Orkuskipti kalla á breytta gjaldtöku í samgöngum Jökull Sólberg Auðunsson skrifar 7. október 2020 06:00 Á dögunum var kynnt ný orkustefna til ársins 2050. Sýnin er fögur og hér eru innviðir til staðar sem gera hana trúverðuga. Til hliðsjónar er stefna stjórnvalda um kolefnishlutleysi árið 2040. Stærsti liðurinn í því er að draga úr notkun innfluttra orkugjafa í vegasamgöngum. Um áramótin tók gildi framlenging á niðurfellingu virðisaukaskatts á ökutækjum sem eru knúin rafmagni. Í þeim fríðindum felst stærsta staka aðgerð ríkisstjórnarinnar í átt að kolefnishlutleysi fram að þessu. Niðurfellingin er að skila ótvíræðum árangri og skipar Ísland annað sæti á eftir Noregi í hlut skráningu rafbíla. Í september voru hreinir rafbílar 49% af öllum nýskráðum fólksbifreiðum (24% það sem af er ári). Á hverju ári lækkar í þokkabót kostnaður á rafhlöðupakkningum. Árið 2011 áætluðu sérfræðingar Bloomberg NEF að verðið yrði komið niður í $350 fyrir hverja kílowattstund árið 2020. Verðið er hinsvegar í dag nær $132 per kílówattstund og lækkar enn. Að þessu öllu gefnu er ekki ljóst hvort meðgjöf af hálfu ríkisins verður þörf innan fárra ára til að gera rafbíla að fýsilegum kosti fyrir neytendur. Tímabært er að endurskoða alla álagningu sem tengist samgöngum til að rétta hlut mismunandi samgöngumáta og orkugjafa, sem og að rétta hlut ríkis og sveitarfélaga í tekjustofnum. Ísland hefur, eins og margar Evrópuþjóðir, tekið stóran hluta af sínum tekjustofni fyrir gatnagerð og önnur bíltengd gjöld í gegnum álögur á eldsneyti. Eftir því sem bensíndælunum fækkar og heimahleðslum fjölgar þarf að endurskoða þessa gjaldtöku og finna nýja tekjustofna. Tafagjöld og vegtollar hafa verið nefndir og ræddir. Sitt sýnist hverjum um sanngirni og útfærslu á slíkri gjaldtöku. Minna hefur verið rætt um að gjaldtaka á bílastæðum geti fyllt í þessar eyður. Að skilgreina bílastæði á vinnustað sem skattskyld hlunnindi væri stórt skref í rétta átt. Í dag er enn mikið framboð af bílastæðum þar sem miklar kvaðir hafa verið í skipulagi um að láta holskeflu bílastæða fylgja mestallri mannvirkjagerð í fjölmörg ár. Reykjavíkurborg steig mikilvægt skref þegar fallið var frá lágmarkskröfum um fjölda bílastæða í skipulagi og hóflegri viðmið innleidd í staðinn. Þessar reglur þarf að samræma í svæðisskipulagi. Þegar kemur að gjaldtöku bílastæða þarf að tileinka sér einfalda hugsun: Ef fólk finnur ekki laust stæði eru þau of ódýr. Ef vel tekst til fækkar stæðum í hlutfalli við byggða fermetra. Þá hækkar verðmat Ríkisskattsstjóra á bílastæði á vinnustað, fólk sækist eftir íbúapössum til að tryggja sitt pláss og koll af kolli. Hægt og rólega verður til gjaldstofn fyrir bæði ríki og sveitarfélög sem kemur í stað eldsneytiskatta sem falla bara á helming nýskráðra bíla. Á meðan enn er nóg af bílastæðum þarf að skoða gjaldtöku sem miðar við ekna kílómetra með upplýsingagjöf frá þjónustuveitendum bifreiða í miðlægan gagnagrunn. Í þessu kerfi mætti hækka kolefnisgjald en lækka heildarálögur á eldsneyti með afnámi olíu- og bensíngjalds. Þá komum við að öðru sjónarmiði; orkuskipti til að draga úr losun. Aðgerðir sem ríma við markmiðið um kolefnishlutlaust Ísland árið 2040 kalla á djarfa áætlun. Til að ná árangri þarf að draga úr heildarferðaþörf, fjölga valkostum í samgöngum og sjá svo til þess að úreld tækni mæti algjörum afgangi í nýskráningum. Í aðdraganda skráningarbanns brunabíla (bifreiðum sem ganga fyrir jarðefnaeldsneyti) þarf að hækka skráningargjöld þeirra. Á móti þarf að draga úr niðurfellingum virðisaukaskatts á hinna hreinu bíla í þrepum. Með þessari aðferð er hægt að tryggja áframhaldandi hækkandi hlut nýskráningar á rafbílum og endurheimta á sama tíma skattstofn sem hleypur á milljörðum króna á hverju ári. Áform eru um að skráningarbannið taki gildi 2030. Með því að færa okkur úr umbun grænna bíla í stigmagnandi gjaldtöku við skráningu brunabíla verða aðrir kostir fyrir utan fólksbílinn meira aðlaðandi gagnvart neytendum þar sem vöruflokkurinn í heild fær minni ívilnun. Með þessum hvötum – gjaldtöku og skattlagningu af bílastæðum ásamt breytingum á skráningum fólksbíla – getum við gert skattheimtu sanngjarna. Heildsteypt aðgerðaráætlun lítur þá svona út: Gerum bílastæði á vinnustað að skattskyldum hlunnindum Lækkum álögur á eldsneyti en hækkum kolefnisgjald Fösum út niðurfellingu virðisaukaskatts á rafbílum Fösum inn auknum álögum við skráningu brunabíla Innleiðum nútímaleg viðmið um bílastæðakröfur í skipulagi, samræmum þau viðmið í svæðisskipulagi Leyfum bílastæðapössum sveitarfélaga að tryggja fólki bílastæði á borgarlandi við heimili Setjum upp miðlægan gagnagrunn þar sem þjónustuaðilar í bílgreinum skjala ekna kílómetra Höfundur er stofnandi Planitor. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Orkumál Vegtollar Samgöngur Jökull Sólberg Mest lesið Þarf ég að flytja úr landi? Katrín Sigríður J. Steingrímsdóttir Skoðun Bannað að lækna sykursýki II Lukka Pálsdóttir Skoðun Hvað viltu að bíði þín heima? Þórdís Dröfn Skoðun Jæja, ræðum þá þetta dásamlega Evrópusamband Haraldur Ólafsson Skoðun Krónan eða evran? Kostir og gallar Hilmar Þór Hilmarsson Skoðun Borgið lausnargjaldið Ólafur Hauksson Skoðun Barnaskapur Bjarna Ben; Fjölmargar þjóðir með meiri kaupmátt en við! Ole Anton Bieltvedt Skoðun Misskilin mannúð í hælisleitendamálum Nanna Margrét Gunnlaugsdóttir Skoðun 11 ástæður fyrir því að kjósa Pírata Baldur Karl Magnússon Skoðun Ætla Íslendingar að standa vörð um orkuauðlindir sínar? Ágústa Ágústsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Borgið lausnargjaldið Ólafur Hauksson skrifar Skoðun Hvað viltu að bíði þín heima? Þórdís Dröfn skrifar Skoðun Þarf ég að flytja úr landi? Katrín Sigríður J. Steingrímsdóttir skrifar Skoðun 11 ástæður fyrir því að kjósa Pírata Baldur Karl Magnússon skrifar Skoðun Misskilin mannúð í hælisleitendamálum Nanna Margrét Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Hvert er fóðrið til að skipulögð glæpastarfsemi geti þrifist hér á landi? Jú, villuráfandi stefnulaus ungmenni! Davíð Bergmann skrifar Skoðun „Útlendingar“ og „þetta fólk“ Jasmina Vajzović Crnac skrifar Skoðun Erum við ekki betri en Talibanar? Hildur Þórðardóttir skrifar Skoðun Af hverju ég styð Samfylkinguna – og Hannes Sigurbjörn Jónsson Ásbjörn Þór Ásbjörnsson skrifar Skoðun Lyftistöng fyrir samfélagið Bragi Bjarnason skrifar Skoðun Stöndum með ungu fólki og fjölskyldum Ragna Sigurðardóttir,Jóhann Páll Jóhannsson skrifar Skoðun Þrælakistur samtímans? Gunnar Hólmsteinn Ársælsson skrifar Skoðun Bannað að lækna sykursýki II Lukka Pálsdóttir skrifar Skoðun Hvað kostar vímuefnavandinn? Lilja Sif Þorsteinsdóttir skrifar Skoðun Hægri menn vega að heilbrigðiskerfinu Stefán Ólafsson skrifar Skoðun Jæja, ræðum þá þetta dásamlega Evrópusamband Haraldur Ólafsson skrifar Skoðun Kvikmyndagerð á Íslandi: Næstu skref Lilja Dögg Alfreðsdóttir skrifar Skoðun Sigurður Ingi og óverðtryggingin Hjalti Þórisson skrifar Skoðun Varnarveggur gegn vonbrigðum Sanna Magdalena Mörtudóttir skrifar Skoðun Flokkur fólksins vill efla byggð um land allt! Lilja Rafney Magnúsdóttir skrifar Skoðun Barnaskapur Bjarna Ben; Fjölmargar þjóðir með meiri kaupmátt en við! Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Gekk ég yfir sjó og land og ríkisstofnanir líka Magnús Guðmundsson skrifar Skoðun Getur þú fengið þá hjálp sem þú þarft ef andlega heilsan hrörnar? Sigurrós Eggertsdóttir skrifar Skoðun Skilum skömminni Elín Birna Olsen skrifar Skoðun Reynir Samband sveitarfélaga að spilla gerð kennarasamninga? Ragnar Þór Pétursson skrifar Skoðun Hefur sálfræðileg meðferð áhrif á líkamlegt heilbrigði? Rúnar Helgi Andrason skrifar Skoðun Vaxtahækkanir og brotið traust - hver ber ábyrgð? Sandra B. Franks skrifar Skoðun Rödd friðar þarf að hljóma skærar Arnar Þór Jónsson skrifar Skoðun Af skynsemi Vegagerðarinnar Magnús Rannver Rafnsson skrifar Skoðun Nýja stjórnarskráin — Alþingi rjúfi stöðnunina með stjórnlagaþingi Stjórn Stjórnarskrárfélagsins skrifar Sjá meira
Á dögunum var kynnt ný orkustefna til ársins 2050. Sýnin er fögur og hér eru innviðir til staðar sem gera hana trúverðuga. Til hliðsjónar er stefna stjórnvalda um kolefnishlutleysi árið 2040. Stærsti liðurinn í því er að draga úr notkun innfluttra orkugjafa í vegasamgöngum. Um áramótin tók gildi framlenging á niðurfellingu virðisaukaskatts á ökutækjum sem eru knúin rafmagni. Í þeim fríðindum felst stærsta staka aðgerð ríkisstjórnarinnar í átt að kolefnishlutleysi fram að þessu. Niðurfellingin er að skila ótvíræðum árangri og skipar Ísland annað sæti á eftir Noregi í hlut skráningu rafbíla. Í september voru hreinir rafbílar 49% af öllum nýskráðum fólksbifreiðum (24% það sem af er ári). Á hverju ári lækkar í þokkabót kostnaður á rafhlöðupakkningum. Árið 2011 áætluðu sérfræðingar Bloomberg NEF að verðið yrði komið niður í $350 fyrir hverja kílowattstund árið 2020. Verðið er hinsvegar í dag nær $132 per kílówattstund og lækkar enn. Að þessu öllu gefnu er ekki ljóst hvort meðgjöf af hálfu ríkisins verður þörf innan fárra ára til að gera rafbíla að fýsilegum kosti fyrir neytendur. Tímabært er að endurskoða alla álagningu sem tengist samgöngum til að rétta hlut mismunandi samgöngumáta og orkugjafa, sem og að rétta hlut ríkis og sveitarfélaga í tekjustofnum. Ísland hefur, eins og margar Evrópuþjóðir, tekið stóran hluta af sínum tekjustofni fyrir gatnagerð og önnur bíltengd gjöld í gegnum álögur á eldsneyti. Eftir því sem bensíndælunum fækkar og heimahleðslum fjölgar þarf að endurskoða þessa gjaldtöku og finna nýja tekjustofna. Tafagjöld og vegtollar hafa verið nefndir og ræddir. Sitt sýnist hverjum um sanngirni og útfærslu á slíkri gjaldtöku. Minna hefur verið rætt um að gjaldtaka á bílastæðum geti fyllt í þessar eyður. Að skilgreina bílastæði á vinnustað sem skattskyld hlunnindi væri stórt skref í rétta átt. Í dag er enn mikið framboð af bílastæðum þar sem miklar kvaðir hafa verið í skipulagi um að láta holskeflu bílastæða fylgja mestallri mannvirkjagerð í fjölmörg ár. Reykjavíkurborg steig mikilvægt skref þegar fallið var frá lágmarkskröfum um fjölda bílastæða í skipulagi og hóflegri viðmið innleidd í staðinn. Þessar reglur þarf að samræma í svæðisskipulagi. Þegar kemur að gjaldtöku bílastæða þarf að tileinka sér einfalda hugsun: Ef fólk finnur ekki laust stæði eru þau of ódýr. Ef vel tekst til fækkar stæðum í hlutfalli við byggða fermetra. Þá hækkar verðmat Ríkisskattsstjóra á bílastæði á vinnustað, fólk sækist eftir íbúapössum til að tryggja sitt pláss og koll af kolli. Hægt og rólega verður til gjaldstofn fyrir bæði ríki og sveitarfélög sem kemur í stað eldsneytiskatta sem falla bara á helming nýskráðra bíla. Á meðan enn er nóg af bílastæðum þarf að skoða gjaldtöku sem miðar við ekna kílómetra með upplýsingagjöf frá þjónustuveitendum bifreiða í miðlægan gagnagrunn. Í þessu kerfi mætti hækka kolefnisgjald en lækka heildarálögur á eldsneyti með afnámi olíu- og bensíngjalds. Þá komum við að öðru sjónarmiði; orkuskipti til að draga úr losun. Aðgerðir sem ríma við markmiðið um kolefnishlutlaust Ísland árið 2040 kalla á djarfa áætlun. Til að ná árangri þarf að draga úr heildarferðaþörf, fjölga valkostum í samgöngum og sjá svo til þess að úreld tækni mæti algjörum afgangi í nýskráningum. Í aðdraganda skráningarbanns brunabíla (bifreiðum sem ganga fyrir jarðefnaeldsneyti) þarf að hækka skráningargjöld þeirra. Á móti þarf að draga úr niðurfellingum virðisaukaskatts á hinna hreinu bíla í þrepum. Með þessari aðferð er hægt að tryggja áframhaldandi hækkandi hlut nýskráningar á rafbílum og endurheimta á sama tíma skattstofn sem hleypur á milljörðum króna á hverju ári. Áform eru um að skráningarbannið taki gildi 2030. Með því að færa okkur úr umbun grænna bíla í stigmagnandi gjaldtöku við skráningu brunabíla verða aðrir kostir fyrir utan fólksbílinn meira aðlaðandi gagnvart neytendum þar sem vöruflokkurinn í heild fær minni ívilnun. Með þessum hvötum – gjaldtöku og skattlagningu af bílastæðum ásamt breytingum á skráningum fólksbíla – getum við gert skattheimtu sanngjarna. Heildsteypt aðgerðaráætlun lítur þá svona út: Gerum bílastæði á vinnustað að skattskyldum hlunnindum Lækkum álögur á eldsneyti en hækkum kolefnisgjald Fösum út niðurfellingu virðisaukaskatts á rafbílum Fösum inn auknum álögum við skráningu brunabíla Innleiðum nútímaleg viðmið um bílastæðakröfur í skipulagi, samræmum þau viðmið í svæðisskipulagi Leyfum bílastæðapössum sveitarfélaga að tryggja fólki bílastæði á borgarlandi við heimili Setjum upp miðlægan gagnagrunn þar sem þjónustuaðilar í bílgreinum skjala ekna kílómetra Höfundur er stofnandi Planitor.
Skoðun Hvert er fóðrið til að skipulögð glæpastarfsemi geti þrifist hér á landi? Jú, villuráfandi stefnulaus ungmenni! Davíð Bergmann skrifar
Skoðun Af hverju ég styð Samfylkinguna – og Hannes Sigurbjörn Jónsson Ásbjörn Þór Ásbjörnsson skrifar
Skoðun Barnaskapur Bjarna Ben; Fjölmargar þjóðir með meiri kaupmátt en við! Ole Anton Bieltvedt skrifar
Skoðun Getur þú fengið þá hjálp sem þú þarft ef andlega heilsan hrörnar? Sigurrós Eggertsdóttir skrifar
Skoðun Nýja stjórnarskráin — Alþingi rjúfi stöðnunina með stjórnlagaþingi Stjórn Stjórnarskrárfélagsins skrifar