Auðlindanýting eða skapandi greinar Sigurður Ingi Friðleifsson skrifar 9. júlí 2013 06:00 Við Íslendingar virðumst seint þreytast á að draga menn í andstæðar fylkingar til að tryggja deilur og rifrildi í umræðum. Ein deilan sem nú er í gangi snýst um hvaða störf og starfsemi eigi að verða ráðandi næstu árin hér á landinu góða. Annar hópurinn keppist við að fordæma störf við auðlindanýtingu, eins og vinnu í stóriðjum á meðan hinn hópurinn reynir að gera lítið úr störfum í skapandi greinum. Sameiginlega stefið er að þetta fari engan veginn saman þ.e. að ekki sé hægt að reka álver og hönnunarstofu með góðu móti á sama tíma. Þá er líka gjarnan fullyrt að skapandi greinar skapi í raun engar tekjur og séu því óþarfa punt. Nú er ég ekki hagfræðingur og sú einfalda mynd sem ég hef af hagkerfinu hér er mögulega óraunhæf. Að mínu mati er þetta ekki svo flókið og snýst aðallega um að umsýslu verðmæta megi skipta í tvennt þ.e. framleiðslu og veltu, sem eru svo aftur samofin fyrirbæri.Einfalt dæmi: Tvær eyjar Eyja A og eyja B hafa sömu íbúasamsetningu. Á hvorri eyju fyrir sig búa þrjár manneskjur: sjómaður, ljóðskáld og skákkennari. Eitt árið veiddu sjómennirnir hvor sinn fiskinn sem þeir seldu til útlanda og nú eru til 100 alvöru krónur, bæði á eyju A og B. Eftir eitt ár er fjárhagsleg staða eyjanna borin saman og niðurstaðan er sú sama, plús 100 kr. Þetta skilja allir en þetta segir hins vegar ekki alla söguna því að á eyju A setti sjómaðurinn 100 kr. beint í baukinn en á eyju B keypti sjómaðurinn skákkennslu. Í kjölfarið borgaði skákkennarinn svo listamanninum laun fyrir að semja gríðarlega fallegan óð um töfra skáklistarinnar. Staða eyjanna er því í raun ekki sú sama því á eyju B nýtti sjómaðurinn skapandi greinar til að velta krónunum áfram og kaupa sér í leiðinni nýja færni. Krónan valt áfram og eftir árið höfðu allir á eyju B 100 kr. í árslaun í samanburði við eyju A þar sem tveir þriðju íbúa voru algerlega tekjulausir. Staða eyjanna eftir árið er því gerólík, á eyju A voru heildartekjur íbúa 100 kr. og lítið að frétta. Á eyju B voru heildartekjur íbúa hins vegar 300 kr. og sjómaðurinn þar öruggur með að máta sjómann A í næstu brælu. Að auki varð til frægt ljóð um skáklistina sem hefur aukið hróður eyju B víða og gert alla íbúa hennar stolta. Vissulega er ofangreint dæmi mikil einföldun en sýnir samt sem áður hvernig grunnframleiðsla og skapandi greinar geta spilað saman. Það er, að mínu mati, ótrúlegur hroki að gera lítið úr skapandi greinum sem eru svo mikilvægar til að skapa grundvöll til að velta verðmætum áfram svo að sem flestir fái að njóta þeirra. Á sama tíma er jafn óskiljanlegur hroki þegar menn leyfa sér að gera lítið úr góðum og gildum verksmiðju- og fiskvinnslustörfum sem skapa grunnverðmæti þjóðfélagsins. Annaðhvort/eða-umræða hefur alltaf truflað mig enda skil ég ekki hvernig starf í álveri fyrir austan rýrir möguleika Reykvíkings á að semja listdans. Í einfeldni minni hélt ég alltaf að þetta færi saman þ.e. álverið skapar grunnverðmæti sem eru að hluta til nýtt til að greiða starfsmanni laun. Þessi sami starfsmaður getur svo mögulega nýtt þessi laun til að brenna suður og borga sig inn á þessa mögnuðu danslistsýningu. Oft skapar mannauðurinn einn og sér bein verðmæti eins og þegar íslenskur tölvuleikur er seldur erlendis, skáldverk eru þýdd og íslenskar kvikmyndir seldar á breiðtjöld framandi landa. Allir þessir stórkostlegu hlutir tengjast þó því að grunnverðmætasköpun eins og fiskveiðar og orkunýting hefur skapað tekjur til að smíða gott menntakerfi og standa undir nýsköpunarsjóðum, listamannalaunum og Kvikmyndasjóði. Þetta eru skynsamlegar fjárfestingar sem skapa möguleika á að margnýta sömu krónuna og jafnvel stuðla að enn frekari útflutningi. Hættum að garga og berum virðingu fyrir störfum hvert annars, því mikið væri Ísland aumt ef öll grunnframleiðsla festist í vasa fárra eða færi beint í erlend vörukaup. Er ekki betra að stuðla að aukinni verðmætasköpun og láta svo skapandi greinar velta þeim um hagkerfið svo að sem flestir njóti? Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Sigurður Ingi Friðleifsson Mest lesið Bob Marley og íslenskar kosningar Gísli Hvanndal Jakobsson Skoðun Ég var barnið sem vildi ekki taka í höndina á kennaranum sínum Fida Abu Libdeh Skoðun Örvæntingarfullur maður sker út grasker Þórður Snær Júlíusson Skoðun Sjálfstæðisflokkur hækkar kostnað heimilanna Kristrún Frostadóttir Skoðun Gerum þetta að kosningamáli Ágúst Ólafur Ágústsson Skoðun Ölmusuhagkerfið Unnur Rán Reynisdóttir Skoðun Eru vaxtarmörkin vandinn? Dóra Björt Guðjónsdóttir Skoðun Stóri grænþvotturinn Heiðrún Lind Marteinsdóttir Skoðun Hver ætlar að taka fimmtu vaktina? Ákall til stjórnmálaflokka María Fjóla Harðardóttir,Halla Thoroddsen Skoðun Búum til „vandamál“ – leysum það með samræmdum prófum Árelía Eydís Guðmundsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Glundroði Sjálfstæðisflokksins bitnar á hagstjórn og innviðum Árni Rúnar Þorvaldsson skrifar Skoðun Hver ætlar að taka fimmtu vaktina? Ákall til stjórnmálaflokka María Fjóla Harðardóttir,Halla Thoroddsen skrifar Skoðun Afkastadrifin menntun og verðgildi nemenda Halldóra Mogensen skrifar Skoðun Ég er deildarstjóri í leikskóla Helga Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Draumastarfið Arnfríður Hermannsdóttir skrifar Skoðun Hjartsláttur sjávarbyggðanna Lilja Rafney Magnúsdóttir skrifar Skoðun Erum við tilbúin til að bæta menntakerfið okkar? Jónína Einarsdóttir skrifar Skoðun Eru vaxtarmörkin vandinn? Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Búum til „vandamál“ – leysum það með samræmdum prófum Árelía Eydís Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Þöggun Guðbjörg Ása Jóns Huldudóttir,Margrét Kristín Blöndal,Margrét Rut Eddudóttir,Lukka Sigurðardóttir,Sigtryggur Ari Jóhannsson,Halldóra Jóhanna Hafsteins Âû skrifar Skoðun Ölmusuhagkerfið Unnur Rán Reynisdóttir skrifar Skoðun Fyrirmyndarstjórn Viðreisnar og Samfylkingar á Reykjavíkurborg? Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun Sjálfstæðisflokkur hækkar kostnað heimilanna Kristrún Frostadóttir skrifar Skoðun Hvar er mannúðin? Davíð Sól Pálsson skrifar Skoðun Gerum þetta að kosningamáli Ágúst Ólafur Ágústsson skrifar Skoðun Stóri grænþvotturinn Heiðrún Lind Marteinsdóttir skrifar Skoðun Örvæntingarfullur maður sker út grasker Þórður Snær Júlíusson skrifar Skoðun Vill íslenska þjóðin halda í einmenninguna? Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Inngilding eða „aðskilnaður“? Jasmina Vajzović Crnac skrifar Skoðun Vonin má aldrei deyja Guðmunda G. Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Ég var barnið sem vildi ekki taka í höndina á kennaranum sínum Fida Abu Libdeh skrifar Skoðun Um áhrif niðurskurðar á fjárlögum 2025 til kvikmyndagerðar og lista Steingrímur Dúi Másson skrifar Skoðun Bob Marley og íslenskar kosningar Gísli Hvanndal Jakobsson skrifar Skoðun Fólk eða fífl? Anna Gunndís Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Eru til lausnir við mönnunarvanda heilsugæslunnar? Gunnlaugur Már Briem skrifar Skoðun Er eitthvað mál að handtaka börn? Elsa Bára Traustadóttir skrifar Skoðun Er ferðaþjónusta útlendingavandamál? Halla Signý Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Íslenska kerfið framleiðir afbrotamenn Ágústa Ágústsdóttir skrifar Skoðun Ekki fokka þessu upp! Gunnar Dan Wiium skrifar Skoðun Kosningaloforð og hvað svo? Björn Snæbjörnsson skrifar Sjá meira
Við Íslendingar virðumst seint þreytast á að draga menn í andstæðar fylkingar til að tryggja deilur og rifrildi í umræðum. Ein deilan sem nú er í gangi snýst um hvaða störf og starfsemi eigi að verða ráðandi næstu árin hér á landinu góða. Annar hópurinn keppist við að fordæma störf við auðlindanýtingu, eins og vinnu í stóriðjum á meðan hinn hópurinn reynir að gera lítið úr störfum í skapandi greinum. Sameiginlega stefið er að þetta fari engan veginn saman þ.e. að ekki sé hægt að reka álver og hönnunarstofu með góðu móti á sama tíma. Þá er líka gjarnan fullyrt að skapandi greinar skapi í raun engar tekjur og séu því óþarfa punt. Nú er ég ekki hagfræðingur og sú einfalda mynd sem ég hef af hagkerfinu hér er mögulega óraunhæf. Að mínu mati er þetta ekki svo flókið og snýst aðallega um að umsýslu verðmæta megi skipta í tvennt þ.e. framleiðslu og veltu, sem eru svo aftur samofin fyrirbæri.Einfalt dæmi: Tvær eyjar Eyja A og eyja B hafa sömu íbúasamsetningu. Á hvorri eyju fyrir sig búa þrjár manneskjur: sjómaður, ljóðskáld og skákkennari. Eitt árið veiddu sjómennirnir hvor sinn fiskinn sem þeir seldu til útlanda og nú eru til 100 alvöru krónur, bæði á eyju A og B. Eftir eitt ár er fjárhagsleg staða eyjanna borin saman og niðurstaðan er sú sama, plús 100 kr. Þetta skilja allir en þetta segir hins vegar ekki alla söguna því að á eyju A setti sjómaðurinn 100 kr. beint í baukinn en á eyju B keypti sjómaðurinn skákkennslu. Í kjölfarið borgaði skákkennarinn svo listamanninum laun fyrir að semja gríðarlega fallegan óð um töfra skáklistarinnar. Staða eyjanna er því í raun ekki sú sama því á eyju B nýtti sjómaðurinn skapandi greinar til að velta krónunum áfram og kaupa sér í leiðinni nýja færni. Krónan valt áfram og eftir árið höfðu allir á eyju B 100 kr. í árslaun í samanburði við eyju A þar sem tveir þriðju íbúa voru algerlega tekjulausir. Staða eyjanna eftir árið er því gerólík, á eyju A voru heildartekjur íbúa 100 kr. og lítið að frétta. Á eyju B voru heildartekjur íbúa hins vegar 300 kr. og sjómaðurinn þar öruggur með að máta sjómann A í næstu brælu. Að auki varð til frægt ljóð um skáklistina sem hefur aukið hróður eyju B víða og gert alla íbúa hennar stolta. Vissulega er ofangreint dæmi mikil einföldun en sýnir samt sem áður hvernig grunnframleiðsla og skapandi greinar geta spilað saman. Það er, að mínu mati, ótrúlegur hroki að gera lítið úr skapandi greinum sem eru svo mikilvægar til að skapa grundvöll til að velta verðmætum áfram svo að sem flestir fái að njóta þeirra. Á sama tíma er jafn óskiljanlegur hroki þegar menn leyfa sér að gera lítið úr góðum og gildum verksmiðju- og fiskvinnslustörfum sem skapa grunnverðmæti þjóðfélagsins. Annaðhvort/eða-umræða hefur alltaf truflað mig enda skil ég ekki hvernig starf í álveri fyrir austan rýrir möguleika Reykvíkings á að semja listdans. Í einfeldni minni hélt ég alltaf að þetta færi saman þ.e. álverið skapar grunnverðmæti sem eru að hluta til nýtt til að greiða starfsmanni laun. Þessi sami starfsmaður getur svo mögulega nýtt þessi laun til að brenna suður og borga sig inn á þessa mögnuðu danslistsýningu. Oft skapar mannauðurinn einn og sér bein verðmæti eins og þegar íslenskur tölvuleikur er seldur erlendis, skáldverk eru þýdd og íslenskar kvikmyndir seldar á breiðtjöld framandi landa. Allir þessir stórkostlegu hlutir tengjast þó því að grunnverðmætasköpun eins og fiskveiðar og orkunýting hefur skapað tekjur til að smíða gott menntakerfi og standa undir nýsköpunarsjóðum, listamannalaunum og Kvikmyndasjóði. Þetta eru skynsamlegar fjárfestingar sem skapa möguleika á að margnýta sömu krónuna og jafnvel stuðla að enn frekari útflutningi. Hættum að garga og berum virðingu fyrir störfum hvert annars, því mikið væri Ísland aumt ef öll grunnframleiðsla festist í vasa fárra eða færi beint í erlend vörukaup. Er ekki betra að stuðla að aukinni verðmætasköpun og láta svo skapandi greinar velta þeim um hagkerfið svo að sem flestir njóti?
Hver ætlar að taka fimmtu vaktina? Ákall til stjórnmálaflokka María Fjóla Harðardóttir,Halla Thoroddsen Skoðun
Skoðun Glundroði Sjálfstæðisflokksins bitnar á hagstjórn og innviðum Árni Rúnar Þorvaldsson skrifar
Skoðun Hver ætlar að taka fimmtu vaktina? Ákall til stjórnmálaflokka María Fjóla Harðardóttir,Halla Thoroddsen skrifar
Skoðun Þöggun Guðbjörg Ása Jóns Huldudóttir,Margrét Kristín Blöndal,Margrét Rut Eddudóttir,Lukka Sigurðardóttir,Sigtryggur Ari Jóhannsson,Halldóra Jóhanna Hafsteins Âû skrifar
Skoðun Fyrirmyndarstjórn Viðreisnar og Samfylkingar á Reykjavíkurborg? Diljá Mist Einarsdóttir skrifar
Skoðun Um áhrif niðurskurðar á fjárlögum 2025 til kvikmyndagerðar og lista Steingrímur Dúi Másson skrifar
Hver ætlar að taka fimmtu vaktina? Ákall til stjórnmálaflokka María Fjóla Harðardóttir,Halla Thoroddsen Skoðun