Af sanngirni og kennitölum í sjávarútvegi Heiðrún Lind Marteinsdóttir skrifar 28. ágúst 2018 07:00 Sjávarútvegur á Íslandi er ekki á nástrái, svo sem lesa mátti í leiðara Kristínar Þorsteinsdóttur, útgefanda Fréttablaðsins, á dögunum. Svo virðist sem það valdi henni hugarangri. Það sem verra er, að mati Kristínar, er að einstaka sjávarútvegsfyrirtæki, eða hluthafar þeirra, fjárfesta í öðrum rekstri. Fjárfestingar í öðru en kjarnarekstri ættu ekki að vera framandi þeim sem hafa fylgst með samtímasögunni af sæmilegri athygli. Ekki fyrir svo mörgum árum fjárfestu sumir í flestu því sem á vegi þeirra varð. Bönkum, búðum og fjölmiðlum, heima og að heiman. Með misjöfnum árangri þó. Frumvarp til laga um veiðigjald var lagt fram í vor og verður væntanlega lagt fram aftur í haust. Aðalástæða þess, að það var lagt fram, var sú, að ekki var heimild til þess að leggja á veiðigjald eftir 1. september í ár. Þá var það einnig tilgangur frumvarpsins að færa gjaldtökuna nær í tíma því álagt veiðigjald nú byggist á afkomu greinarinnar árið 2015. Síðan þá hefur gengi krónunnar styrkst mikið og mun minna fæst núna fyrir afurðirnar en fyrir þremur árum. Hin mikla styrking á gengi krónunnar sem orðið hefur var ekki fyrirséð, en það hefur að jafnaði verið um 24% sterkara á yfirstandandi fiskveiðiári en það var á árinu 2015. Þessa fjórðungs breytingu kallar Kristín „…?þegar gengi krónunnar?…, hreyfist aðeins?…“. Fjórðungs breyting er stórfelld, um það þarf ekki að hafa fleiri orð. En frumvarpið náði ekki fram að ganga þrátt fyrir augljósar réttarbætur og reikniregla veiðigjalds sem styðst við afkomu árið 2015 var framlengd til áramóta.Gengið skiptir máli Þegar haft er í huga að 98% af íslensku sjávarfangi eru flutt úr landi, er augljóst að gengi íslensku krónunnar hefur mikið um það að segja hver afkoman er í greininni hverju sinni. Þess vegna er svo mikilvægt að færa gjaldtökuna nær í tíma. Og það verður að segjast alveg eins og er, að það verður að gera sér upp þekkingarleysi á eðli gjaldmiðla til þess að átta sig ekki á þessu samhengi. Rétt er að geta þess að sjávarútvegsfyrirtæki, eða önnur útflutningsfyrirtæki hér á landi, geta ekki skellt kostnaðarhækkun sem bundin er við Ísland út í verð afurða sinna eða þjónustu, líkt og fyrirtæki í samkeppni innanlands geta gert. Sem rökstuðning fyrir því að sjávarútvegur sé ekki á nástrái, kýs Kristín að nýta eina kennitölu; arðsemi eigna. Val á þessari kennitölu verður að telja nokkuð misráðið, hvort heldur það stafi af ásetningi eða vanþekkingu á rekstri sjávarútvegsfyrirtækja, nema hvort tveggja sé. Tvennt er við þetta að athuga. Í fyrsta lagi er varhugavert að nota kennitöluna til að bera saman ólíkar atvinnugreinar þar sem eignasamsetning er mjög ólík þeirra á milli. Samanburður í þessa veru gefur því engar vísbendingar. Í öðru lagi er íslenski fiskiskipaflotinn enn gamall, þrátt fyrir töluverðar, en hvergi nægilegar, fjárfestingar á umliðnum árum. Stór hluti flotans hefur því verið afskrifaður. Af þessum sökum eru veltuberandi eignir í bókhaldi sjávarútvegs oft og tíðum ekki miklar miðað við umfang rekstrar. Það leiðir til þess að arðsemi eigna verður jafnan töluvert hátt hlutfall og síst lýsandi við mat á rekstrarlegri stöðu sjávarútvegs. Í þessu samhengi er einnig rétt að árétta að sjávarútvegur telur ekki eitt, tvö eða þrjú stórfyrirtæki. Um eitt þúsund aðilar nýta sjávarauðlindina og greiða veiðigjald. Fjárhagsleg staða þeirra er æði misjöfn, en allir þessir aðilar skapa sannanlega störf og virðisauka fyrir samfélagið. Gjaldtaka úr hófi mun einfaldlega fækka þessum aðilum. Erfiðar aðstæður Líkt og fram hefur komið í skýrslum Deloitte umliðin ár, má telja óumdeilt að aðstæður í sjávarútvegi eru verulega erfiðar – og hafa raunar ekki verið verri síðan fyrir árið 2009. Á milli áranna 2015 og 2016 varð 22% samdráttur í EBITDA í sjávarútvegi og samkvæmt nýlegri skýrslu Deloitte, sem unnin var fyrir atvinnuvega- og nýsköpunarráðuneytið, er gert ráð fyrir 3,6-7,7% samdrætti í EBITDA á milli áranna 2016 og 2017. Árið 2015 var hagnaður frá rekstri í sjávarútvegi 42 milljarðar króna, en árið 2016 var hann 26 milljarðar króna. Miðað við áðurgreinda skýrslu Deloitte má ráðgera að hagnaður frá rekstri árið 2017 hafi verið enn minni, en þær tölur ættu að liggja fyrir á næstu vikum. Sjávarútvegur hefur á umliðnum árum lagt verulega til nauðsynlegs og heilbrigðs hagvaxtar hér á landi. Þeim sem fá skilið hvað skapar hagsæld ætti því að vera áhyggjuefni hversu verulega sverfur að atvinnugreinum sem leggja henni til mikilvæg lóð á vogarskálar. Kristín klykkir út með því að segja að ná verði sátt um „sanngjarnt“ gjald á sjávarútveginn og gjaldið eigi að nota til þess að reka skóla, sjúkrahús og menningarstarfsemi. Því ber að geta þess að sjávarútvegsfyrirtæki á Íslandi greiddu í tekjuskatt og veiðigjald hátt í 100 milljarða króna á árunum 2012-2017. Þeir peningar hafa meðal annars runnið til þeirra málefna sem útgefandinn tiltekur. Ef svo fer fram sem horfir eru raunar líkur á að hluti af þeim renni til þess að styrkja sjálfstæða fjölmiðla. Það er að segja, ef tillögur nefndar um bætt rekstrarumhverfi einkarekinna fjölmiðla frá því í vor, ná fram að ganga.Höfundur er framkvæmdastjóri Samtaka fyrirtækja í sjávarútvegi, SFS Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Birtist í Fréttablaðinu Heiðrún Lind Marteinsdóttir Sjávarútvegur Skattar og tollar Tengdar fréttir Ekki á nástrái Samfélagið er að vakna til lífs eftir vætusamt sumar. Stutt er þar til þing kemur saman. Mörg hitamál bíða afgreiðslu. 18. ágúst 2018 07:00 Mest lesið Halldór 5.10.2024 Jón Þór Stefánsson Halldór Eignafólk græðir mikið á vaxtastefnu Seðlabankans Stefán Ólafsson Skoðun Telur rektor Háskóla Íslands úrskurði alþjóðadómstóla og ályktanir Sameinuðu þjóðanna vera pólitískt álitamál? Elí Hörpu- og Önundarbur Skoðun Spilling á Íslandi: Erum við að missa tökin? Ágústa Árnadóttir Skoðun Sleppum brúnni og förum betri leið framhjá Selfossi Elliði Vignisson Skoðun Af ofurhetjum og störfum þeirra Kristín Björnsdóttir Skoðun Þriðjungur barna af erlendum uppruna tilheyrir ekki skólanum sínum Sara Björg Sigurðardóttir Skoðun Að dansa í regninu Lóa Björk Ólafsdóttir Skoðun Uppeldi frá gamla einmenningar eins-skin-litar viðhorfum Matthildur Björnsdóttir Skoðun Einstakur atburður og viðbúnaður Marinó G. Njálsson Skoðun Skoðun Skoðun Uppeldi frá gamla einmenningar eins-skin-litar viðhorfum Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Af ofurhetjum og störfum þeirra Kristín Björnsdóttir skrifar Skoðun Eignafólk græðir mikið á vaxtastefnu Seðlabankans Stefán Ólafsson skrifar Skoðun Þriðjungur barna af erlendum uppruna tilheyrir ekki skólanum sínum Sara Björg Sigurðardóttir skrifar Skoðun Telur rektor Háskóla Íslands úrskurði alþjóðadómstóla og ályktanir Sameinuðu þjóðanna vera pólitískt álitamál? Elí Hörpu- og Önundarbur skrifar Skoðun Framtíðarkvíði er ekki gott veganesti Sigurður Páll Jónsson skrifar Skoðun Spilling á Íslandi: Erum við að missa tökin? Ágústa Árnadóttir skrifar Skoðun Orkan á Vestfjörðum Þorsteinn Másson skrifar Skoðun Smábátar eru þjóðhagslega hagkvæmari en togarar Kjartan Sveinsson skrifar Skoðun Foreldrar eru sérfræðingar í sínum börnum Valdimar Víðisson skrifar Skoðun Vísindin vakna til nýsköpunar! Einar Mäntylä skrifar Skoðun Risastórt lýðheilsumál sem Alþingi hunsar Sigurður Hólmar Jóhannesson skrifar Skoðun Þess vegna býð ég mig fram Guðmundur Ingi Guðbrandsson skrifar Skoðun Sleppum brúnni og förum betri leið framhjá Selfossi Elliði Vignisson skrifar Skoðun Einstakur atburður og viðbúnaður Marinó G. Njálsson skrifar Skoðun Framboð er eina leiðin Eiríkur St. Eiríksson skrifar Skoðun Háskóli Íslands er ekki að sinna skyldum sínum Silja Höllu Egilsdóttir skrifar Skoðun Verðmætasköpun og kennarar Davíð Már Sigurðsson skrifar Skoðun Nýjar lausnir gegn ofbeldi Drífa Snædal skrifar Skoðun Lögin um það sem er bannað Helgi Brynjarsson skrifar Skoðun Að dansa í regninu Lóa Björk Ólafsdóttir skrifar Skoðun Dauðarefsing Pírata Sigurjón Þórðarson skrifar Skoðun Af hverju erum við að þessu? Kjartan Sveinn Guðmundsson skrifar Skoðun Upplýsingaóreiða í boði orkugeirans og Landsvirkjunar Snæbjörn Guðmundsson skrifar Skoðun Úrskurðargrautur lögmanna Ómar R. Valdimarsson skrifar Skoðun Er vitlaust gefið í stjórnmálum? Reynir Böðvarsson skrifar Skoðun Hinn langi USArmur Ísraels Ingólfur Steinsson skrifar Skoðun Kveðja frá Heimssýn til landsfundar VG 2024 Haraldur Ólafsson skrifar Skoðun Þjóðaróperan á Alþingi í nær 70 ár Finnur Bjarnason,Þórunn Sigurðardóttir skrifar Skoðun Um Ölfusárbrú og veggjöld Haukur Arnþórsson skrifar Sjá meira
