Kakan er lygi Björn Leví Gunnarsson skrifar 30. október 2020 13:01 Öryrkjabandalag Íslands gaf út myndband þann 11. október síðastliðinn þar sem kaka fjármálaráðherra var útskýrð frá sjónarhorni öryrkja. Skilaboðin voru einföld, það fá ekki allir að njóta. Fjármálaráðherra fannst greinilega tilefni til þess að svara þessu myndbandi ÖBÍ. Ég heyri ákall Öryrkjabandalagsins um að hækka bætur enn frekar. Myndband þeirra er hins vegar misheppnað, þótt kakan sé falleg eftirmynd af þeirri sem ég gerði. Það dugar ekki til, því það er rangt að öryrkjar fái sífellt minni sneið. Kakan hefur stækkað og almannatryggingar hafa fengið stærri sneið af stækkandi köku. Þann 19. september 2018 bað ég rannsóknarþjónustu Alþingis að taka saman fyrir mig gögn um þróun lífeyris skv. 69. gr. almannatryggingarlaga sem segir. Bætur almannatrygginga, svo og greiðslur skv. 63. gr. og fjárhæðir skv. 22. gr., skulu breytast árlega í samræmi við fjárlög hverju sinni. Ákvörðun þeirra skal taka mið af launaþróun, þó þannig að þær hækki aldrei minna en verðlag samkvæmt vísitölu neysluverðs. Raunverulegt hjá ráðamönnum, áætlað hjá öryrkjum Neðst í þessum pistli eru þessar upplýsingar teknar saman í einfalda töflu. Frá því að lög um almannatryggingar voru sett árið 1997 hefur lífeyrir almannatrygginga ekki hækkað samkvæmt launaþróun eða verðbólgu í 18 skipti á þeim 24 árum. Ef hækkun lífeyris hefði ávallt haldið í við launa- eða verðlagsþróun væri lífeyrir nú 56% hærri en hann er. Ef kjaragliðnun á næsta ári verður sú sama og hún hefur verið að meðaltali á undanförnum tveimur áratugum verður uppsöfnuð kjaragliðnun orðin 59%. Svo virðist sem ákveðið hafi verið að túlka lögin á þann hátt að hækkun lífeyris myndi aðeins miðast við áætlaða þróun launa eða neysluverðs. Ekki raunverulega hækkun. Það er einstaklega kaldhæðnislegt ef nýleg lög um laun æðstu ráðamanna eru skoðuð, þar skal reikna raunverulega hækkun. Þess vegna hækkuðu laun þingmanna um 6,3% í upphafi árs 2020 á meðan lífeyrir örorku hækkaði einungis um 3,5%. Eins árs afmæli ríkisstjórnar Vinstri grænna, Sjálfstæðisflokks og Framsóknarflokks fagnað með köku í nóvember 2018.Vísir/Vilhelm Lygi í launaumslaginu Skilaboðin eru einföld. Kakan hefur stækkað en hver og einn lífeyrisþegi fær minna og minna af kökunni. Fyrir lífeyrisþega almannatrygginga er kakan lygi. Fjármálaráðherra reynir að hylma yfir þessa staðreynd með því að tala um heildargreiðslur í kerfi almannatrygginga. Það er svona „tæknilega“ satt en ekkert nema lygi þegar launaumslag hvers og eins er skoðað. Fjölgun öryrkja er sjálfstætt vandamál sem á ekki að bitna á kjörum einstakra lífeyrisþega. Það væri eins og að lækka alla í launum þegar nýr starfsmaður er ráðinn inn á vinnustað. Heildarlaunagreiðslur hækka kannski en laun allra lækka á sama tíma. Umræðan um lífeyri almannatrygginga er aldrei einföld af því að kerfið er svo gríðarlega flókið. Það eru alls konar viðbætur hér og þar í kerfinu sem hafa hækkað mismikið á undanförnum árum. Þær breytingar hafa haft áhrif á ákveðna hópa innan almannatryggingarkerfisins. Hér er um að ræða bensínstyrk, ummönnunargreiðslur, barnalífeyri og ýmislegt fleira. Á móti koma svo skerðingar þannig að hækkun á einum stað veldur lækkun á móti. Bjarni túlkar fyrir Ásmund Þetta þýðir að það er aldrei hægt að draga upp einfalda samanburðarmynd. Hún er alltaf háð ákveðnum skilyrðum. Sú mynd sem ég dreg upp er með tilvísun í mjög skýran lagatexta almannatryggingarlaga og hvernig fjármálaráðuneytið ákveður að túlka þann lagatexta. Það er áhugavert út af fyrir sig að það sé fjármálaráðuneytið sem tekur að sér að túlka þessi lög því þau eru á ábyrgð félags- og barnamálaráðherra. Þetta eru þær forsendur sem ég gef mér, lagatextinn. Ég vil vekja athygli á því hvernig sá texti er túlkaður og hvaða afleiðingar sú túlkun hefur í raun og veru. Ég endurtek lagatextann. Bætur almannatrygginga, svo og greiðslur skv. 63. gr. og fjárhæðir skv. 22. gr., skulu breytast árlega í samræmi við fjárlög hverju sinni. Ákvörðun þeirra skal taka mið af launaþróun, þó þannig að þær hækki aldrei minna en verðlag samkvæmt vísitölu neysluverðs. Lykilatriðið hérna er „í samræmi við fjárlög hverju sinni.“ Á sama tíma „skal taka mið af launaþróun“ og „aldrei minna en verðlag.“ Laun þingmanna voru hækkuð afturvirkt, eftir að það var búið að reikna út raunverulega launaþróun. Það er ekkert sem segir að slíkt hið sama eigi ekki að gilda um útreikninga vegna lífeyris almannatrygginga. Fyrri lagagrein almannatryggingarlaga sagði meira að segja að ráðherra skyldi hækka upphæðir bóta innan sex mánaða ef breyting yrði á vikukaupi í almennri verkamannavinnu. Það er hækkun samkvæmt raunaukningu. Lagatæknilegir fimleikar Það ætti að vera augljóst öllum sem lesa texta laganna að ætlunin er að lífeyrir almannatrygginga hækki aldrei minna en raunveruleg launaþróun eða vísitala neysluverðs, hvor sem er hærri. Annað væri bókstaflega galið. Einhvern veginn hefur fjármálaráðuneytið hins vegar náð að snúa út úr með einhvers konar lagatæknilegum fimleikum og Alþingi hefur leyft því að viðgangast. Kökunni er lofað en loforðið er svikið. * miðað við sept 2019 - sept 2020** áætlun skv. fjárlagafrumvarpi 2020 Höfundur er þingmaður Pírata. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Björn Leví Gunnarsson Félagsmál Ríkisstjórn Katrínar Jakobsdóttur Mest lesið ESB kærir sig ekkert um Ísland í jólagjöf Ole Anton Bieltvedt Skoðun Að kjósa með nútíma hugsunarhætti Ragnhildur Katla Jónsdóttir Skoðun BRCA Elín Íris Fanndal Jónasdóttir Skoðun Eitt heimili, ein fjölskylda og ein heilsa Pétur Heimisson Skoðun Íslenskufræðingurinn Sigmundur Davíð Hákon Darri Egilsson Skoðun Svartir föstudagar í boði íslenskra stjórnvalda Haukur Guðmundsson Skoðun Það er verið að ljúga að okkur Hildur Þórðardóttir Skoðun „Við andlát manns lýkur skattskyldu hans“ Þórður Gunnarsson Skoðun Dýrkeyptur aðgangur Stella Guðmundsdóttir Skoðun Aðgangur bannaður Áslaug Arna Sigurbjörnsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Þegar náttúruvinir hitta frambjóðendur. Hjálpartæki kjósandans Stefán Jón Hafstein skrifar Skoðun Svartir föstudagar í boði íslenskra stjórnvalda Haukur Guðmundsson skrifar Skoðun Eitt heimili, ein fjölskylda og ein heilsa Pétur Heimisson skrifar Skoðun BRCA Elín Íris Fanndal Jónasdóttir skrifar Skoðun ESB kærir sig ekkert um Ísland í jólagjöf Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Að kjósa með nútíma hugsunarhætti Ragnhildur Katla Jónsdóttir skrifar Skoðun Í upphafi skal endinn skoða.. Sigurður F. Sigurðarson skrifar Skoðun Stjórnvöld, virðið frumbyggjaréttinn í íslensku samfélagi Sæmundur Einarsson skrifar Skoðun Handleiðsla og vellíðan í starfi Sveindís Anna Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Eldgos og innviðir: Tryggjum öryggi Suðurnesja Halla Hrund Logadóttir skrifar Skoðun Er aukin einkavæðing lausnin? Reynir Böðvarsson skrifar Skoðun Samfélag á krossgötum Finnbjörn A. Hermannsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir skrifar Skoðun Hvað er vandamálið? Alexandra Briem skrifar Skoðun Au pair fyrirkomulagið – barn síns tíma? Hlöðver Skúli Hákonarson skrifar Skoðun Fontur – hiti þrjú stig Stefán Steingrímur Bergsson skrifar Skoðun Bankinn gefur, bankinn tekur Breki Karlsson skrifar Skoðun Hægt og hljótt Dofri Hermannsson skrifar Skoðun Kennaraverkfall – sparka í dekkin eða setja meira bensín á bílinn? Melkorka Mjöll Kristinsdóttir skrifar Skoðun Gervigóðmennska fyrir almannafé Kári Allansson skrifar Skoðun Góður granni, gulli betri! Jóna Bjarnadóttir skrifar Skoðun Frelsi er alls konar Jón Óskar Sólnes skrifar Skoðun Betra plan í ríkisfjármálum Sanna Magdalena Mörtudóttir skrifar Skoðun Íslenskufræðingurinn Sigmundur Davíð Hákon Darri Egilsson skrifar Skoðun Dýrkeyptur aðgangur Stella Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Þarf Alþingi að vera í óvissu? Haukur Arnþórsson skrifar Skoðun Stöndum með einyrkjum og sjálfstætt starfandi Kristján Þórður Snæbjarnarson skrifar Skoðun Ætla Íslendingar að standa vörð um orkuauðlindir sínar? Ágústa Ágústsdóttir skrifar Skoðun Evrópa og sjálfstæði Íslands Anna Sofía Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Heilnæmt samfélag, betri lífskjör og jöfn tækifæri fyrir öll Unnur Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Mölunarverksmiðja eða umhverfisvæn matvælaframleiðsla Ása Berglind Hjálmarsdóttir skrifar Sjá meira
Öryrkjabandalag Íslands gaf út myndband þann 11. október síðastliðinn þar sem kaka fjármálaráðherra var útskýrð frá sjónarhorni öryrkja. Skilaboðin voru einföld, það fá ekki allir að njóta. Fjármálaráðherra fannst greinilega tilefni til þess að svara þessu myndbandi ÖBÍ. Ég heyri ákall Öryrkjabandalagsins um að hækka bætur enn frekar. Myndband þeirra er hins vegar misheppnað, þótt kakan sé falleg eftirmynd af þeirri sem ég gerði. Það dugar ekki til, því það er rangt að öryrkjar fái sífellt minni sneið. Kakan hefur stækkað og almannatryggingar hafa fengið stærri sneið af stækkandi köku. Þann 19. september 2018 bað ég rannsóknarþjónustu Alþingis að taka saman fyrir mig gögn um þróun lífeyris skv. 69. gr. almannatryggingarlaga sem segir. Bætur almannatrygginga, svo og greiðslur skv. 63. gr. og fjárhæðir skv. 22. gr., skulu breytast árlega í samræmi við fjárlög hverju sinni. Ákvörðun þeirra skal taka mið af launaþróun, þó þannig að þær hækki aldrei minna en verðlag samkvæmt vísitölu neysluverðs. Raunverulegt hjá ráðamönnum, áætlað hjá öryrkjum Neðst í þessum pistli eru þessar upplýsingar teknar saman í einfalda töflu. Frá því að lög um almannatryggingar voru sett árið 1997 hefur lífeyrir almannatrygginga ekki hækkað samkvæmt launaþróun eða verðbólgu í 18 skipti á þeim 24 árum. Ef hækkun lífeyris hefði ávallt haldið í við launa- eða verðlagsþróun væri lífeyrir nú 56% hærri en hann er. Ef kjaragliðnun á næsta ári verður sú sama og hún hefur verið að meðaltali á undanförnum tveimur áratugum verður uppsöfnuð kjaragliðnun orðin 59%. Svo virðist sem ákveðið hafi verið að túlka lögin á þann hátt að hækkun lífeyris myndi aðeins miðast við áætlaða þróun launa eða neysluverðs. Ekki raunverulega hækkun. Það er einstaklega kaldhæðnislegt ef nýleg lög um laun æðstu ráðamanna eru skoðuð, þar skal reikna raunverulega hækkun. Þess vegna hækkuðu laun þingmanna um 6,3% í upphafi árs 2020 á meðan lífeyrir örorku hækkaði einungis um 3,5%. Eins árs afmæli ríkisstjórnar Vinstri grænna, Sjálfstæðisflokks og Framsóknarflokks fagnað með köku í nóvember 2018.Vísir/Vilhelm Lygi í launaumslaginu Skilaboðin eru einföld. Kakan hefur stækkað en hver og einn lífeyrisþegi fær minna og minna af kökunni. Fyrir lífeyrisþega almannatrygginga er kakan lygi. Fjármálaráðherra reynir að hylma yfir þessa staðreynd með því að tala um heildargreiðslur í kerfi almannatrygginga. Það er svona „tæknilega“ satt en ekkert nema lygi þegar launaumslag hvers og eins er skoðað. Fjölgun öryrkja er sjálfstætt vandamál sem á ekki að bitna á kjörum einstakra lífeyrisþega. Það væri eins og að lækka alla í launum þegar nýr starfsmaður er ráðinn inn á vinnustað. Heildarlaunagreiðslur hækka kannski en laun allra lækka á sama tíma. Umræðan um lífeyri almannatrygginga er aldrei einföld af því að kerfið er svo gríðarlega flókið. Það eru alls konar viðbætur hér og þar í kerfinu sem hafa hækkað mismikið á undanförnum árum. Þær breytingar hafa haft áhrif á ákveðna hópa innan almannatryggingarkerfisins. Hér er um að ræða bensínstyrk, ummönnunargreiðslur, barnalífeyri og ýmislegt fleira. Á móti koma svo skerðingar þannig að hækkun á einum stað veldur lækkun á móti. Bjarni túlkar fyrir Ásmund Þetta þýðir að það er aldrei hægt að draga upp einfalda samanburðarmynd. Hún er alltaf háð ákveðnum skilyrðum. Sú mynd sem ég dreg upp er með tilvísun í mjög skýran lagatexta almannatryggingarlaga og hvernig fjármálaráðuneytið ákveður að túlka þann lagatexta. Það er áhugavert út af fyrir sig að það sé fjármálaráðuneytið sem tekur að sér að túlka þessi lög því þau eru á ábyrgð félags- og barnamálaráðherra. Þetta eru þær forsendur sem ég gef mér, lagatextinn. Ég vil vekja athygli á því hvernig sá texti er túlkaður og hvaða afleiðingar sú túlkun hefur í raun og veru. Ég endurtek lagatextann. Bætur almannatrygginga, svo og greiðslur skv. 63. gr. og fjárhæðir skv. 22. gr., skulu breytast árlega í samræmi við fjárlög hverju sinni. Ákvörðun þeirra skal taka mið af launaþróun, þó þannig að þær hækki aldrei minna en verðlag samkvæmt vísitölu neysluverðs. Lykilatriðið hérna er „í samræmi við fjárlög hverju sinni.“ Á sama tíma „skal taka mið af launaþróun“ og „aldrei minna en verðlag.“ Laun þingmanna voru hækkuð afturvirkt, eftir að það var búið að reikna út raunverulega launaþróun. Það er ekkert sem segir að slíkt hið sama eigi ekki að gilda um útreikninga vegna lífeyris almannatrygginga. Fyrri lagagrein almannatryggingarlaga sagði meira að segja að ráðherra skyldi hækka upphæðir bóta innan sex mánaða ef breyting yrði á vikukaupi í almennri verkamannavinnu. Það er hækkun samkvæmt raunaukningu. Lagatæknilegir fimleikar Það ætti að vera augljóst öllum sem lesa texta laganna að ætlunin er að lífeyrir almannatrygginga hækki aldrei minna en raunveruleg launaþróun eða vísitala neysluverðs, hvor sem er hærri. Annað væri bókstaflega galið. Einhvern veginn hefur fjármálaráðuneytið hins vegar náð að snúa út úr með einhvers konar lagatæknilegum fimleikum og Alþingi hefur leyft því að viðgangast. Kökunni er lofað en loforðið er svikið. * miðað við sept 2019 - sept 2020** áætlun skv. fjárlagafrumvarpi 2020 Höfundur er þingmaður Pírata.
Skoðun Kennaraverkfall – sparka í dekkin eða setja meira bensín á bílinn? Melkorka Mjöll Kristinsdóttir skrifar
Skoðun Mölunarverksmiðja eða umhverfisvæn matvælaframleiðsla Ása Berglind Hjálmarsdóttir skrifar