Trans börn Ugla Stefanía Kristjönudóttir Jónsdóttir skrifar 11. febrúar 2020 13:30 Eftir því sem umræðan um málefni trans fólks á Íslandi sem og víðar hefur opnast mun meir, hafa sífellt fleiri manneskjur haft tækifæri á því að stíga skrefið í að vera þau sjálf, þar á meðal börn og unglingar. Aukin jákvæð samfélagsleg umræða hefur orðið til þess að aðgengi að upplýsingum er mun greiðari og auðveldara er fyrir trans fólk að finna fólk til þess að samsama sig með, hvort sem það er í þeirra persónulega lífi, á samfélagsmiðlum, fjölmiðlum eða í efni í sjónvarpinu. Málefni trans barna hafa mikið verið í deiglunni undanfarnar vikur, en þann 9. febrúar var fyrsti þáttur af þremur úr þáttaröðinni Trans börn frumsýndur á Stöð 2. Þáttaröðin fjallar um fjögur trans börn og fjölskyldur þeirra yfir tveggja ára tímabil. Þættirnir veita dýrmæta innsýn í líf þeirra og veita fólki tækifæri til þess að kynna sér málefnið á opinskáan, fræðandi og einlægan hátt. Langflestar trans manneskjur sem eru fullorðin í dag muna þann tíma þegar þau voru trans börn eða unglingar, en höfðu einfaldlega ekki tök á því að stíga það skref sem mörg trans börn geta nú. Fyrir mörg hefur það haft í för með sér skelfilegar afleiðingar fyrir andlega og líkamlega heilsu þeirra, enda er hafa rannsóknir svo áratugum skiptir sýnt fram á að andleg heilsa trans fólks sem hefur ekki tök á að vera það sjálft er mjög slæm, og aðgengi að stuðningi og heilbrigðisþjónustu bætir heilsu og lífsgæði þeirra til muna. Þetta snýst um miklu meira heldur en að börn segi í eitt skipti að þau séu stelpa eða strákur og þeim sé þá skutlað upp á Barna og unglinga geðdeild Landspítala til að byrja ferli. Börn sem eru trans sýna endurtekið og ítrekað fram á að þau séu ekki sátt við það kyn sem þeim var úthlutað við fæðingu og þegar það kemur að stuðningi fagaðila er undanfari þess marga ára ferli. Fagaðilar gera sömuleiðis sitt besta að bregðast við þörfum hvers og eins barn og er svo sannarlega ekki farið út í neitt í neinu kæruleysi. Engin læknisfræðileg inngrip eiga sér stað fyrr en í fyrsta lagi þegar kynþroski byrjar þar sem unglingum eru gefnir hormónablokkerar, sem hægja á áhrifum kynþroska og hafa engar óafturkræfar afleiðingar. Þetta kemur í veg fyrir djúpstæða vanlíðan og angist sem getur fylgt kynþroska og veitir börnunum tækifæri á að ákveða síðar meir hvort þau vilji hefja hormónameðferðir eða ekki. Ef viðkomandi unglingur er tilbúinn til, í samráði við foreldra og fagaðila, þá getur viðkomandi í fyrsta lagi byrjað hormónameðferð milli 16-18 ára. Nýjustu rannsóknir á þessu sviði sýna fram á að velferð trans barna og unglinga batnar til muna þegar þau hafa stuðning og fá aðgengi að þeirri þjónustu sem þau þurfa á að halda, og snarminnkar það tíðni sjálfsvíga, sjálfskaða og vanlíðan meðal þessa hóps. Rannsóknir sýna einnig fram á að kynvitund trans barna er jafn sterk og jafnaldra þeirra og því er mikilvægt að hlusta á börn og unglinga og leyfa þeim að stjórna ferðinni. Sjálf bý ég við þau forréttindi að hafa getað stigið tiltölulega snemma fram, eða þegar ég var rétt um 18 ára gömul fyrir rúmum tíu árum síðan. Að ganga í gegnum kynþroska sem samsvaraði ekki minni kynvitund olli mér djúpstæðri vanlíðan sem hefði verið hægt að koma í veg fyrir hefði ég getað stigið fram fyrr og fengið aðgengi að þeirri þjónustu sem ég þurfti. Afleiðingar þess fylgja mér enn í dag og er ómögulegt að lýsa þeirri angist og kvíða sem ég sem barn og unglingur þurfti að upplifa af sökum þess. Á þeim tíma sem ég loksins