Sjávarútvegur á Íslandi er ekki á nástrái, svo sem lesa mátti í leiðara Kristínar Þorsteinsdóttur, útgefanda Fréttablaðsins, á dögunum. Svo virðist sem það valdi henni hugarangri. Það sem verra er, að mati Kristínar, er að einstaka sjávarútvegsfyrirtæki, eða hluthafar þeirra, fjárfesta í öðrum rekstri. Fjárfestingar í öðru en kjarnarekstri ættu ekki að vera framandi þeim sem hafa fylgst með samtímasögunni af sæmilegri athygli. Ekki fyrir svo mörgum árum fjárfestu sumir í flestu því sem á vegi þeirra varð. Bönkum, búðum og fjölmiðlum, heima og að heiman. Með misjöfnum árangri þó. Frumvarp til laga um veiðigjald var lagt fram í vor og verður væntanlega lagt fram aftur í haust. Aðalástæða þess, að það var lagt fram, var sú, að ekki var heimild til þess að leggja á veiðigjald eftir 1. september í ár. Þá var það einnig tilgangur frumvarpsins að færa gjaldtökuna nær í tíma því álagt veiðigjald nú byggist á afkomu greinarinnar árið 2015. Síðan þá hefur gengi krónunnar styrkst mikið og mun minna fæst núna fyrir afurðirnar en fyrir þremur árum. Hin mikla styrking á gengi krónunnar sem orðið hefur var ekki fyrirséð, en það hefur að jafnaði verið um 24% sterkara á yfirstandandi fiskveiðiári en það var á árinu 2015. Þessa fjórðungs breytingu kallar Kristín „…?þegar gengi krónunnar?…, hreyfist aðeins?…“. Fjórðungs breyting er stórfelld, um það þarf ekki að hafa fleiri orð. En frumvarpið náði ekki fram að ganga þrátt fyrir augljósar réttarbætur og reikniregla veiðigjalds sem styðst við afkomu árið 2015 var framlengd til áramóta.Gengið skiptir máli Þegar haft er í huga að 98% af íslensku sjávarfangi eru flutt úr landi, er augljóst að gengi íslensku krónunnar hefur mikið um það að segja hver afkoman er í greininni hverju sinni. Þess vegna er svo mikilvægt að færa gjaldtökuna nær í tíma. Og það verður að segjast alveg eins og er, að það verður að gera sér upp þekkingarleysi á eðli gjaldmiðla til þess að átta sig ekki á þessu samhengi. Rétt er að geta þess að sjávarútvegsfyrirtæki, eða önnur útflutningsfyrirtæki hér á landi, geta ekki skellt kostnaðarhækkun sem bundin er við Ísland út í verð afurða sinna eða þjónustu, líkt og fyrirtæki í samkeppni innanlands geta gert. Sem rökstuðning fyrir því að sjávarútvegur sé ekki á nástrái, kýs Kristín að nýta eina kennitölu; arðsemi eigna. Val á þessari kennitölu verður að telja nokkuð misráðið, hvort heldur það stafi af ásetningi eða vanþekkingu á rekstri sjávarútvegsfyrirtækja, nema hvort tveggja sé. Tvennt er við þetta að athuga. Í fyrsta lagi er varhugavert að nota kennitöluna til að bera saman ólíkar atvinnugreinar þar sem eignasamsetning er mjög ólík þeirra á milli. Samanburður í þessa veru gefur því engar vísbendingar. Í öðru lagi er íslenski fiskiskipaflotinn enn gamall, þrátt fyrir töluverðar, en hvergi nægilegar, fjárfestingar á umliðnum árum. Stór hluti flotans hefur því verið afskrifaður. Af þessum sökum eru veltuberandi eignir í bókhaldi sjávarútvegs oft og tíðum ekki miklar miðað við umfang rekstrar. Það leiðir til þess að arðsemi eigna verður jafnan töluvert hátt hlutfall og síst lýsandi við mat á rekstrarlegri stöðu sjávarútvegs. Í þessu samhengi er einnig rétt að árétta að sjávarútvegur telur ekki eitt, tvö eða þrjú stórfyrirtæki. Um eitt þúsund aðilar nýta sjávarauðlindina og greiða veiðigjald. Fjárhagsleg staða þeirra er æði misjöfn, en allir þessir aðilar skapa sannanlega störf og virðisauka fyrir samfélagið. Gjaldtaka úr hófi mun einfaldlega fækka þessum aðilum. Erfiðar aðstæður Líkt og fram hefur komið í skýrslum Deloitte umliðin ár, má telja óumdeilt að aðstæður í sjávarútvegi eru verulega erfiðar – og hafa raunar ekki verið verri síðan fyrir árið 2009. Á milli áranna 2015 og 2016 varð 22% samdráttur í EBITDA í sjávarútvegi og samkvæmt nýlegri skýrslu Deloitte, sem unnin var fyrir atvinnuvega- og nýsköpunarráðuneytið, er gert ráð fyrir 3,6-7,7% samdrætti í EBITDA á milli áranna 2016 og 2017. Árið 2015 var hagnaður frá rekstri í sjávarútvegi 42 milljarðar króna, en árið 2016 var hann 26 milljarðar króna. Miðað við áðurgreinda skýrslu Deloitte má ráðgera að hagnaður frá rekstri árið 2017 hafi verið enn minni, en þær tölur ættu að liggja fyrir á næstu vikum. Sjávarútvegur hefur á umliðnum árum lagt verulega til nauðsynlegs og heilbrigðs hagvaxtar hér á landi. Þeim sem fá skilið hvað skapar hagsæld ætti því að vera áhyggjuefni hversu verulega sverfur að atvinnugreinum sem leggja henni til mikilvæg lóð á vogarskálar. Kristín klykkir út með því að segja að ná verði sátt um „sanngjarnt“ gjald á sjávarútveginn og gjaldið eigi að nota til þess að reka skóla, sjúkrahús og menningarstarfsemi. Því ber að geta þess að sjávarútvegsfyrirtæki á Íslandi greiddu í tekjuskatt og veiðigjald hátt í 100 milljarða króna á árunum 2012-2017. Þeir peningar hafa meðal annars runnið til þeirra málefna sem útgefandinn tiltekur. Ef svo fer fram sem horfir eru raunar líkur á að hluti af þeim renni til þess að styrkja sjálfstæða fjölmiðla. Það er að segja, ef tillögur nefndar um bætt rekstrarumhverfi einkarekinna fjölmiðla frá því í vor, ná fram að ganga.Höfundur er framkvæmdastjóri Samtaka fyrirtækja í sjávarútvegi, SFS
Ekki á nástrái Samfélagið er að vakna til lífs eftir vætusamt sumar. Stutt er þar til þing kemur saman. Mörg hitamál bíða afgreiðslu. 18. ágúst 2018 07:00
Telur rektor Háskóla Íslands úrskurði alþjóðadómstóla og ályktanir Sameinuðu þjóðanna vera pólitískt álitamál? Elí Hörpu- og Önundarbur Skoðun
Þriðjungur barna af erlendum uppruna tilheyrir ekki skólanum sínum Sara Björg Sigurðardóttir Skoðun
Skoðun Þriðjungur barna af erlendum uppruna tilheyrir ekki skólanum sínum Sara Björg Sigurðardóttir skrifar
Skoðun Telur rektor Háskóla Íslands úrskurði alþjóðadómstóla og ályktanir Sameinuðu þjóðanna vera pólitískt álitamál? Elí Hörpu- og Önundarbur skrifar
Telur rektor Háskóla Íslands úrskurði alþjóðadómstóla og ályktanir Sameinuðu þjóðanna vera pólitískt álitamál? Elí Hörpu- og Önundarbur Skoðun
Þriðjungur barna af erlendum uppruna tilheyrir ekki skólanum sínum Sara Björg Sigurðardóttir Skoðun