SÍN betra en LÍN? Jóna Þórey Pétursdóttir skrifar 24. júlí 2019 14:15 Eitt mikilvægasta hagsmunamál stúdenta er jafnt aðgengi að námi. Það eiga allir sem vilja að geta menntað sig. Þess vegna ber að gera þó nokkrar athugasemdir við frumvarp um breytingar á lánakerfi íslenskra námsmanna sem leit dagsins ljós 9. júlí sl. Innleiðing námsstyrkja er gott skref áfram en á sama tíma felur frumvarpið í sér nokkur skref afturábak. Þar ber helst að nefna hækkun vaxta, afnám vaxtahámarks og breytileg vaxtakjör. Auk þess eru möguleikar námsmanna til tekjutengdra endurgreiðslna takmarkaðir, hvorki eru gerðar efnisbreytingar á hlutverki né markmiði sjóðsins og stúdentum er ekki tryggð fullnægjandi framfærsla hjá sjóðnum svo þeir geti framfleytt sér í námi. Það er nauðsynlegt að endurskoða þessi atriði svo betri sátt skapist um lánasjóðinn í nýju kerfi en hefur verið í núverandi umhverfi.Vankantar frumvarpsins Hækkun vaxta, afnám vaxtahámarks og breytileg vaxtakjör á námslán eru veigamiklar breytingar frá gildandi kerfi. Á sama tíma boðar frumvarpið námsstyrki fyrir ákveðna hópa en aðrir lántakar verða á 100% lánum hjá sjóðnum og það er einmitt hópurinn sem getur komið illa út úr breyttu kerfi ef af verður. Fyrir þá boðar nýtt kerfi hærri vexti og þyngri endurgreiðslubyrði, sérstaklega þegar efnahagsástandið er sem verst. Breytilegir vextir sem geta flökt um tugi punkta á dag og eru án hámarks gera nýtt kerfi mjög ófyrirsjáanlegt fyrir stúdenta. Það er engin leið að vita hvaða vaxtakjör námslánið mun bera þegar endurgreiðslur hefjast sem felur í sér mikið óöryggi. Í gildandi kerfi er 3% vaxtahámark en í nýju kerfi skal ráðherra skipa nefnd sem endurskoðar vexti ef þeir ná 4% vegna verðtryggðra lána og 9% vegna óverðtryggðra. Skipun nefndarinnar stöðvar þó ekki hækkun vaxta. Vextir halda áfram að flökta og stúdentar þyrftu að treysta á pólítískan vilja ráðherra til að bregðast við háu vaxtastigi. Í nýju frumvarpi koma verðtryggð lán með tekjutengdum endurgreiðslum best út fyrir tekjulægstu hópana. Það endurgreiðslufyrirkomulag er aðeins í boði fyrir þá sem klára nám fyrir 35 ára aldur eða á því aldursári. Ekkert svigrúm er fyrir tekjutengingu handa eldri stúdentum sem takmarkar óhjákvæmilega aðgang eldri, tekjulægri hópa að fýsilegustu lánakjörum sjóðsins, sérstaklega í nám sem veitir réttindi í tekjulægri stéttum. Markmiði frumvarpsins um að hvetja námsmenn til að klára nám á tilsettum tíma verður ekki náð nema öruggt sé að stúdentar geti framfleytt sér á meðan námi stendur. Það skýtur því skökku við að frumvarpið boði hvorki breytingar á framfærslulánum til stúdenta né efnisbreytingar á hlutverki og markmiði sjóðsins. Stjórn sjóðsins ákveður frítekjumark, framfærslu og fleiri atriði sem skipta miklu máli þegar kemur að því hvernig námslánakerfið virkar fyrir stúdenta. Þó nafni sjóðsins verði mögulega breytt mun nýr sjóður og þar með stjórn hans vinna að sömu markmiðum og gegna sama hlutverki og lánasjóðurinn gerir í dag. Það er ekkert sem segir okkur að fjárhagsörðugleikar verði ekki lengur þriðja algengasta ástæða þess að íslenskir stúdentar hætta í háskólanámi í eitt ár eða meira og hafa þá síður kost á 30% niðurfellingu láns. Alveg ómögulegt? Nei frumvarpið er langt því frá að vera ómögulegt í alla staði. Síðustu frumvörp um nýtt lánasjóðskerfi komu fram þegar minna en ár var í næstu Alþingiskosningar. Þetta frumvarp er ekki sett fram í slíkri tímaþröng, sem er jákvætt. Frumvarpið boðar styrki til foreldra í stað viðbótarlána vegna barna sem er af hinu góða og jafnari dreifing styrkja sem sjóðurinn veitir til lántaka er það einnig. Staðan er þó sú að vextir þurfa ekki að hækka mikið til að nýtt kerfi verði óhagstæðara fyrir töluverðan hluta námsmanna og skortur er á breytingum sem ætla má að bæti hag lántaka meðan á námi stendur.Höfundur er forseti Stúdentaráðs HÍ Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Jóna Þórey Pétursdóttir Kjaramál Námslán Skóla - og menntamál Mest lesið Halldór 5.10.2024 Jón Þór Stefánsson Halldór Eignafólk græðir mikið á vaxtastefnu Seðlabankans Stefán Ólafsson Skoðun Telur rektor Háskóla Íslands úrskurði alþjóðadómstóla og ályktanir Sameinuðu þjóðanna vera pólitískt álitamál? Elí Hörpu- og Önundarbur Skoðun Spilling á Íslandi: Erum við að missa tökin? Ágústa Árnadóttir Skoðun Sleppum brúnni og förum betri leið framhjá Selfossi Elliði Vignisson Skoðun Af ofurhetjum og störfum þeirra Kristín Björnsdóttir Skoðun Þriðjungur barna af erlendum uppruna tilheyrir ekki skólanum sínum Sara Björg Sigurðardóttir Skoðun Uppeldi frá gamla einmenningar eins-skin-litar viðhorfum Matthildur Björnsdóttir Skoðun Að dansa í regninu Lóa Björk Ólafsdóttir Skoðun Einstakur atburður og viðbúnaður Marinó G. Njálsson Skoðun Skoðun Skoðun Uppeldi frá gamla einmenningar eins-skin-litar viðhorfum Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Af ofurhetjum og störfum þeirra Kristín Björnsdóttir skrifar Skoðun Eignafólk græðir mikið á vaxtastefnu Seðlabankans Stefán Ólafsson skrifar Skoðun Þriðjungur barna af erlendum uppruna tilheyrir ekki skólanum sínum Sara Björg Sigurðardóttir skrifar Skoðun Telur rektor Háskóla Íslands úrskurði alþjóðadómstóla og ályktanir Sameinuðu þjóðanna vera pólitískt álitamál? Elí Hörpu- og Önundarbur skrifar Skoðun Framtíðarkvíði er ekki gott veganesti Sigurður Páll Jónsson skrifar Skoðun Spilling á Íslandi: Erum við að missa tökin? Ágústa Árnadóttir skrifar Skoðun Orkan á Vestfjörðum Þorsteinn Másson skrifar Skoðun Smábátar eru þjóðhagslega hagkvæmari en togarar Kjartan Sveinsson skrifar Skoðun Foreldrar eru sérfræðingar í sínum börnum Valdimar Víðisson skrifar Skoðun Vísindin vakna til nýsköpunar! Einar Mäntylä skrifar Skoðun Risastórt lýðheilsumál sem Alþingi hunsar Sigurður Hólmar Jóhannesson skrifar Skoðun Þess vegna býð ég mig fram Guðmundur Ingi Guðbrandsson skrifar Skoðun Sleppum brúnni og förum betri leið framhjá Selfossi Elliði Vignisson skrifar Skoðun Einstakur atburður og viðbúnaður Marinó G. Njálsson skrifar Skoðun Framboð er eina leiðin Eiríkur St. Eiríksson skrifar Skoðun Háskóli Íslands er ekki að sinna skyldum sínum Silja Höllu Egilsdóttir skrifar Skoðun Verðmætasköpun og kennarar Davíð Már Sigurðsson skrifar Skoðun Nýjar lausnir gegn ofbeldi Drífa Snædal skrifar Skoðun Lögin um það sem er bannað Helgi Brynjarsson skrifar Skoðun Að dansa í regninu Lóa Björk Ólafsdóttir skrifar Skoðun Dauðarefsing Pírata Sigurjón Þórðarson skrifar Skoðun Af hverju erum við að þessu? Kjartan Sveinn Guðmundsson skrifar Skoðun Upplýsingaóreiða í boði orkugeirans og Landsvirkjunar Snæbjörn Guðmundsson skrifar Skoðun Úrskurðargrautur lögmanna Ómar R. Valdimarsson skrifar Skoðun Er vitlaust gefið í stjórnmálum? Reynir Böðvarsson skrifar Skoðun Hinn langi USArmur Ísraels Ingólfur Steinsson skrifar Skoðun Kveðja frá Heimssýn til landsfundar VG 2024 Haraldur Ólafsson skrifar Skoðun Þjóðaróperan á Alþingi í nær 70 ár Finnur Bjarnason,Þórunn Sigurðardóttir skrifar Skoðun Um Ölfusárbrú og veggjöld Haukur Arnþórsson skrifar Sjá meira
Eitt mikilvægasta hagsmunamál stúdenta er jafnt aðgengi að námi. Það eiga allir sem vilja að geta menntað sig. Þess vegna ber að gera þó nokkrar athugasemdir við frumvarp um breytingar á lánakerfi íslenskra námsmanna sem leit dagsins ljós 9. júlí sl. Innleiðing námsstyrkja er gott skref áfram en á sama tíma felur frumvarpið í sér nokkur skref afturábak. Þar ber helst að nefna hækkun vaxta, afnám vaxtahámarks og breytileg vaxtakjör. Auk þess eru möguleikar námsmanna til tekjutengdra endurgreiðslna takmarkaðir, hvorki eru gerðar efnisbreytingar á hlutverki né markmiði sjóðsins og stúdentum er ekki tryggð fullnægjandi framfærsla hjá sjóðnum svo þeir geti framfleytt sér í námi. Það er nauðsynlegt að endurskoða þessi atriði svo betri sátt skapist um lánasjóðinn í nýju kerfi en hefur verið í núverandi umhverfi.Vankantar frumvarpsins Hækkun vaxta, afnám vaxtahámarks og breytileg vaxtakjör á námslán eru veigamiklar breytingar frá gildandi kerfi. Á sama tíma boðar frumvarpið námsstyrki fyrir ákveðna hópa en aðrir lántakar verða á 100% lánum hjá sjóðnum og það er einmitt hópurinn sem getur komið illa út úr breyttu kerfi ef af verður. Fyrir þá boðar nýtt kerfi hærri vexti og þyngri endurgreiðslubyrði, sérstaklega þegar efnahagsástandið er sem verst. Breytilegir vextir sem geta flökt um tugi punkta á dag og eru án hámarks gera nýtt kerfi mjög ófyrirsjáanlegt fyrir stúdenta. Það er engin leið að vita hvaða vaxtakjör námslánið mun bera þegar endurgreiðslur hefjast sem felur í sér mikið óöryggi. Í gildandi kerfi er 3% vaxtahámark en í nýju kerfi skal ráðherra skipa nefnd sem endurskoðar vexti ef þeir ná 4% vegna verðtryggðra lána og 9% vegna óverðtryggðra. Skipun nefndarinnar stöðvar þó ekki hækkun vaxta. Vextir halda áfram að flökta og stúdentar þyrftu að treysta á pólítískan vilja ráðherra til að bregðast við háu vaxtastigi. Í nýju frumvarpi koma verðtryggð lán með tekjutengdum endurgreiðslum best út fyrir tekjulægstu hópana. Það endurgreiðslufyrirkomulag er aðeins í boði fyrir þá sem klára nám fyrir 35 ára aldur eða á því aldursári. Ekkert svigrúm er fyrir tekjutengingu handa eldri stúdentum sem takmarkar óhjákvæmilega aðgang eldri, tekjulægri hópa að fýsilegustu lánakjörum sjóðsins, sérstaklega í nám sem veitir réttindi í tekjulægri stéttum. Markmiði frumvarpsins um að hvetja námsmenn til að klára nám á tilsettum tíma verður ekki náð nema öruggt sé að stúdentar geti framfleytt sér á meðan námi stendur. Það skýtur því skökku við að frumvarpið boði hvorki breytingar á framfærslulánum til stúdenta né efnisbreytingar á hlutverki og markmiði sjóðsins. Stjórn sjóðsins ákveður frítekjumark, framfærslu og fleiri atriði sem skipta miklu máli þegar kemur að því hvernig námslánakerfið virkar fyrir stúdenta. Þó nafni sjóðsins verði mögulega breytt mun nýr sjóður og þar með stjórn hans vinna að sömu markmiðum og gegna sama hlutverki og lánasjóðurinn gerir í dag. Það er ekkert sem segir okkur að fjárhagsörðugleikar verði ekki lengur þriðja algengasta ástæða þess að íslenskir stúdentar hætta í háskólanámi í eitt ár eða meira og hafa þá síður kost á 30% niðurfellingu láns. Alveg ómögulegt? Nei frumvarpið er langt því frá að vera ómögulegt í alla staði. Síðustu frumvörp um nýtt lánasjóðskerfi komu fram þegar minna en ár var í næstu Alþingiskosningar. Þetta frumvarp er ekki sett fram í slíkri tímaþröng, sem er jákvætt. Frumvarpið boðar styrki til foreldra í stað viðbótarlána vegna barna sem er af hinu góða og jafnari dreifing styrkja sem sjóðurinn veitir til lántaka er það einnig. Staðan er þó sú að vextir þurfa ekki að hækka mikið til að nýtt kerfi verði óhagstæðara fyrir töluverðan hluta námsmanna og skortur er á breytingum sem ætla má að bæti hag lántaka meðan á námi stendur.Höfundur er forseti Stúdentaráðs HÍ
Telur rektor Háskóla Íslands úrskurði alþjóðadómstóla og ályktanir Sameinuðu þjóðanna vera pólitískt álitamál? Elí Hörpu- og Önundarbur Skoðun
Þriðjungur barna af erlendum uppruna tilheyrir ekki skólanum sínum Sara Björg Sigurðardóttir Skoðun
Skoðun Þriðjungur barna af erlendum uppruna tilheyrir ekki skólanum sínum Sara Björg Sigurðardóttir skrifar
Skoðun Telur rektor Háskóla Íslands úrskurði alþjóðadómstóla og ályktanir Sameinuðu þjóðanna vera pólitískt álitamál? Elí Hörpu- og Önundarbur skrifar
Telur rektor Háskóla Íslands úrskurði alþjóðadómstóla og ályktanir Sameinuðu þjóðanna vera pólitískt álitamál? Elí Hörpu- og Önundarbur Skoðun
Þriðjungur barna af erlendum uppruna tilheyrir ekki skólanum sínum Sara Björg Sigurðardóttir Skoðun