Við eigum rétt á að vita hvers við neytum 27. september 2012 06:00 Í janúar á þessu ári tók gildi reglugerð sem krefst merkingar á matvælum sem innihalda erfðabreytt efni. Núverandi ríkisstjórn á þakkir skyldar fyrir að setja þessar löngu tímabæru reglur. Þær tryggja valfrelsi neytenda en takmarka á engan hátt fjölbreytni matvæla sem innflytjendur geta boðið upp á. Ef þeir kaupa matvæli frá löndum sem merkja erfðabreytt matvæli (sem eru yfir 50 talsins, þ.m.t. 27 ríki ESB) geta þeir verið þess fullvissir að öll matvæli sem innihalda erfðabreytt efni séu merkt. Flytji þeir inn matvæli frá Bandaríkjunum (eða öðrum löndum sem ekki merkja erfðabreytt matvæli) þurfa þeir að láta greina hvort þau innihaldi erfðabreytt efni. En margar bandarískar matvörur eru framleiddar með leyfi í Evrópu sem gerir innflytjendum kleift að flytja þær inn án vandræða. Andstætt því sem haldið er fram er reglugerðin verslunum ekki til vandræða heldur skapar þeim markaðstækifæri. Matvörukaupmenn geta aflað sér trausts neytenda og styrkt stöðu sína með því að hætta að bjóða upp á erfðabreytt matvæli og lýst verslanir sínar lausar við slíkar vörur. Fyrir skömmu könnuðu Neytendasamtökin, NLFÍ og MATVÍS hvort bandarískar matvörur í verslunum með erfðabreyttum efnum væru merktar. Í ljós kom að níu af tólf vörum sem greindar voru innihéldu erfðabreytt efni og meðal þeirra voru morgunkorn, skyndifæði, bökunarmjöl og neysluvörur ætlaðar heilsuræktarfólki. Engin þessara níu vara reyndust merktar, og þrátt fyrir loforð verslana um að merkja eða innkalla þessar vörur virðist það enn ekki hafa gerst. Þurfum við að hafa áhyggjur af því hvort matvara innihaldi erfðabreytt efni? