Verð, laun og lífshamingja Þórlindur Kjartansson skrifar 17. ágúst 2018 05:00 Af öllum þeim þúsundum eða tugþúsundum auglýsinga frá matvöruverslunum sem ég hef séð um ævina er ég viss um að ég gæti talið á fingrum annarrar handar tilvikin þegar reynt er að selja vörurnar á grundvelli gæða frekar en verðs. Það rímar auðvitað mjög vel við alla umfjöllun um neytendamál. Áherslan er alltaf langmest á verðið. Mikið kapp er lagt á að gera samanburð á milli ólíkra verslana og niðurstöðunum svo slegið upp í fréttum—41% verðmunur á smjörva, 81% verðmunur á frosnum kjúklingi, fimmfaldur verðmunur á kveikjarabensíni. Þeim sem best koma út úr svona könnunum er hampað en þeir dýrustu eru úthrópaðir sem okrarar. Samkeppnin verður því mikil um að bjóða besta verðið. Þetta gekk svo langt fyrir nokkrum árum að í nokkra daga voru verslanir farnar að selja mjólkurlítrann á eina krónu. Þá gripu samkeppnisyfirvöld inn í og þótti fullmikið af því góða.Magn eða gæði En þótt allir vilji vitaskuld fá sem mest fyrir minnst, þá segir verðið langt frá því alla söguna um það hvort maður gerir góð kaup eða ekki. Í Bandaríkjunum er til dæmis ákaflega ódýrt að kaupa tilbúinn mat, en þeir sem kaupa ódýrasta matinn fá líka nákvæmlega það sem þeir borga fyrir og gjalda þess í ónýtu heilsu- og holdafari. Þegar fólk veltir fyrir sér hvort það vilji kaupa tiltekna vöru, eða versla við ákveðna kaupmenn eða verslanir, þá kemur vitaskuld miklu meira inn í dæmið heldur en bara verðið á smjörva, frosnum kjúklingi og kveikjarabensíni. Góð og vingjarnleg þjónusta í þægilegu umhverfi skiptir máli. Umhverfi verslunarinnar sjálfrar; hvernig manni líður inni í búðinni, hversu auðvelt er að finna bílastæði, hversu lengi maður þarf að bíða í röð til að borga og hvort búðin sé opin þegar maður þarf á henni að halda. Allir þessir þættir ráða miklu um það hvort fólk verslar í þessari versluninni eða hinni. Og svo eruð það auðvitað gæði vörunnar. Það hrósar enginn happi yfir því að kaupa ódýrustu grillsteikina ef hún er svo seig og þránuð þegar kemur að því að grilla hana. Lægsta verðið getur stundum verið ávísun á verstu kaupin, eins og þeir vita mætavel sem kunna að njóta humars og hvítvíns á fallegum sumarkvöldum. Þá dettur ekki nokkrum manni í hug að gera verðsamanburð. Ó, nei—þar gilda gæðin ein.Auðvelt að mæla En úr því það eru svona margir ólíkir þættir sem ráða því hvort manni finnst maður borga sanngjarnt eða ósanngjarnt verð fyrir tiltekna vöru—hví er þá öll áherslan alltaf á verðið en ekkert annað? Það er líklega vegna þess að það er mjög einfalt að bera saman tvær tölur. Ef kílóið af súpukjöti hækkaði í dag, þá sjáum við það greinilega af því verðmiðinn er hærri í dag en í gær. En hvað ef súpukjötið í dag er betra en súpukjötið í gær? Það er miklu erfiðara að mæla það. Og jafnvel ennþá erfiðara er að leggja mat á hversu vingjarnlegt eða hranalegt viðmót starfsmanna er, eða hvort maður hittir á skemmtilegra fólk á einum staðnum heldur en öðrum. Og í ofanálag er fólk alls ekki sammála um það. Áherslan er sem sagt á verðið af því það er sá þáttur sem langauðveldast er að mæla án þess að þvæla flóknum og afstæðum sjónarmiðum inn í jöfnuna. Það er ekki smekksatriði að meta hvort er hærri tala 1.299 eða 1.799.Laun og lífsgæði Umræða um kjaramál er gjarnan svipuðu marki brennd. Ótalmargir þættir hafa veruleg áhrif á það hversu vel okkur líður í vinnunni, en áherslan er oftast nær eingöngu á launatölurnar. Auðvitað er eðlilegt að allir vilji sem hæst laun fyrir vinnuna sína en það er líklega mikilvægara að reyna að leggja mat á ýmsa aðra þætti sem hafa afgerandi áhrif á það hvernig okkur líður í vinnunni. Hvers virði er það að vera ánægður með samstarfsfólkið, hafa sanngjarna yfirmenn, vera metin(n) að verðleikum, njóta virðingar, hafa sjálfstraust og njóta sjálfstæðis í vinnunni? Og hversu mikil kjarabót er að þurfa ekki að sitja undir ósanngjarnri þvælu frá frekum viðskiptavinum eða yfirgangssömum silkihúfum? Hvers virði er að þurfa ekki að fá stein í magann þegar opnaður er tölvupóstur af ótta við dónalega framkomu, ósanngjarna gagnrýni eða almenna stæla og leiðindi? Í vikunni kom fram að bæði Ragnar Þór Ingólfsson, formaður VR, og Þórunn Sveinbjarnardóttir, formaður BHM, telja að leggja þurfi áherslu á alls konar mál sem varða almenn lífsgæði fólks í kjaraviðræðum vetrarins. Þetta er alveg örugglega bæði erfiðara og mikilvægara heldur en að einblína á krónutölur og prósentur. Við verjum drjúgum hluta ævinnar í vinnunni—það skiptir að sjálfsögðu miklu máli fyrir lífshamingju okkar að þar líði okkur eins vel og mögulegt er; og þar ráða miklu fleiri þættir heldur en launatalan ein. Um það hljóta talsmenn bæði launafólks og atvinnurekenda að vera sammála. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Birtist í Fréttablaðinu Neytendur Þórlindur Kjartansson Mest lesið Carbfix: Stærsta framlag Íslands í loftslagsmálum heimsins Sævar Freyr Þráinsson Skoðun Fögnum á degi líffræðilegrar fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Skúli Skúlason,Ole Sandberg,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun Mengum meira Heiðar Guðjónsson Skoðun Hvað verður um Kára? Helga Sigrún Harðardóttir Skoðun Sigmundi Davíð svarað Björn Bjarnason Skoðun Coda Terminal hefur ekki áhrif á neysluvatnsból höfuðborgarsvæðisins Sigrún Tómasdóttir Skoðun Af hverju leka gluggar fyrr en áður? Böðvar Bjarnason Skoðun Ferðatryggingar og val á kreditkorti Svandís Edda Hólm Jónudóttir Skoðun Halldór 05.07.2024 Halldór Að óttast blokkir Ásta Logadóttir Skoðun Skoðun Skoðun Carbfix: Stærsta framlag Íslands í loftslagsmálum heimsins Sævar Freyr Þráinsson skrifar Skoðun Sigmundi Davíð svarað Björn Bjarnason skrifar Skoðun Coda Terminal hefur ekki áhrif á neysluvatnsból höfuðborgarsvæðisins Sigrún Tómasdóttir skrifar Skoðun Líf og dauði leikur á hnífsegg Áslaug Arna Sigurbjörnsdóttir skrifar Skoðun Mengum meira Heiðar Guðjónsson skrifar Skoðun Hvað verður um Kára? Helga Sigrún Harðardóttir skrifar Skoðun Að eiga tertuna og borða hana líka – svar til formanns Hildur Sverrisdóttir skrifar Skoðun Hik er sama og tap Ingólfur Sverrisson skrifar Skoðun Af hverju leka gluggar fyrr en áður? Böðvar Bjarnason skrifar Skoðun Hluta þjóðarinnar hent út í kuldann – hinn baðar sig í sólinni Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Að óttast blokkir Ásta Logadóttir skrifar Skoðun Engin gúrka hjá Blaðamannafélaginu Sigríður Dögg Auðunsdóttir,Freyja Steingrímsdóttir skrifar Skoðun Stórnotendur eru kjölfestan í íslenska raforkukerfinu Guðríður Eldey Arnardóttir skrifar Skoðun Ert þú í góðu netsambandi? Áslaug Arna Sigurbjörnsdóttir skrifar Skoðun Evrópa og myrkrið framundan Hilmar Þór Hilmarsson skrifar Skoðun Heilræði fyrir Nýhaldið Sigmundur Davíð Gunnlaugsson skrifar Skoðun Glútenlaust gull á grillið Anna Gunndís Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Kaupin á eyrinni Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Lokunaruppboð í Kauphöllinni Baldur Thorlacius skrifar Skoðun Viðreisn mun leggja fram tillögu um íbúakosningu um Coda Terminal verkefnið í Hafnarfirði Jón Ingi Hákonarson skrifar Skoðun Ferðatryggingar og val á kreditkorti Svandís Edda Hólm Jónudóttir skrifar Skoðun Af hverju að byggja Coda Terminal? Ólafur Elínarson,Sandra Ósk Snæbjörnsdóttir skrifar Skoðun Hljóð úr horni Ingólfur Sverrisson skrifar Skoðun ESB fyrir almenning Oddný G. Harðardóttir skrifar Skoðun Strámaðurinn mikli Kristján Hreinsson skrifar Skoðun Árið er 2024 Halla Signý Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Samkeppni í nýju ljósi Páll Hermannsson skrifar Skoðun Það er verið að grafa dýpri fátæktargjá Rúnar Sigurjónsson skrifar Skoðun „Hæ ástin, þarf að millifæra, getur þú samþykkt beiðnina?“ Heiðrún Jónsdóttir skrifar Skoðun Algeng þvæla um Evrópusambandið Jón Frímann Jónsson skrifar Sjá meira
Af öllum þeim þúsundum eða tugþúsundum auglýsinga frá matvöruverslunum sem ég hef séð um ævina er ég viss um að ég gæti talið á fingrum annarrar handar tilvikin þegar reynt er að selja vörurnar á grundvelli gæða frekar en verðs. Það rímar auðvitað mjög vel við alla umfjöllun um neytendamál. Áherslan er alltaf langmest á verðið. Mikið kapp er lagt á að gera samanburð á milli ólíkra verslana og niðurstöðunum svo slegið upp í fréttum—41% verðmunur á smjörva, 81% verðmunur á frosnum kjúklingi, fimmfaldur verðmunur á kveikjarabensíni. Þeim sem best koma út úr svona könnunum er hampað en þeir dýrustu eru úthrópaðir sem okrarar. Samkeppnin verður því mikil um að bjóða besta verðið. Þetta gekk svo langt fyrir nokkrum árum að í nokkra daga voru verslanir farnar að selja mjólkurlítrann á eina krónu. Þá gripu samkeppnisyfirvöld inn í og þótti fullmikið af því góða.Magn eða gæði En þótt allir vilji vitaskuld fá sem mest fyrir minnst, þá segir verðið langt frá því alla söguna um það hvort maður gerir góð kaup eða ekki. Í Bandaríkjunum er til dæmis ákaflega ódýrt að kaupa tilbúinn mat, en þeir sem kaupa ódýrasta matinn fá líka nákvæmlega það sem þeir borga fyrir og gjalda þess í ónýtu heilsu- og holdafari. Þegar fólk veltir fyrir sér hvort það vilji kaupa tiltekna vöru, eða versla við ákveðna kaupmenn eða verslanir, þá kemur vitaskuld miklu meira inn í dæmið heldur en bara verðið á smjörva, frosnum kjúklingi og kveikjarabensíni. Góð og vingjarnleg þjónusta í þægilegu umhverfi skiptir máli. Umhverfi verslunarinnar sjálfrar; hvernig manni líður inni í búðinni, hversu auðvelt er að finna bílastæði, hversu lengi maður þarf að bíða í röð til að borga og hvort búðin sé opin þegar maður þarf á henni að halda. Allir þessir þættir ráða miklu um það hvort fólk verslar í þessari versluninni eða hinni. Og svo eruð það auðvitað gæði vörunnar. Það hrósar enginn happi yfir því að kaupa ódýrustu grillsteikina ef hún er svo seig og