þjónustuhlutverk“ leikskóla snýr að börnum og felst í að tryggja þeim gæðamenntun, uppeldi og umönnun með hliðsjón af aldri þeirra og þroska. Er það gert í gegnum leik sem er námsleið leikskólans. Þetta er sérlega sorglegt í ljósi þess að umræða um þarfir barna og möguleika leikskólastigsins til að standa undir lögbundnu hlutverki sínu þarf algeran forgang, m.a. vegna mjög alvarlegs og víðtæks kennaraskorts. Eitt stærsta verkefni sveitarfélaganna nú um mundir er að fjölga leikskólakennurum. Í lykiltölum um leikskólastigið á vef Sambands íslenskra sveitarfélaga má sjá að á árunum 2016-2018 fór hlutfall leikskólakennara er sinna uppeldi og menntun í leikskólum, úr 34% niður í 30%. Sláandi tölur sýna að frá byrjun árs 2018 til loka árs 2019 hafa 213 félagsmenn í Félagi leikskólakennara farið að kenna í grunnskóla, en einungis 46 félagsmenn í Félagi grunnskólakennara farið að kenna á leikskólastiginu. Munurinn er 167 félagsmenn leikskólastiginu í óhag. Helsta ástæðan fyrir þessu ójafnvægi eru ólíkir vinnutímakaflar í kjarasamningi skólastiganna. Þar hefur hingað til hallað mjög á leikskólann. Fyrsta janúar 2020 síðastliðinn tóku gildi lög sem meðal annars kveða á um að leyfisbréf geta gilt þvert á skólastig. Við þá breytingu jókst hættan enn á að leikskólakennarar flyttu sig yfir á önnur skólastig vegna ólíkra starfsaðstæðna og vinnutímafyrirkomulags. Markmið laganna er meðal annars að auka flæði á milli skólastiganna. Það er gott markmið. En flæðið þarf að vera í báðar áttir. Það er best gert með því að bæta stafsaðstæður á leikskólastiginu. Í nýgerðum kjarasamningi Félags leikskólakennara og Sambands íslenskra sveitarfélaga (dags. 10. júní 2020) eru stigin skref til að bæta starfsaðstæður leikskólakennara og tryggja meiri tíma til að sinna undirbúningi fyrir fagleg störf. Töluverð aukning varð ennfremur á undirbúningstíma. Einnig var samið um skýrari og betri ramma varðandi framkvæmd undirbúningstímans. Þá var líka samið um styttingu vinnuvikunnar sem tekur gildi 1. janúar 2021. Ýmsar útfærslur eru mögulegar og geta þær verið mismunandi eftir starfsstöðvum. Stytting vinnuvikunnar er snúið verkefni í leikskólum. Sums staðar gengur sú vinna vel en annars staðar eru ljón í veginum. Félag leikskólakennara bindur vonir við að skýrari rammi, fjölgun undirbúningstíma og stytting vinnuvikunnar, ef vel tekst til, muni jafna starfsaðstæður á milli skólastiga og um leið auka fagleg gæði skólastarfs börnum til heilla. Þá standa vonir til þess að með þessum hætti séu stigin skref til að hækka hlutfall réttindakennara í leikskólum. Sveitarfélög bera ábyrgð á starfsemi leikskóla lögum samkvæmt. Þau eiga að hafa forystu um að tryggja börnum leikskóladvöl og bera ábyrgð á heildarskipan skólahalds í leikskólum landsins. Þau bera ábyrgð á starfsemi og þróun einstakra leikskóla, húsnæði og búnaði, sérúrræðum, sérfræðiþjónustu, mati og eftirliti sem og öflun og miðlun upplýsinga. Sveitarfélög skulu setja almenna stefnu um leikskólahald í hverju sveitarfélagi og kynna fyrir íbúum þess. Leikskólinn er fyrsta skólastigið. Lögum samkvæmt. Það er staðreynd. Hann byggir á þörfum barna fyrir uppeldi, umönnun og menntun. Líka lögum samkvæmt. Hann býr ennfremur við margvíslegar áskoranir við að standa undir þessu hlutverki sínu. Hann hefur ekki rými til að taka auk þess við því þjónustuhlutverki sem krafa hefur verið gerð um og hent hefur verið á loft í pólitísku skyni í einstökum sveitarfélögum. Skyldurnar eru skýrar og þær sem beinast að sveitarstjórnum eiga sveitarstjórnirnar að taka alvarlega og standa undir. Stefnu, sem snýst um eitthvað allt annað, þarf að snúa. Höfundur er formaður Félags leikskólakennara.
Fögnum á degi líffræðilegrar fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Skúli Skúlason,Ole Sandberg,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun
Skoðun Viðreisn mun leggja fram tillögu um íbúakosningu um Coda Terminal verkefnið í Hafnarfirði Jón Ingi Hákonarson skrifar
Fögnum á degi líffræðilegrar fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Skúli Skúlason,Ole Sandberg,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun