Fyrsta alheimsákvörðunin Ívar Halldórsson. skrifar 22. ágúst 2016 09:12 Í þættinum Sprengisandi var tekin upp áhugaverð umræða um alheiminn og trúna. Þessi umræða orsakaði vangaveltur hjá mér sem og væntanlega hjá öðrum sem á samræðurnar hlýddu. Ósvaraðar spurningar um tilvist okkar í alheiminum eru víst fleiri en á fingrum alls mannkyns verður talið. Kenningarnar eru fjölmargar og vegna takmarkaðrar þekkingar eru þær flestar ákaflega götóttar. Þó skipast jarðarbúar í tvo meginflokka; þá sem trúa á einhvers konar æðri mátt og þá sem trúa á eintómar tilviljanir. Samkvæmt kenningum þeirra sem trúa ekki á tilvist æðri máttar erum við öll hér fyrir tilviljun. Stjarnfræðilega stóra og djarfa tilviljun sem hefur í kjölfarið getið af sér aragrúa af hinum ólíklegustu viðbótartilviljunum. Ekkert yfirskilvitlegt stýrði gangi mála er við fikruðum okkur fyrst í gegnum handahófskennda heimsmyndun sem örsmáir einfrumungar. Smátt og smátt þróuðumst við í að verða flóknari lífverur. Sem betur fer æxlaðist þróunin þannig að við urðum ekki bara eitt kyn, heldur tvö - þótt að vísu hefði líklega öll neikvæð umræða um samkynhneigð aldrei skapast ef við hefðum öll ávallt verið sama kyn. Fjölgun okkar hefði hins vegar farið forgörðum og mannkynið mistekist hrapalega. Heppnin var því svo sannarlega með okkur þarna í denn. Í þá gömlu og góðu alheimsdaga var þó ekkert siðferði. Ekkert illt og ekkert gott. Dagar alheimsins voru í raun hvorki slæmir né góðir dagar. Þetta voru bara dagar. Þróun er hugsunarlaus og siðfrjáls aðgerðaröð ófyrirséðra atburða af náttúrunnar hendi. Ómyndað mannkynið átti eftir að ákveða hvað skyldi almennt talið gott eða illt. Það átti eftir að finna upp morðið, þjófnaðinn, nauðganirnar og margt annað sem manneskjan ákvað áramilljörðum seinna að setja í flokk sem endurspeglaði svokallaða slæma hegðun mannvera. Það var ákveðið að skilgreina það sem hugsanlega var aðeins óheppileg þróun af náttúrunnar hendi í heilum vissra einstaklinga og í kjölfarið leiddi til svokallaðra siðabrota, sem refsiverða hegðun af yfirlögðu ráði. Manneskjan hefur þurft að taka ýmsar ákvarðanir í gegnum tíðina. En hvenær skyldi þó fyrsta ákvörðunin hafa verið tekin? Fram að fyrstu meðvituðu ákvörðuninni réðu tilviljanir ríkjum. Eitt orsakaði annað og svo koll af kolli. Fyrsta orsökin er enn á huldu, en siðaðir og sérmenntaðir snillingar sitja sveittir yfir því hvað gæti hafa orsakað fyrstu orsök alheimsins og svo koll af kolli. Við bíðum eftir að einhver vísindamaðurinn hrópi „Eureka!!!“ En sem sagt á einhverjum tímapunkti var hin fyrsta meðvitaða ákvörðun tekin. Ég geri ráð fyrir að einhvers konar undirmeðvitund hafi tekið hana; meðvitund sem hefur seinna þróast í meðvitaðri meðvitund, en í dag geta flestir notað báðar útgáfur meðvitundar til að taka ákvarðanir. Sem sagt einn góðan veðurdag tók einhver lífvera í einhvers konar formi ákvörðun. Ég veit ekki hvað fékk hana til að gera eitthvað sem stangaðist svona stórlega á við tilviljunarkennda stefnu þróunarinnar til þessa andartaks og fara langt út fyrir þann stíg sem handahófskenndar tilviljanir höfðu markað alheiminum. Hvað orsakaði þessa innri löngun lífverunnar að taka hina fyrstu meðvituðu ákvörðun? Ekkert sem gott má heita fyrirfannst í alheiminum, og þar af leiðandi ekkert betra eða best - ekkert slæmt, verra eða verst. Ákvörðun felst eins og við vitum í því að velja á milli tveggja eða fleiri möguleika, sem þýðir væntanlega að ein leið sé betri en önnur. Þróun tekur engar ákvarðanir. Þróun hefur aldrei tekið tillit til siðferðis. Hún er miskunnarlaus og gerist bara. Með fyrstu ákvörðuninni innan alheimsins hafði andþróun af einhverju tagi litið dagsins ljós í alheiminum. Þessi fyrsta ákvörðun var þá líklega óútskýranleg afleiðing einhvers konar jafn óútskýranlegrar réttlætisvitundar nýs lífs í alheimi þar sem ekkert réttlæti hafði nokkru sinni fundist. Fyrsta óútskýranlega ákvörðunin var sem sagt tekin fyrir algjöra tilviljun á einhverjum óþekktum tímapunkti á títuprjónshausnum sem við í dag köllum Jörð. Réttlætisvitundin var svo fullkomnuð af þróaðri mönnum seinni tíma í alheimsumhverfinu sem enn í dag er í stöðugri tilviljunarkenndri og greindarlausri útvíkkun. Lögfræðin hefði í frumdaga verið fjarstæðukennd og fyndin andþróunarhyggja, þar sem hún hafði enga réttlætisvitund eða siðferðislegan grunn til að byggja á í skugga tilgangslausrar þróunar sem engin siðferðislega þenkjandi vitsmunavera hafði skipulagt. Í öllum alheiminum var ekkert rangt eða rétt því að líf var enn ekki búinn að flokka hegðun sína í rétta og ranga hegðun. En lífveran ákvað samt sem áður einn daginn á einhverju þróunarstigi sínu að taka sína fyrstu ákvörðun. Hvernig hún gat allt í einu ákveðið að taka ákvörðun átta ég mig ekki á. Mér finnst þó rökrétt að ákvörðun sé aldrei tekin án þess að einhver ákveði að taka hana. Sá sem ákveður að taka ákvörðun þarf að mínu mati að hafa einhverja ástæðu til að taka þá ákvörðun sem hann ákveður að taka. Það er í raun eins og ákvörðun sé einhvers konar eilífðar elementi gædd. Þú getur ekki tekið ákvörðun án þess fyrst að luma á henni. Eins konar hringur án upphafs. Eins og eilífðin. Eitthvað sem getur ekki verið til án síns sjálfs og stendur og fellur með sjálfu sér. Eins og Guð. Hvaðan siðferðislegir ákvarðanatökueiginleikar okkar mannanna koma er í ljósi ósiðbundinnar þróunar alheimsins hin mesta ráðgáta. Kannski hefur þó fyrsta ákvörðunin alltaf verið til á bak við alheimstjöldin. Það skyldi þó aldrei vera. Og kannski ákváðu síðan einhverjar afleiðingar ófyrirhugaðs lífs hér í alheiminum, þ.e. einhverjir meðvitaðir snillingar að hún væri alls ekki Guð. Mikilvægur eiginleiki okkar til að taka meðvitaðar ákvarðanir gefur okkur frelsi til að móta stefnu okkar í lífinu. Við tökum til að mynda hvert fyrir sig persónulega ákvörðun um hverju við viljum trúa um ósannaða tilurð alheimsins - þ.e. hvað orsakaði alheimssprengjuna. Frumorsökin er enn ekki fundin, enda eru vísindamenn enn að rannsaka þessa stærstu spurningu tilvistar okkar. Ef hugsandi máttur orsakaði ekki alheiminn þá á svitalyktin frá rannsóknarstöðvum ráðgátuleysara líklega eftir að aukast talsvert á næstu misserum. Hvernig og hvers vegna siðferðisleg meðvitundin og einstakt ákvörðunarvaldið áskotnaðist mannkyninu, verður víst hver og einn að taka sína eigin og vel ígrunduðu ákvörðun um út frá þeim takmörkuðu upplýsingum sem mannkynið býr yfir. Hér hef ég ákveðið að setja punkt...punkt sem er þá ef til vill bara liður í minni tilgangslausu þróun í alheimi sem margir vilja meina að hafi ungað mér út fyrir tóma tilviljun? Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Ívar Halldórsson Mest lesið Sjálfstæðismenn boða víst skattalækkanir á þá efnamestu Haukur V. Alfreðsson Skoðun Almageddon? Eyþór Kristleifsson Skoðun Viltu borga 200 þús á mánuði eða 600 þús á mánuði af íbúðinni? Hildur Þórðardóttir Skoðun Fellur helsti stuðningsmaður menningarmála af þingi? Magnús Logi Kristinsson Skoðun Það sem ekki má fjalla um fyrir kosningar til Alþingis Árni Jensson Skoðun ESB kærir sig ekkert um Ísland í jólagjöf Ole Anton Bieltvedt Skoðun Betri Strætó 2025 og (svo) Borgarlína Dagur B. Eggertsson Skoðun Vímuefnið VONÍUM Haraldur Ingi Haraldsson Skoðun Afvegaleidd umræða um áskoranir heilbrigðiskerfisins Áslaug Arna Sigurbjörnsdóttir Skoðun Krónan eða evran? Kostir og gallar Hilmar Þór Hilmarsson Skoðun Skoðun Skoðun Það er kominn verðmiði á fangelsið en hvað má ungmenni í alvarlegum vanda kosta? Davíð Bergmann skrifar Skoðun Hinn opni tékki samgöngusáttmálans – ljósastýring og Sundabraut Eiríkur S. Svavarsson skrifar Skoðun Eru sumir heppnari en aðrir? Anna Kristín Jensdóttir skrifar Skoðun Við þurfum stjórnmálamenn sem skilja mikilvægi stærstu atvinnugreinar landsins Aðalheiður Ósk Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Kallað eftir fyrirsjáanleika í opinberum framkvæmdum Þorsteinn Víglundsson ,Jónína Guðmundsdóttir,Karl Andreassen skrifar Skoðun Sjálfstætt fólk Kristín Linda Jónsdóttir skrifar Skoðun Óstjórn í húsnæðismálum Ragnar Þór Ingólfsson skrifar Skoðun Arfur stjórnmálanna 2024 Elvar Eyvindsson skrifar Skoðun Kjósum rétt(indi) fyrir fatlað fólk! Unnur Helga Óttarsdóttir,Anna Lára Steindal skrifar Skoðun Frelsi er allra, ekki fárra útvaldra Jón Óskar Sólnes skrifar Skoðun Menntun og tækifæri: Hvað veljum við fyrir Ísland? Kolbrún Halldórsdóttir skrifar Skoðun Eyðimerkurganga kosningabaráttunnar? Viðar Hreinsson skrifar Skoðun Krónan eða evran? Kostir og gallar Hilmar Þór Hilmarsson skrifar Skoðun Kjóstu meiri árangur Bryndís Haraldsdóttir skrifar Skoðun Hvaða hlekkur ert þú í keðjunni? Ellý Tómasdóttir skrifar Skoðun Laxeldið verður ekki stöðvað Kristinn H. Gunnarsson skrifar Skoðun Þroskamerki þjóðar Tómas Torfason skrifar Skoðun Afvegaleidd umræða um áskoranir heilbrigðiskerfisins Áslaug Arna Sigurbjörnsdóttir skrifar Skoðun Var stytting náms til stúdentsprófs í þágu ungmenna? Sigurður E. Sigurjónsson skrifar Skoðun Það sem ekki má fjalla um fyrir kosningar til Alþingis Árni Jensson skrifar Skoðun Launafólk sýndi ábyrgð – Hvað með bankana og fjármagnseigendur? Finnbjörn A. Hermannsson skrifar Skoðun Sjálfstæðar konur? Sonja Ýr Þorbergsdóttir skrifar Skoðun Fullveldinu er fórnað með aðild að Evrópusambandinu Anton Guðmundsson skrifar Skoðun Endurhugsum dæmið, endurnýtum textíl Guðbjörg Rut Pálmadóttir skrifar Skoðun Betri Strætó 2025 og (svo) Borgarlína Dagur B. Eggertsson skrifar Skoðun Um kosningar, gulrætur og verðbólgu Jean-Rémi Chareyre skrifar Skoðun Gæti aukin einkavæðing og skólaval í grunnskólakerfinu bætt námsárangur og aukið jafnrétti? Jón Páll Haraldsson,Linda Heiðarsdóttir,Ómar Örn Magnússon skrifar Skoðun Fellur helsti stuðningsmaður menningarmála af þingi? Magnús Logi Kristinsson skrifar Skoðun Sjálfstæðismenn boða víst skattalækkanir á þá efnamestu Haukur V. Alfreðsson skrifar Skoðun Vímuefnið VONÍUM Haraldur Ingi Haraldsson skrifar Sjá meira