þránuð þegar kemur að því að grilla hana. Lægsta verðið getur stundum verið ávísun á verstu kaupin, eins og þeir vita mætavel sem kunna að njóta humars og hvítvíns á fallegum sumarkvöldum. Þá dettur ekki nokkrum manni í hug að gera verðsamanburð. Ó, nei—þar gilda gæðin ein.Auðvelt að mæla En úr því það eru svona margir ólíkir þættir sem ráða því hvort manni finnst maður borga sanngjarnt eða ósanngjarnt verð fyrir tiltekna vöru—hví er þá öll áherslan alltaf á verðið en ekkert annað? Það er líklega vegna þess að það er mjög einfalt að bera saman tvær tölur. Ef kílóið af súpukjöti hækkaði í dag, þá sjáum við það greinilega af því verðmiðinn er hærri í dag en í gær. En hvað ef súpukjötið í dag er betra en súpukjötið í gær? Það er miklu erfiðara að mæla það. Og jafnvel ennþá erfiðara er að leggja mat á hversu vingjarnlegt eða hranalegt viðmót starfsmanna er, eða hvort maður hittir á skemmtilegra fólk á einum staðnum heldur en öðrum. Og í ofanálag er fólk alls ekki sammála um það. Áherslan er sem sagt á verðið af því það er sá þáttur sem langauðveldast er að mæla án þess að þvæla flóknum og afstæðum sjónarmiðum inn í jöfnuna. Það er ekki smekksatriði að meta hvort er hærri tala 1.299 eða 1.799.Laun og lífsgæði Umræða um kjaramál er gjarnan svipuðu marki brennd. Ótalmargir þættir hafa veruleg áhrif á það hversu vel okkur líður í vinnunni, en áherslan er oftast nær eingöngu á launatölurnar. Auðvitað er eðlilegt að allir vilji sem hæst laun fyrir vinnuna sína en það er líklega mikilvægara að reyna að leggja mat á ýmsa aðra þætti sem hafa afgerandi áhrif á það hvernig okkur líður í vinnunni. Hvers virði er það að vera ánægður með samstarfsfólkið, hafa sanngjarna yfirmenn, vera metin(n) að verðleikum, njóta virðingar, hafa sjálfstraust og njóta sjálfstæðis í vinnunni? Og hversu mikil kjarabót er að þurfa ekki að sitja undir ósanngjarnri þvælu frá frekum viðskiptavinum eða yfirgangssömum silkihúfum? Hvers virði er að þurfa ekki að fá stein í magann þegar opnaður er tölvupóstur af ótta við dónalega framkomu, ósanngjarna gagnrýni eða almenna stæla og leiðindi? Í vikunni kom fram að bæði Ragnar Þór Ingólfsson, formaður VR, og Þórunn Sveinbjarnardóttir, formaður BHM, telja að leggja þurfi áherslu á alls konar mál sem varða almenn lífsgæði fólks í kjaraviðræðum vetrarins. Þetta er alveg örugglega bæði erfiðara og mikilvægara heldur en að einblína á krónutölur og prósentur. Við verjum drjúgum hluta ævinnar í vinnunni—það skiptir að sjálfsögðu miklu máli fyrir lífshamingju okkar að þar líði okkur eins vel og mögulegt er; og þar ráða miklu fleiri þættir heldur en launatalan ein. Um það hljóta talsmenn bæði launafólks og atvinnurekenda að vera sammála.
Fögnum á degi líffræðilegrar fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Skúli Skúlason,Ole Sandberg,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun
Skoðun Coda Terminal hefur ekki áhrif á neysluvatnsból höfuðborgarsvæðisins Sigrún Tómasdóttir skrifar
Skoðun Viðreisn mun leggja fram tillögu um íbúakosningu um Coda Terminal verkefnið í Hafnarfirði Jón Ingi Hákonarson skrifar
Fögnum á degi líffræðilegrar fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Skúli Skúlason,Ole Sandberg,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun