Forníslenska og fimmaurar Ívar Halldórsson skrifar 4. desember 2017 23:45 „Þegar á móti blæs er hægðarleikur að leggja árar í bát. En þeir sem kalla ekki allt ömmu sína söðla um og leggja á brattann, á meðan hinir huglausu staðhæfa að fásinna sé að bera í bakkafullan lækinn. Hægara sagt en gert kannski, en þeir fiska þó sem róa.“Getur verið að þetta verði forníslenska eftir 50 ár? Það fer svolítið fyrir brjóstið á mér að stór hluti kynslóðar þeirrar sem brátt tekur við af minni skilji ekki klassísk íslensk orðatiltæki eins og „Að leggja árar í bát“, „Að hafa öðrum hnöppum að hneppa“ og „Að stinga í stúf“. Það er flestum orðið ljóst að víða er pottur brotinn í þróun og verndun móðurmálsins okkar. Ég hef margsinnis lent í því eins og aðrir að fá tóm augnaráð frá táningum þegar ég hef við góð tækifæri brugðið á það ráð að upphefja íslenska tungu með sígildu íslensku orðatiltæki. Ef maður segir: „Ekki gera úlfalda úr mýflugu”, við unga manneskju í dag er ekkert ólíklegt að maður myndi slá viðkomandi gjörsamlega út af laginu. „Ehh...ekki gera hvaaað...úr hvaða flugu?!?” Ef maður segir ungri manneskju að hún sé að hengja bakara fyrir smið má búast við áhyggjuglampa í augum hennar. „Ég myndi aldrei hengja neinn...og pottþétt ekki fyrir einhvern iðnaðarmann!” Að stinga í stúf gæti þá misskilist sem morðtilraun á minnsta jólasveininn, en ofbeldi gegn jólasveinum er auðvitað ekki vel tekið hér í þjóðfélagi sem elskar þessa hvítskeggjuðu ljúflinga - ekki síst þá krúttið; hann Stúf. Ég hef sjálfur alltaf borið mikla virðingu fyrir íslenskri tungu og er „stafsetningafrík“ í ofanálag – það segja alla vega þeir sem umgangast mig. Að stafsetja íslenskuna rétt og meðhöndla talmálið af virðingu er mér hjartans mál og hef ég því alltaf verið mjög iðinn við að leiðrétta kurteisislega fólk sem misstígur sig í málinu. Nú er löngu tímabært að við sem höfum sæmilegt vald á íslenskri tungu leggjumst á eitt við að varðveita móðurmálið okkar sem stendur nú ógn af aukinni netnotkun og ört vaxandi viðveru ungrar kynslóðar á samskiptamiðlunum. Við sem eldri erum berum ábyrgð á því að skella skjólshúsi yfir þennan mikla fjársjóð sem íslenskan er; mál sem má með engu móti glatast okkur. Ef við missum tökin á tungunni okkar núna er óvíst að við fáum annað tækifæri til að bjarga henni. Það var í október 2014 sem ég og félagi minn ákváðum að stofna hóp á Facebook sem fékk nafnið „Hið íslenzka fimmaurafjelag“. Á síðunni birtum við fimmaurabrandara og ýmsa orðaleiki í myndrænu formi. Tilgangurinn með þessu hópi var tvíþættur: Útrás fyrir aulabrandara sem fæddust t.d. í vinnunni og fengu vinnufélaga og ættingja ýmist til að hlæja, rúlla augum eða reka upp eins konar uppgjafarstunur (Allt þetta voru að okkar mati ásættanleg viðbrögð). En tilgangur fésbókarsíðunnar var þó ekki síst fólginn í því að varðveita íslenska tungu og þá sér í lagi íslensk orð og rótgróin máltæki. Okkur hafði lengi fundist halla undir fæti í íslensku samfélagi hvað íslenskukunnáttu varðaði og sáum við þarna sæng okkar útbreidda. Með smá húmor og orðaást yrði hægðarleikur að leggja eitthvað að mörkum til að vernda íslenska tungu og hafa um leið ákaflega gaman af því. Frá stofnun hefur öllum verið frjálst að skrá sig í „Hið íslenzka fimmaurafjelag” án nokkurrar skuldbindinga, enda áttu íslenska tungan og hláturstaugar meðlima einar að hagnast á þessu framtaki. Það sem kom okkur þó skemmtilega á óvart voru frábærar viðtökur við þessu tiltölulega einfalda útspili. Fjöldi fólks í samfélagi okkar fór að skrá sig í hópinn og hamast við að líka við myndirnar og meðfylgjandi orðagrín. Fjöldi Íslendinga sem við þekktum ekki báðu í auknum mæli um að fá aðgang að þessu litla auðmjúka framtaki okkar. Þá vildu meðlimir fá að taka virkan þátt í að efla þetta verkefni og fóru að senda sjálfir inn „fimmauramyndir“, og birtum við þær sem okkur fannst frambærilegar og nægilega fyndnar, á síðunni. Hin íslenska tunga er nefnilega ákaflega skemmtilegt og margslungið tungumál og er gaman að leika sér að því. Við áttuðum okkur á það að setja fram málið okkar á myndrænan hátt inn á fésbókarsíðuns og krydda það með smá húmor, gaf fólki nýtt og skemmtilegt sjónarhorn til að dást að íslenskunni. Ég tel áríðandi að við sem íslensk þjóð hjálpumst að við að kenna nýrri kynslóð að varðveita málið okkar og einstaka framsetningu þess sem birtist meðal annars í málsháttum og orðatiltækjum. Þetta getum við gert með fjölbreyttum hætti. Ég veit að margir luma á góðum og gagnlegum hugmyndum sem styrkja myndu stöðu íslenskrar tungu - ef aðeins vinir hennar gæfu henni vængi. Þá er rétt að taka fram að „Hið íslenzka fimmaurafjelag" er enn opið öllum á fésinu og eru meðlimir nú komnir vel á annað þúsund. Eins og meðlimir félagsins vita þá er ókeypis að hlæja og ekki er verra að nýta sér hvert tækifæri til að kitla hláturstaugarnar því að hláturinn lengir lífið. Það er því tilvalið að slá tvær flugur (ekki alvöru flugur) í einu höggi með því að hlæja að fimmaurabröndurum í myndrænu formi, og um leið sameinast um að viðhalda tungumáli okkar. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Ívar Halldórsson Mest lesið Ég var barnið sem vildi ekki taka í höndina á kennaranum sínum Fida Abu Libdeh Skoðun Bob Marley og íslenskar kosningar Gísli Hvanndal Jakobsson Skoðun Örvæntingarfullur maður sker út grasker Þórður Snær Júlíusson Skoðun Sjálfstæðisflokkur hækkar kostnað heimilanna Kristrún Frostadóttir Skoðun Hver ætlar að taka fimmtu vaktina? Ákall til stjórnmálaflokka María Fjóla Harðardóttir,Halla Thoroddsen Skoðun Gerum þetta að kosningamáli Ágúst Ólafur Ágústsson Skoðun Ölmusuhagkerfið Unnur Rán Reynisdóttir Skoðun Eru vaxtarmörkin vandinn? Dóra Björt Guðjónsdóttir Skoðun Stóri grænþvotturinn Heiðrún Lind Marteinsdóttir Skoðun Glundroði Sjálfstæðisflokksins bitnar á hagstjórn og innviðum Árni Rúnar Þorvaldsson Skoðun Skoðun Skoðun 60% landsmanna á móti vopnakaupunum Hildur Þórðardóttir skrifar Skoðun Glundroði Sjálfstæðisflokksins bitnar á hagstjórn og innviðum Árni Rúnar Þorvaldsson skrifar Skoðun Hver ætlar að taka fimmtu vaktina? Ákall til stjórnmálaflokka María Fjóla Harðardóttir,Halla Thoroddsen skrifar Skoðun Afkastadrifin menntun og verðgildi nemenda Halldóra Mogensen skrifar Skoðun Ég er deildarstjóri í leikskóla Helga Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Draumastarfið Arnfríður Hermannsdóttir skrifar Skoðun Hjartsláttur sjávarbyggðanna Lilja Rafney Magnúsdóttir skrifar Skoðun Erum við tilbúin til að bæta menntakerfið okkar? Jónína Einarsdóttir skrifar Skoðun Eru vaxtarmörkin vandinn? Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Búum til „vandamál“ – leysum það með samræmdum prófum Árelía Eydís Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Þöggun Guðbjörg Ása Jóns Huldudóttir,Margrét Kristín Blöndal,Margrét Rut Eddudóttir,Lukka Sigurðardóttir,Sigtryggur Ari Jóhannsson,Halldóra Jóhanna Hafsteins Âû skrifar Skoðun Ölmusuhagkerfið Unnur Rán Reynisdóttir skrifar Skoðun Fyrirmyndarstjórn Viðreisnar og Samfylkingar á Reykjavíkurborg? Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun Sjálfstæðisflokkur hækkar kostnað heimilanna Kristrún Frostadóttir skrifar Skoðun Hvar er mannúðin? Davíð Sól Pálsson skrifar Skoðun Gerum þetta að kosningamáli Ágúst Ólafur Ágústsson skrifar Skoðun Stóri grænþvotturinn Heiðrún Lind Marteinsdóttir skrifar Skoðun Örvæntingarfullur maður sker út grasker Þórður Snær Júlíusson skrifar Skoðun Vill íslenska þjóðin halda í einmenninguna? Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Inngilding eða „aðskilnaður“? Jasmina Vajzović Crnac skrifar Skoðun Vonin má aldrei deyja Guðmunda G. Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Ég var barnið sem vildi ekki taka í höndina á kennaranum sínum Fida Abu Libdeh skrifar Skoðun Um áhrif niðurskurðar á fjárlögum 2025 til kvikmyndagerðar og lista Steingrímur Dúi Másson skrifar Skoðun Bob Marley og íslenskar kosningar Gísli Hvanndal Jakobsson skrifar Skoðun Fólk eða fífl? Anna Gunndís Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Eru til lausnir við mönnunarvanda heilsugæslunnar? Gunnlaugur Már Briem skrifar Skoðun Er eitthvað mál að handtaka börn? Elsa Bára Traustadóttir skrifar Skoðun Er ferðaþjónusta útlendingavandamál? Halla Signý Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Íslenska kerfið framleiðir afbrotamenn Ágústa Ágústsdóttir skrifar Skoðun Ekki fokka þessu upp! Gunnar Dan Wiium skrifar Sjá meira
„Þegar á móti blæs er hægðarleikur að leggja árar í bát. En þeir sem kalla ekki allt ömmu sína söðla um og leggja á brattann, á meðan hinir huglausu staðhæfa að fásinna sé að bera í bakkafullan lækinn. Hægara sagt en gert kannski, en þeir fiska þó sem róa.“Getur verið að þetta verði forníslenska eftir 50 ár? Það fer svolítið fyrir brjóstið á mér að stór hluti kynslóðar þeirrar sem brátt tekur við af minni skilji ekki klassísk íslensk orðatiltæki eins og „Að leggja árar í bát“, „Að hafa öðrum hnöppum að hneppa“ og „Að stinga í stúf“. Það er flestum orðið ljóst að víða er pottur brotinn í þróun og verndun móðurmálsins okkar. Ég hef margsinnis lent í því eins og aðrir að fá tóm augnaráð frá táningum þegar ég hef við góð tækifæri brugðið á það ráð að upphefja íslenska tungu með sígildu íslensku orðatiltæki. Ef maður segir: „Ekki gera úlfalda úr mýflugu”, við unga manneskju í dag er ekkert ólíklegt að maður myndi slá viðkomandi gjörsamlega út af laginu. „Ehh...ekki gera hvaaað...úr hvaða flugu?!?” Ef maður segir ungri manneskju að hún sé að hengja bakara fyrir smið má búast við áhyggjuglampa í augum hennar. „Ég myndi aldrei hengja neinn...og pottþétt ekki fyrir einhvern iðnaðarmann!” Að stinga í stúf gæti þá misskilist sem morðtilraun á minnsta jólasveininn, en ofbeldi gegn jólasveinum er auðvitað ekki vel tekið hér í þjóðfélagi sem elskar þessa hvítskeggjuðu ljúflinga - ekki síst þá krúttið; hann Stúf. Ég hef sjálfur alltaf borið mikla virðingu fyrir íslenskri tungu og er „stafsetningafrík“ í ofanálag – það segja alla vega þeir sem umgangast mig. Að stafsetja íslenskuna rétt og meðhöndla talmálið af virðingu er mér hjartans mál og hef ég því alltaf verið mjög iðinn við að leiðrétta kurteisislega fólk sem misstígur sig í málinu. Nú er löngu tímabært að við sem höfum sæmilegt vald á íslenskri tungu leggjumst á eitt við að varðveita móðurmálið okkar sem stendur nú ógn af aukinni netnotkun og ört vaxandi viðveru ungrar kynslóðar á samskiptamiðlunum. Við sem eldri erum berum ábyrgð á því að skella skjólshúsi yfir þennan mikla fjársjóð sem íslenskan er; mál sem má með engu móti glatast okkur. Ef við missum tökin á tungunni okkar núna er óvíst að við fáum annað tækifæri til að bjarga henni. Það var í október 2014 sem ég og félagi minn ákváðum að stofna hóp á Facebook sem fékk nafnið „Hið íslenzka fimmaurafjelag“. Á síðunni birtum við fimmaurabrandara og ýmsa orðaleiki í myndrænu formi. Tilgangurinn með þessu hópi var tvíþættur: Útrás fyrir aulabrandara sem fæddust t.d. í vinnunni og fengu vinnufélaga og ættingja ýmist til að hlæja, rúlla augum eða reka upp eins konar uppgjafarstunur (Allt þetta voru að okkar mati ásættanleg viðbrögð). En tilgangur fésbókarsíðunnar var þó ekki síst fólginn í því að varðveita íslenska tungu og þá sér í lagi íslensk orð og rótgróin máltæki. Okkur hafði lengi fundist halla undir fæti í íslensku samfélagi hvað íslenskukunnáttu varðaði og sáum við þarna sæng okkar útbreidda. Með smá húmor og orðaást yrði hægðarleikur að leggja eitthvað að mörkum til að vernda íslenska tungu og hafa um leið ákaflega gaman af því. Frá stofnun hefur öllum verið frjálst að skrá sig í „Hið íslenzka fimmaurafjelag” án nokkurrar skuldbindinga, enda áttu íslenska tungan og hláturstaugar meðlima einar að hagnast á þessu framtaki. Það sem kom okkur þó skemmtilega á óvart voru frábærar viðtökur við þessu tiltölulega einfalda útspili. Fjöldi fólks í samfélagi okkar fór að skrá sig í hópinn og hamast við að líka við myndirnar og meðfylgjandi orðagrín. Fjöldi Íslendinga sem við þekktum ekki báðu í auknum mæli um að fá aðgang að þessu litla auðmjúka framtaki okkar. Þá vildu meðlimir fá að taka virkan þátt í að efla þetta verkefni og fóru að senda sjálfir inn „fimmauramyndir“, og birtum við þær sem okkur fannst frambærilegar og nægilega fyndnar, á síðunni. Hin íslenska tunga er nefnilega ákaflega skemmtilegt og margslungið tungumál og er gaman að leika sér að því. Við áttuðum okkur á það að setja fram málið okkar á myndrænan hátt inn á fésbókarsíðuns og krydda það með smá húmor, gaf fólki nýtt og skemmtilegt sjónarhorn til að dást að íslenskunni. Ég tel áríðandi að við sem íslensk þjóð hjálpumst að við að kenna nýrri kynslóð að varðveita málið okkar og einstaka framsetningu þess sem birtist meðal annars í málsháttum og orðatiltækjum. Þetta getum við gert með fjölbreyttum hætti. Ég veit að margir luma á góðum og gagnlegum hugmyndum sem styrkja myndu stöðu íslenskrar tungu - ef aðeins vinir hennar gæfu henni vængi. Þá er rétt að taka fram að „Hið íslenzka fimmaurafjelag" er enn opið öllum á fésinu og eru meðlimir nú komnir vel á annað þúsund. Eins og meðlimir félagsins vita þá er ókeypis að hlæja og ekki er verra að nýta sér hvert tækifæri til að kitla hláturstaugarnar því að hláturinn lengir lífið. Það er því tilvalið að slá tvær flugur (ekki alvöru flugur) í einu höggi með því að hlæja að fimmaurabröndurum í myndrænu formi, og um leið sameinast um að viðhalda tungumáli okkar.
Hver ætlar að taka fimmtu vaktina? Ákall til stjórnmálaflokka María Fjóla Harðardóttir,Halla Thoroddsen Skoðun
Skoðun Glundroði Sjálfstæðisflokksins bitnar á hagstjórn og innviðum Árni Rúnar Þorvaldsson skrifar
Skoðun Hver ætlar að taka fimmtu vaktina? Ákall til stjórnmálaflokka María Fjóla Harðardóttir,Halla Thoroddsen skrifar
Skoðun Þöggun Guðbjörg Ása Jóns Huldudóttir,Margrét Kristín Blöndal,Margrét Rut Eddudóttir,Lukka Sigurðardóttir,Sigtryggur Ari Jóhannsson,Halldóra Jóhanna Hafsteins Âû skrifar
Skoðun Fyrirmyndarstjórn Viðreisnar og Samfylkingar á Reykjavíkurborg? Diljá Mist Einarsdóttir skrifar
Skoðun Um áhrif niðurskurðar á fjárlögum 2025 til kvikmyndagerðar og lista Steingrímur Dúi Másson skrifar
Hver ætlar að taka fimmtu vaktina? Ákall til stjórnmálaflokka María Fjóla Harðardóttir,Halla Thoroddsen Skoðun