Í þættinum Sprengisandi var tekin upp áhugaverð umræða um alheiminn og trúna. Þessi umræða orsakaði vangaveltur hjá mér sem og væntanlega hjá öðrum sem á samræðurnar hlýddu. Ósvaraðar spurningar um tilvist okkar í alheiminum eru víst fleiri en á fingrum alls mannkyns verður talið. Kenningarnar eru fjölmargar og vegna takmarkaðrar þekkingar eru þær flestar ákaflega götóttar. Þó skipast jarðarbúar í tvo meginflokka; þá sem trúa á einhvers konar æðri mátt og þá sem trúa á eintómar tilviljanir. Samkvæmt kenningum þeirra sem trúa ekki á tilvist æðri máttar erum við öll hér fyrir tilviljun. Stjarnfræðilega stóra og djarfa tilviljun sem hefur í kjölfarið getið af sér aragrúa af hinum ólíklegustu viðbótartilviljunum. Ekkert yfirskilvitlegt stýrði gangi mála er við fikruðum okkur fyrst í gegnum handahófskennda heimsmyndun sem örsmáir einfrumungar. Smátt og smátt þróuðumst við í að verða flóknari lífverur. Sem betur fer æxlaðist þróunin þannig að við urðum ekki bara eitt kyn, heldur tvö - þótt að vísu hefði líklega öll neikvæð umræða um samkynhneigð aldrei skapast ef við hefðum öll ávallt verið sama kyn. Fjölgun okkar hefði hins vegar farið forgörðum og mannkynið mistekist hrapalega. Heppnin var því svo sannarlega með okkur þarna í denn. Í þá gömlu og góðu alheimsdaga var þó ekkert siðferði. Ekkert illt og ekkert gott. Dagar alheimsins voru í raun hvorki slæmir né góðir dagar. Þetta voru bara dagar. Þróun er hugsunarlaus og siðfrjáls aðgerðaröð ófyrirséðra atburða af náttúrunnar hendi. Ómyndað mannkynið átti eftir að ákveða hvað skyldi almennt talið gott eða illt. Það átti eftir að finna upp morðið, þjófnaðinn, nauðganirnar og margt annað sem manneskjan ákvað áramilljörðum seinna að setja í flokk sem endurspeglaði svokallaða slæma hegðun mannvera. Það var ákveðið að skilgreina það sem hugsanlega var aðeins óheppileg þróun af náttúrunnar hendi í heilum vissra einstaklinga og í kjölfarið leiddi til svokallaðra siðabrota, sem refsiverða hegðun af yfirlögðu ráði. Manneskjan hefur þurft að taka ýmsar ákvarðanir í gegnum tíðina. En hvenær skyldi þó fyrsta ákvörðunin hafa verið tekin? Fram að fyrstu meðvituðu ákvörðuninni réðu tilviljanir ríkjum. Eitt orsakaði annað og svo koll af kolli. Fyrsta orsökin er enn á huldu, en siðaðir og sérmenntaðir snillingar sitja sveittir yfir því hvað gæti hafa orsakað fyrstu orsök alheimsins og svo koll af kolli. Við bíðum eftir að einhver vísindamaðurinn hrópi „Eureka!!!“ En sem sagt á einhverjum tímapunkti var hin fyrsta meðvitaða ákvörðun tekin. Ég geri ráð fyrir að einhvers konar undirmeðvitund hafi tekið hana; meðvitund sem hefur seinna þróast í meðvitaðri meðvitund, en í dag geta flestir notað báðar útgáfur meðvitundar til að taka ákvarðanir. Sem sagt einn góðan veðurdag tók einhver lífvera í einhvers konar formi ákvörðun. Ég veit ekki hvað fékk hana til að gera eitthvað sem stangaðist svona stórlega á við tilviljunarkennda stefnu þróunarinnar til þessa andartaks og fara langt út fyrir þann stíg sem handahófskenndar tilviljanir höfðu markað alheiminum. Hvað orsakaði þessa innri löngun lífverunnar að taka hina fyrstu meðvituðu ákvörðun? Ekkert sem gott má heita fyrirfannst í alheiminum, og þar af leiðandi ekkert betra eða best - ekkert slæmt, verra eða verst. Ákvörðun felst eins og við vitum í því að velja á milli tveggja eða fleiri möguleika, sem þýðir væntanlega að ein leið sé betri en önnur. Þróun tekur engar ákvarðanir. Þróun hefur aldrei tekið tillit til siðferðis. Hún er miskunnarlaus og gerist bara. Með fyrstu ákvörðuninni innan alheimsins hafði andþróun af einhverju tagi litið dagsins ljós í alheiminum. Þessi fyrsta ákvörðun var þá líklega óútskýranleg afleiðing einhvers konar jafn óútskýranlegrar réttlætisvitundar nýs lífs í alheimi þar sem ekkert réttlæti hafði nokkru sinni fundist. Fyrsta óútskýranlega ákvörðunin var sem sagt tekin fyrir algjöra tilviljun á einhverjum óþekktum tímapunkti á títuprjónshausnum sem við í dag köllum Jörð. Réttlætisvitundin var svo fullkomnuð af þróaðri mönnum seinni tíma í alheimsumhverfinu sem enn í dag er í stöðugri tilviljunarkenndri og greindarlausri útvíkkun. Lögfræðin hefði í frumdaga verið fjarstæðukennd og fyndin andþróunarhyggja, þar sem hún hafði enga réttlætisvitund eða siðferðislegan grunn til að byggja á í skugga tilgangslausrar þróunar sem engin siðferðislega þenkjandi vitsmunavera hafði skipulagt. Í öllum alheiminum var ekkert rangt eða rétt því að líf var enn ekki búinn að flokka hegðun sína í rétta og ranga hegðun. En lífveran ákvað samt sem áður einn daginn á einhverju þróunarstigi sínu að taka sína fyrstu ákvörðun. Hvernig hún gat allt í einu ákveðið að taka ákvörðun átta ég mig ekki á. Mér finnst þó rökrétt að ákvörðun sé aldrei tekin án þess að einhver ákveði að taka hana. Sá sem ákveður að taka ákvörðun þarf að mínu mati að hafa einhverja ástæðu til að taka þá ákvörðun sem hann ákveður að taka. Það er í raun eins og ákvörðun sé einhvers konar eilífðar elementi gædd. Þú getur ekki tekið ákvörðun án þess fyrst að luma á henni. Eins konar hringur án upphafs. Eins og eilífðin. Eitthvað sem getur ekki verið til án síns sjálfs og stendur og fellur með sjálfu sér. Eins og Guð. Hvaðan siðferðislegir ákvarðanatökueiginleikar okkar mannanna koma er í ljósi ósiðbundinnar þróunar alheimsins hin mesta ráðgáta. Kannski hefur þó fyrsta ákvörðunin alltaf verið til á bak við alheimstjöldin. Það skyldi þó aldrei vera. Og kannski ákváðu síðan einhverjar afleiðingar ófyrirhugaðs lífs hér í alheiminum, þ.e. einhverjir meðvitaðir snillingar að hún væri alls ekki Guð. Mikilvægur eiginleiki okkar til að taka meðvitaðar ákvarðanir gefur okkur frelsi til að móta stefnu okkar í lífinu. Við tökum til að mynda hvert fyrir sig persónulega ákvörðun um hverju við viljum trúa um ósannaða tilurð alheimsins - þ.e. hvað orsakaði alheimssprengjuna. Frumorsökin er enn ekki fundin, enda eru vísindamenn enn að rannsaka þessa stærstu spurningu tilvistar okkar. Ef hugsandi máttur orsakaði ekki alheiminn þá á svitalyktin frá rannsóknarstöðvum ráðgátuleysara líklega eftir að aukast talsvert á næstu misserum. Hvernig og hvers vegna siðferðisleg meðvitundin og einstakt ákvörðunarvaldið áskotnaðist mannkyninu, verður víst hver og einn að taka sína eigin og vel ígrunduðu ákvörðun um út frá þeim takmörkuðu upplýsingum sem mannkynið býr yfir. Hér hef ég ákveðið að setja punkt...punkt sem er þá ef til vill bara liður í minni tilgangslausu þróun í alheimi sem margir vilja meina að hafi ungað mér út fyrir tóma tilviljun?
Skoðun Það er kominn verðmiði á fangelsið en hvað má ungmenni í alvarlegum vanda kosta? Davíð Bergmann skrifar
Skoðun Hinn opni tékki samgöngusáttmálans – ljósastýring og Sundabraut Eiríkur S. Svavarsson skrifar
Skoðun Við þurfum stjórnmálamenn sem skilja mikilvægi stærstu atvinnugreinar landsins Aðalheiður Ósk Guðmundsdóttir skrifar
Skoðun Kallað eftir fyrirsjáanleika í opinberum framkvæmdum Þorsteinn Víglundsson ,Jónína Guðmundsdóttir,Karl Andreassen skrifar
Skoðun Afvegaleidd umræða um áskoranir heilbrigðiskerfisins Áslaug Arna Sigurbjörnsdóttir skrifar
Skoðun Launafólk sýndi ábyrgð – Hvað með bankana og fjármagnseigendur? Finnbjörn A. Hermannsson skrifar
Skoðun Gæti aukin einkavæðing og skólaval í grunnskólakerfinu bætt námsárangur og aukið jafnrétti? Jón Páll Haraldsson,Linda Heiðarsdóttir,Ómar Örn Magnússon skrifar