stíg fram var umræðan um trans fólk af skornum skammti og höfðu aðeins örfáar manneskjur á Íslandi stigið fram opinberlega. Það var því ekki auðvelt skref að taka sjálfa mig í sátt, enda birtingarmyndir trans fólks í fjölmiðlum og sjónvarpi afar takmarkaðar og undantekningarlaust neikvæðar. Það hefur því verið erfitt að vinna sig í gegnum þá skömm sem myndaðist og taka sjálfa mig í sátt. En sem betur fer átti ég stuðningsríka fjölskyldu, frábæra vini og yndislegt starfsfólk innan Verkmenntaskólans á Akureyri sem stóðu með mér og studdu mig í gegnum mitt ferli alla tíð. Það veldur mér því ómældri gleði að sjá trans börn og unglinga hafa tækifæri sem ég hafði ekki þegar ég var yngri—sem mæta skilningi hjá fjölskyldu, jafnöldrum og sínu nærsamfélagi. Þau börn og unglingar sem hafa tækifæri á að stíga fram geta byrjað að lifa sínu lífi sem þau sjálf mun fyrr heldur en ella og þurfa ekki að ganga í gegnum barnæsku sína og táningsár full af skömm, vanlíðan og kvíða um framtíðina. Velferð þeirra er í húfi og eru þau sú einu sem virkilega vita hver þau eru. Hver sem hefur eytt tíma með trans börnum og unglingum ætti að verða var við slíkt um leið, enda eru þau bara eins og hver önnur börn og unglingar. Sem stendur er þjónusta við trans börn og unglinga í miklu uppnámi í kjölfar þess að Barna- og unglingageðdeild Landspítala tilkynnti að teymið sem hélt utan um þessi mál hefði verið lagt niður—þvert á nýlega samþykkt lög um kynrænt sjálfræði 80/2019—vegna skorts á mannafla og fjármagni. Samtökin ‘78, Trans Ísland og Trans Vinir hafa því sett af stað undirskriftarlista til að þrýsta á stjórnvöld að bregðast tafarlaust við þessu ástandi. Ég hvet því allt landsfólk til að styðja við bakið á trans börnum og unglingum og skrifa undir áskorunina. Sýnum vilja í verki og tryggjum velferð allra barna sem þurfa á þessari þjónustu að halda. Höfundur er kynjafræðingur og formaður Trans Íslands, félags trans fólks á Íslandi. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Hinsegin Trans börn Ugla Stefanía Tengdar fréttir Þetta er fyndið Til eru hópar í samfélaginu sem eiga ekki undir högg að sækja vegna sinnar kynvitundar, kynhneigðar, húðlitar, líkamlegs atgervis, holdafars eða kyneinkenna. 9. ágúst 2019 17:08 Við þurfum öll að pissa Kannski ættum við að hætta þessari þrálátu kynjaskiptingu og skipta frekar upp í klósett þar sem fólk fær að pissa í friði og klósett þar sem fólk getur áreitt hvort annað? 27. febrúar 2017 10:26 Trans fólk, intersex fólk og heilbrigðiskerfið sem mismunar þeim Trans er vísun í enska regnhlífarhugtakið transgender. 14. október 2015 09:49 Ekki vera nasisti Að bera fólk sem berst gegn hatursorðræðu eða krefst þess að fólk beri ábyrgð á opinberum ummælum sínum við nasista og einræðisherra er að verða að þrálátu stefi þjóðfélagsumræðunni. 2. maí 2017 11:25 „Dæmigerður kynáttunarvandi“ Ég las grein fyrir stuttu þar sem trans fólk er notað sem viðfangsefni í greinarskrifum og er meðal annars talað um að persóna í íslenskri bókmenntasögu sé með "dæmigerðan kynáttunarvanda“ og að hún sé "strákur fæddur í kvenkynslíkama.“ 8. nóvember 2016 09:00 Mest lesið „Öllum er fkn drull, haltu kjafti“ Bríet Bragadóttir,Hjördís Lára D. Ingólfsdóttir,Kristjana Anna Dagnýjardóttir Skoðun 27-faldur hagnaður!? Ásthildur Lóa Þórsdóttir Skoðun Hvernig getum við gert Ísland að eftirsóttum stað fyrir barnafjölskyldur? Birgitta Sigurðardóttir Skoðun Laumu risinn í landsframleiðslunni Ása Berglind Hjálmarsdóttir Skoðun Hæstvirtur dómsmálaráðherra, við ætlumst til meira af þér Matthías Kormáksson Skoðun Skúffuskýrslan sem lifði af Linda Heiðarsdóttir Skoðun Er barnið sjúkt í sykur? Elísabet Konráðsdóttir,Margrét Sigmundsdóttir Skoðun Breytum þessari sérhagsmunagæslu Aðalsteinn Leifsson Skoðun Bleiki fíllinn í herberginu Karólína Helga Símonardóttir Skoðun Stúlkur eiga undir högg að sækja í nauðgunarmálum Jörgen Ingimar Hansson Skoðun Skoðun Skoðun Uppbyggileg réttvísi (e. Restorative Justice) Kristín Skjaldardóttir,Þóra Sigríður Einarsdóttir skrifar Skoðun Þúsundir á vergangi - Upplýsa verður ranglætið Þorsteinn Sæmundsson skrifar Skoðun Flokkur fólksins á meðal fólks Elín Íris Fanndal Jónasdóttir skrifar Skoðun Er sjávarútvegurinn bara aukaleikari? Kristófer Máni Sigursveinsson skrifar Skoðun Hæstvirtur dómsmálaráðherra, við ætlumst til meira af þér Matthías Kormáksson skrifar Skoðun Kennarar – sanngjörn laun? Ólöf P. Úlfarsdóttir skrifar Skoðun Sjálfsvígstíðni - Gerum betur Þórarinn Guðni Helgason skrifar Skoðun Kæru kennarar Óskar Guðmundsson skrifar Skoðun Sjálfbærni á dagskrá, takk! Hafdís Hanna Ægisdóttir,Eva Magnúsdóttir skrifar Skoðun Kynslóðasáttmálann má ekki rjúfa Finnbjörn A. Hermannsson,Eyjólfur Árni Rafnsson skrifar Skoðun „Öllum er fkn drull, haltu kjafti“ Bríet Bragadóttir,Hjördís Lára D. Ingólfsdóttir,Kristjana Anna Dagnýjardóttir skrifar Skoðun Fyrirhyggjan tryggir lágt og stöðugt verð Tinna Traustadóttir skrifar Skoðun Gerum betur – breytum þessu Arnar Páll Guðmundsson skrifar Skoðun Það eiga allir séns Steinunn Ósk Kolbeinsdóttir skrifar Skoðun Andleg þrautseigja: Að vaxa í gegnum áskoranir Sigrún Þóra Sveinsdóttir skrifar Skoðun Bleiki fíllinn í herberginu Karólína Helga Símonardóttir skrifar Skoðun Ungt fólk, hvatningar til að nýta kosningarétt sinn og að mynda sér eigin skoðun Elmar Ægir Eysteinsson skrifar Skoðun Breytum þessari sérhagsmunagæslu Aðalsteinn Leifsson skrifar Skoðun Laumu risinn í landsframleiðslunni Ása Berglind Hjálmarsdóttir skrifar Skoðun Sagnaarfur Biblíunnar – Sköpun og paradísarmissir Dr. Sigurvin Lárus Jónsson skrifar Skoðun Hver er stefna Viðreisnar í heilbrigðismálum og hvernig virkar hún í praksis? Sigurrós Huldudóttir skrifar Skoðun Hvernig getum við gert Ísland að eftirsóttum stað fyrir barnafjölskyldur? Birgitta Sigurðardóttir skrifar Skoðun Plan í heilbrigðis- og öldrunarmálum - þjóðarátak í umönnun eldra fólks Árni Rúnar Þorvaldsson skrifar Skoðun Samfylkingin er með plan um að lögfesta leikskólastigið Dagbjört Hákonardóttir skrifar Skoðun Skúffuskýrslan sem lifði af Linda Heiðarsdóttir skrifar Skoðun Er barnið sjúkt í sykur? Elísabet Konráðsdóttir,Margrét Sigmundsdóttir skrifar Skoðun Ákall um jákvæða hvata til grænna fjárfestinga Kristín Þöll Skagfjörð skrifar Skoðun Fatlað fólk á betra skilið Guðmundur Ingi Kristinsson skrifar Skoðun 27-faldur hagnaður!? Ásthildur Lóa Þórsdóttir skrifar Skoðun Börnin okkar Halla Karen Kristjánsdóttir,Anna Sigríður Guðnadóttir,Valdimar Birgisson skrifar Sjá meira
Eftir því sem umræðan um málefni trans fólks á Íslandi sem og víðar hefur opnast mun meir, hafa sífellt fleiri manneskjur haft tækifæri á því að stíga skrefið í að vera þau sjálf, þar á meðal börn og unglingar. Aukin jákvæð samfélagsleg umræða hefur orðið til þess að aðgengi að upplýsingum er mun greiðari og auðveldara er fyrir trans fólk að finna fólk til þess að samsama sig með, hvort sem það er í þeirra persónulega lífi, á samfélagsmiðlum, fjölmiðlum eða í efni í sjónvarpinu. Málefni trans barna hafa mikið verið í deiglunni undanfarnar vikur, en þann 9. febrúar var fyrsti þáttur af þremur úr þáttaröðinni Trans börn frumsýndur á Stöð 2. Þáttaröðin fjallar um fjögur trans börn og fjölskyldur þeirra yfir tveggja ára tímabil. Þættirnir veita dýrmæta innsýn í líf þeirra og veita fólki tækifæri til þess að kynna sér málefnið á opinskáan, fræðandi og einlægan hátt. Langflestar trans manneskjur sem eru fullorðin í dag muna þann tíma þegar þau voru trans börn eða unglingar, en höfðu einfaldlega ekki tök á því að stíga það skref sem mörg trans börn geta nú. Fyrir mörg hefur það haft í för með sér skelfilegar afleiðingar fyrir andlega og líkamlega heilsu þeirra, enda er hafa rannsóknir svo áratugum skiptir sýnt fram á að andleg heilsa trans fólks sem hefur ekki tök á að vera það sjálft er mjög slæm, og aðgengi að stuðningi og heilbrigðisþjónustu bætir heilsu og lífsgæði þeirra til muna. Þetta snýst um miklu meira heldur en að börn segi í eitt skipti að þau séu stelpa eða strákur og þeim sé þá skutlað upp á Barna og unglinga geðdeild Landspítala til að byrja ferli. Börn sem eru trans sýna endurtekið og ítrekað fram á að þau séu ekki sátt við það kyn sem þeim var úthlutað við fæðingu og þegar það kemur að stuðningi fagaðila er undanfari þess marga ára ferli. Fagaðilar gera sömuleiðis sitt besta að bregðast við þörfum hvers og eins barn og er svo sannarlega ekki farið út í neitt í neinu kæruleysi. Engin læknisfræðileg inngrip eiga sér stað fyrr en í fyrsta lagi þegar kynþroski byrjar þar sem unglingum eru gefnir hormónablokkerar, sem hægja á áhrifum kynþroska og hafa engar óafturkræfar afleiðingar. Þetta kemur í veg fyrir djúpstæða vanlíðan og angist sem getur fylgt kynþroska og veitir börnunum tækifæri á að ákveða síðar meir hvort þau vilji hefja hormónameðferðir eða ekki. Ef viðkomandi unglingur er tilbúinn til, í samráði við foreldra og fagaðila, þá getur viðkomandi í fyrsta lagi byrjað hormónameðferð milli 16-18 ára. Nýjustu rannsóknir á þessu sviði sýna fram á að velferð trans barna og unglinga batnar til muna þegar þau hafa stuðning og fá aðgengi að þeirri þjónustu sem þau þurfa á að halda, og snarminnkar það tíðni sjálfsvíga, sjálfskaða og vanlíðan meðal þessa hóps. Rannsóknir sýna einnig fram á að kynvitund trans barna er jafn sterk og jafnaldra þeirra og því er mikilvægt að hlusta á börn og unglinga og leyfa þeim að stjórna ferðinni. Sjálf bý ég við þau forréttindi að hafa getað stigið tiltölulega snemma fram, eða þegar ég var rétt um 18 ára gömul fyrir rúmum tíu árum síðan. Að ganga í gegnum kynþroska sem samsvaraði ekki minni kynvitund olli mér djúpstæðri vanlíðan sem hefði verið hægt að koma í veg fyrir hefði ég getað stigið fram fyrr og fengið aðgengi að þeirri þjónustu sem ég þurfti. Afleiðingar þess fylgja mér enn í dag og er ómögulegt að lýsa þeirri angist og kvíða sem ég sem barn og unglingur þurfti að upplifa af sökum þess. Á þeim tíma sem ég loksins stíg fram var umræðan um trans fólk af skornum skammti og höfðu aðeins örfáar manneskjur á Íslandi stigið fram opinberlega. Það var því ekki auðvelt skref að taka sjálfa mig í sátt, enda birtingarmyndir trans fólks í fjölmiðlum og sjónvarpi afar takmarkaðar og undantekningarlaust neikvæðar. Það hefur því verið erfitt að vinna sig í gegnum þá skömm sem myndaðist og taka sjálfa mig í sátt. En sem betur fer átti ég stuðningsríka fjölskyldu, frábæra vini og yndislegt starfsfólk innan Verkmenntaskólans á Akureyri sem stóðu með mér og studdu mig í gegnum mitt ferli alla tíð. Það veldur mér því ómældri gleði að sjá trans börn og unglinga hafa tækifæri sem ég hafði ekki þegar ég var yngri—sem mæta skilningi hjá fjölskyldu, jafnöldrum og sínu nærsamfélagi. Þau börn og unglingar sem hafa tækifæri á að stíga fram geta byrjað að lifa sínu lífi sem þau sjálf mun fyrr heldur en ella og þurfa ekki að ganga í gegnum barnæsku sína og táningsár full af skömm, vanlíðan og kvíða um framtíðina. Velferð þeirra er í húfi og eru þau sú einu sem virkilega vita hver þau eru. Hver sem hefur eytt tíma með trans börnum og unglingum ætti að verða var við slíkt um leið, enda eru þau bara eins og hver önnur börn og unglingar. Sem stendur er þjónusta við trans börn og unglinga í miklu uppnámi í kjölfar þess að Barna- og unglingageðdeild Landspítala tilkynnti að teymið sem hélt utan um þessi mál hefði verið lagt niður—þvert á nýlega samþykkt lög um kynrænt sjálfræði 80/2019—vegna skorts á mannafla og fjármagni. Samtökin ‘78, Trans Ísland og Trans Vinir hafa því sett af stað undirskriftarlista til að þrýsta á stjórnvöld að bregðast tafarlaust við þessu ástandi. Ég hvet því allt landsfólk til að styðja við bakið á trans börnum og unglingum og skrifa undir áskorunina. Sýnum vilja í verki og tryggjum velferð allra barna sem þurfa á þessari þjónustu að halda. Höfundur er kynjafræðingur og formaður Trans Íslands, félags trans fólks á Íslandi.
Þetta er fyndið Til eru hópar í samfélaginu sem eiga ekki undir högg að sækja vegna sinnar kynvitundar, kynhneigðar, húðlitar, líkamlegs atgervis, holdafars eða kyneinkenna. 9. ágúst 2019 17:08
Við þurfum öll að pissa Kannski ættum við að hætta þessari þrálátu kynjaskiptingu og skipta frekar upp í klósett þar sem fólk fær að pissa í friði og klósett þar sem fólk getur áreitt hvort annað? 27. febrúar 2017 10:26
Trans fólk, intersex fólk og heilbrigðiskerfið sem mismunar þeim Trans er vísun í enska regnhlífarhugtakið transgender. 14. október 2015 09:49
Ekki vera nasisti Að bera fólk sem berst gegn hatursorðræðu eða krefst þess að fólk beri ábyrgð á opinberum ummælum sínum við nasista og einræðisherra er að verða að þrálátu stefi þjóðfélagsumræðunni. 2. maí 2017 11:25
„Dæmigerður kynáttunarvandi“ Ég las grein fyrir stuttu þar sem trans fólk er notað sem viðfangsefni í greinarskrifum og er meðal annars talað um að persóna í íslenskri bókmenntasögu sé með "dæmigerðan kynáttunarvanda“ og að hún sé "strákur fæddur í kvenkynslíkama.“ 8. nóvember 2016 09:00
„Öllum er fkn drull, haltu kjafti“ Bríet Bragadóttir,Hjördís Lára D. Ingólfsdóttir,Kristjana Anna Dagnýjardóttir Skoðun
Hvernig getum við gert Ísland að eftirsóttum stað fyrir barnafjölskyldur? Birgitta Sigurðardóttir Skoðun
Skoðun Uppbyggileg réttvísi (e. Restorative Justice) Kristín Skjaldardóttir,Þóra Sigríður Einarsdóttir skrifar
Skoðun „Öllum er fkn drull, haltu kjafti“ Bríet Bragadóttir,Hjördís Lára D. Ingólfsdóttir,Kristjana Anna Dagnýjardóttir skrifar
Skoðun Ungt fólk, hvatningar til að nýta kosningarétt sinn og að mynda sér eigin skoðun Elmar Ægir Eysteinsson skrifar
Skoðun Hver er stefna Viðreisnar í heilbrigðismálum og hvernig virkar hún í praksis? Sigurrós Huldudóttir skrifar
Skoðun Hvernig getum við gert Ísland að eftirsóttum stað fyrir barnafjölskyldur? Birgitta Sigurðardóttir skrifar
Skoðun Plan í heilbrigðis- og öldrunarmálum - þjóðarátak í umönnun eldra fólks Árni Rúnar Þorvaldsson skrifar
„Öllum er fkn drull, haltu kjafti“ Bríet Bragadóttir,Hjördís Lára D. Ingólfsdóttir,Kristjana Anna Dagnýjardóttir Skoðun
Hvernig getum við gert Ísland að eftirsóttum stað fyrir barnafjölskyldur? Birgitta Sigurðardóttir Skoðun