Afríka: Skyggni ágætt Þorvaldur Gylfason skrifar 15. nóvember 2018 08:00 Afríka er ráðgáta, og gátan er þessi: Hvers vegna hefur sjálfstæðum Afríkuþjóðum ekki gengið betur en raun ber vitni að bjarga sér undan örbirgð og eymd? – því tilefnið er ærið og æpir hástöfum á heimsbyggðina. Sumir halda því fram, þeir eru þó ekki margir, að Afríka sé með einhverju móti ekki til þess fallin að lifa góðu og mannsæmandi lífi, en þeir eru að minni hyggju á rangri braut. Í þessari grein og þrem öðrum ætla ég að gera í grófum dráttum grein fyrir skoðun minni á högum Afríku og framtíðarhorfum þessa mikla meginlands.Vagga okkar allra En fyrst þetta: Þeir sem halda að Afríkumenn kunni ekki að lifa lífinu lifandi ættu kannski að fara í afrískt leikhús. Þar sá ég og heyrði svo almennan og innilegan fögnuð að ég horfði frekar aftur fyrir mig á fólkið í salnum en á leikarana uppi á sviði. Salurinn var sneisafullur, fólkið sat einnig meðfram veggjunum, þetta var í Lúsöku, höfuðborg Sambíu, slökkviliðið hefði sennilega rutt salinn hefði það verið tiltækt, feður og mæður sátu þarna með sofandi börn í fanginu og ljómuðu af gleði. Og þeir sem halda að Afríku séu allar bjargir bannaðar ættu að villast í afrískri borg því þá mætir þeim óvenjuleg hjálpsemi: Ég hafði misskilið leiðbeiningar þriggja unglingsstelpna í Maserú, höfuðborg háfjallalandsins Lesótó, og villzt af réttri leið og þá komu þær hlaupandi á eftir mér langar leiðir lafmóðar upp brattar brekkur til að leiðrétta misskilninginn. Þannig er Afríka: Brosandi, hjálpsöm, sólrík, söngvin og vonglöð í dagsins önn – og einnig mörkuð af gríðarlegu og djúpu drama, nema hvað. Þangað streyma ferðamenn sem aldrei fyrr. Mörg beztu hótel heimsins eru nú í Afríku. Þar gista að vísu einkum erlendir ferðamenn enn sem komið er, en þarna er mjór vísir að miklum uppgangi enda hefur Afríka upp á margt að bjóða: Geðslegt, gestrisið og glaðvært fólk, náttúrufegurð, forna menningu, milt og gott veður víða, miklar víðáttur og óviðjafnanlegt villidýralíf. Þarna stendur vagga mannsins. Elztu mannvistarleifar heimsins liggja í Suður-Afríku.Afrísk list Og svo þetta: Eitt merkasta framlag Bandaríkjanna til heimsmenningarinnar á öldinni sem leið var djassinn, sköpunarverk bandarískra blökkumanna með Louis Armstrong í broddi fylkingar. Munum einnig hvernig Pablo Picasso fór að því að marka sér afburðastöðu meðal evrópskra myndlistarmanna: Hann fór að vísu aldrei til Afríku, en hann lærði af afrískri list að mála og móta nýja tegund mannamynda í nýstárlegum hlutföllum. Ég hef hitt unga myndhöggvara báðum megin við Sambesí-fljótið sem skilur að Sambíu og Simbabve í sunnanverðri Afríku. Þeir meitla svipríkar, afskekktar andlitsmyndir í tré og stein, myndir eins og þær sem forfeður þeirra hafa meitlað mann fram af manni líkt og Picasso, en þeir höfðu þó hvorki heyrt getið um Picasso né farið yfir ána. Afrísk myndlist vekur æ meiri eftirtekt um allan heim eins og t.d. Afríkudeildin í British Museum í London vitnar um.Þykk þoka? Þungfær leið? Mig langar í þessari greinasyrpu að reyna að útmála ástand Afríku í stuttu máli fyrir lesandanum til að sýna að álfan mikla hefur þrátt fyrir allt tekið ýmsum framförum þótt hún eigi enn að sönnu langt í land. Leiðin frá Íslandi til Afríku og aftur heim er styttri en margir halda. Lífskjör á Íslandi á æskuárum þeirrar kynslóðar sem nú er á miðjum aldri eru svipuð þeim kjörum sem sum stöndugustu Afríkulöndin eins og Máritíus, Botsvana, Suður-Afríka og Namibía búa nú við. Hvað geta Afríkuþjóðirnar lært af okkur hinum um greiðfærar leiðir að löngu og virðulegu lífi við sómasamleg kjör? Hér verður engum allsherjarlausnum teflt fram, heldur aðeins veikburða bollaleggingum í þeirri von að þær megi verða til að greiða úr þykkri þoku á þungfærri leið. Meira næst. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Birtist í Fréttablaðinu Þorvaldur Gylfason Mest lesið Viltu borga 200 þús á mánuði eða 600 þús á mánuði af íbúðinni? Hildur Þórðardóttir Skoðun Sjálfstæðismenn boða víst skattalækkanir á þá efnamestu Haukur V. Alfreðsson Skoðun Fellur helsti stuðningsmaður menningarmála af þingi? Magnús Logi Kristinsson Skoðun ESB kærir sig ekkert um Ísland í jólagjöf Ole Anton Bieltvedt Skoðun Vímuefnið VONÍUM Haraldur Ingi Haraldsson Skoðun Svartir föstudagar í boði íslenskra stjórnvalda Haukur Guðmundsson Skoðun Gæti aukin einkavæðing og skólaval í grunnskólakerfinu bætt námsárangur og aukið jafnrétti? Jón Páll Haraldsson,Linda Heiðarsdóttir,Ómar Örn Magnússon Skoðun Þegar náttúruvinir hitta frambjóðendur. Hjálpartæki kjósandans Stefán Jón Hafstein Skoðun BRCA Elín Íris Fanndal Jónasdóttir Skoðun Betri Strætó 2025 og (svo) Borgarlína Dagur B. Eggertsson Skoðun Skoðun Skoðun Var stytting náms til stúdentsprófs í þágu ungmenna? Sigurður E. Sigurjónsson skrifar Skoðun Það sem ekki má fjalla um fyrir kosningar til Alþingis Árni Jensson skrifar Skoðun Launafólk sýndi ábyrgð – Hvað með bankana og fjármagnseigendur? Finnbjörn A. Hermannsson skrifar Skoðun Sjálfstæðar konur? Sonja Ýr Þorbergsdóttir skrifar Skoðun Fullveldinu er fórnað með aðild að Evrópusambandinu Anton Guðmundsson skrifar Skoðun Endurhugsum dæmið, endurnýtum textíl Guðbjörg Rut Pálmadóttir skrifar Skoðun Betri Strætó 2025 og (svo) Borgarlína Dagur B. Eggertsson skrifar Skoðun Um kosningar, gulrætur og verðbólgu Jean-Rémi Chareyre skrifar Skoðun Gæti aukin einkavæðing og skólaval í grunnskólakerfinu bætt námsárangur og aukið jafnrétti? Jón Páll Haraldsson,Linda Heiðarsdóttir,Ómar Örn Magnússon skrifar Skoðun Fellur helsti stuðningsmaður menningarmála af þingi? Magnús Logi Kristinsson skrifar Skoðun Sjálfstæðismenn boða víst skattalækkanir á þá efnamestu Haukur V. Alfreðsson skrifar Skoðun Vímuefnið VONÍUM Haraldur Ingi Haraldsson skrifar Skoðun Viltu borga 200 þús á mánuði eða 600 þús á mánuði af íbúðinni? Hildur Þórðardóttir skrifar Skoðun Þegar náttúruvinir hitta frambjóðendur. Hjálpartæki kjósandans Stefán Jón Hafstein skrifar Skoðun Svartir föstudagar í boði íslenskra stjórnvalda Haukur Guðmundsson skrifar Skoðun Eitt heimili, ein fjölskylda og ein heilsa Pétur Heimisson skrifar Skoðun BRCA Elín Íris Fanndal Jónasdóttir skrifar Skoðun ESB kærir sig ekkert um Ísland í jólagjöf Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Að kjósa með nútíma hugsunarhætti Ragnhildur Katla Jónsdóttir skrifar Skoðun Í upphafi skal endinn skoða.. Sigurður F. Sigurðarson skrifar Skoðun Stjórnvöld, virðið frumbyggjaréttinn í íslensku samfélagi Sæmundur Einarsson skrifar Skoðun Handleiðsla og vellíðan í starfi Sveindís Anna Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Eldgos og innviðir: Tryggjum öryggi Suðurnesja Halla Hrund Logadóttir skrifar Skoðun Er aukin einkavæðing lausnin? Reynir Böðvarsson skrifar Skoðun Samfélag á krossgötum Finnbjörn A. Hermannsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir skrifar Skoðun Hvað er vandamálið? Alexandra Briem skrifar Skoðun Au pair fyrirkomulagið – barn síns tíma? Hlöðver Skúli Hákonarson skrifar Skoðun Fontur – hiti þrjú stig Stefán Steingrímur Bergsson skrifar Skoðun Bankinn gefur, bankinn tekur Breki Karlsson skrifar Skoðun Hægt og hljótt Dofri Hermannsson skrifar Sjá meira
Afríka er ráðgáta, og gátan er þessi: Hvers vegna hefur sjálfstæðum Afríkuþjóðum ekki gengið betur en raun ber vitni að bjarga sér undan örbirgð og eymd? – því tilefnið er ærið og æpir hástöfum á heimsbyggðina. Sumir halda því fram, þeir eru þó ekki margir, að Afríka sé með einhverju móti ekki til þess fallin að lifa góðu og mannsæmandi lífi, en þeir eru að minni hyggju á rangri braut. Í þessari grein og þrem öðrum ætla ég að gera í grófum dráttum grein fyrir skoðun minni á högum Afríku og framtíðarhorfum þessa mikla meginlands.Vagga okkar allra En fyrst þetta: Þeir sem halda að Afríkumenn kunni ekki að lifa lífinu lifandi ættu kannski að fara í afrískt leikhús. Þar sá ég og heyrði svo almennan og innilegan fögnuð að ég horfði frekar aftur fyrir mig á fólkið í salnum en á leikarana uppi á sviði. Salurinn var sneisafullur, fólkið sat einnig meðfram veggjunum, þetta var í Lúsöku, höfuðborg Sambíu, slökkviliðið hefði sennilega rutt salinn hefði það verið tiltækt, feður og mæður sátu þarna með sofandi börn í fanginu og ljómuðu af gleði. Og þeir sem halda að Afríku séu allar bjargir bannaðar ættu að villast í afrískri borg því þá mætir þeim óvenjuleg hjálpsemi: Ég hafði misskilið leiðbeiningar þriggja unglingsstelpna í Maserú, höfuðborg háfjallalandsins Lesótó, og villzt af réttri leið og þá komu þær hlaupandi á eftir mér langar leiðir lafmóðar upp brattar brekkur til að leiðrétta misskilninginn. Þannig er Afríka: Brosandi, hjálpsöm, sólrík, söngvin og vonglöð í dagsins önn – og einnig mörkuð af gríðarlegu og djúpu drama, nema hvað. Þangað streyma ferðamenn sem aldrei fyrr. Mörg beztu hótel heimsins eru nú í Afríku. Þar gista að vísu einkum erlendir ferðamenn enn sem komið er, en þarna er mjór vísir að miklum uppgangi enda hefur Afríka upp á margt að bjóða: Geðslegt, gestrisið og glaðvært fólk, náttúrufegurð, forna menningu, milt og gott veður víða, miklar víðáttur og óviðjafnanlegt villidýralíf. Þarna stendur vagga mannsins. Elztu mannvistarleifar heimsins liggja í Suður-Afríku.Afrísk list Og svo þetta: Eitt merkasta framlag Bandaríkjanna til heimsmenningarinnar á öldinni sem leið var djassinn, sköpunarverk bandarískra blökkumanna með Louis Armstrong í broddi fylkingar. Munum einnig hvernig Pablo Picasso fór að því að marka sér afburðastöðu meðal evrópskra myndlistarmanna: Hann fór að vísu aldrei til Afríku, en hann lærði af afrískri list að mála og móta nýja tegund mannamynda í nýstárlegum hlutföllum. Ég hef hitt unga myndhöggvara báðum megin við Sambesí-fljótið sem skilur að Sambíu og Simbabve í sunnanverðri Afríku. Þeir meitla svipríkar, afskekktar andlitsmyndir í tré og stein, myndir eins og þær sem forfeður þeirra hafa meitlað mann fram af manni líkt og Picasso, en þeir höfðu þó hvorki heyrt getið um Picasso né farið yfir ána. Afrísk myndlist vekur æ meiri eftirtekt um allan heim eins og t.d. Afríkudeildin í British Museum í London vitnar um.Þykk þoka? Þungfær leið? Mig langar í þessari greinasyrpu að reyna að útmála ástand Afríku í stuttu máli fyrir lesandanum til að sýna að álfan mikla hefur þrátt fyrir allt tekið ýmsum framförum þótt hún eigi enn að sönnu langt í land. Leiðin frá Íslandi til Afríku og aftur heim er styttri en margir halda. Lífskjör á Íslandi á æskuárum þeirrar kynslóðar sem nú er á miðjum aldri eru svipuð þeim kjörum sem sum stöndugustu Afríkulöndin eins og Máritíus, Botsvana, Suður-Afríka og Namibía búa nú við. Hvað geta Afríkuþjóðirnar lært af okkur hinum um greiðfærar leiðir að löngu og virðulegu lífi við sómasamleg kjör? Hér verður engum allsherjarlausnum teflt fram, heldur aðeins veikburða bollaleggingum í þeirri von að þær megi verða til að greiða úr þykkri þoku á þungfærri leið. Meira næst.
Gæti aukin einkavæðing og skólaval í grunnskólakerfinu bætt námsárangur og aukið jafnrétti? Jón Páll Haraldsson,Linda Heiðarsdóttir,Ómar Örn Magnússon Skoðun
Skoðun Launafólk sýndi ábyrgð – Hvað með bankana og fjármagnseigendur? Finnbjörn A. Hermannsson skrifar
Skoðun Gæti aukin einkavæðing og skólaval í grunnskólakerfinu bætt námsárangur og aukið jafnrétti? Jón Páll Haraldsson,Linda Heiðarsdóttir,Ómar Örn Magnússon skrifar
Gæti aukin einkavæðing og skólaval í grunnskólakerfinu bætt námsárangur og aukið jafnrétti? Jón Páll Haraldsson,Linda Heiðarsdóttir,Ómar Örn Magnússon Skoðun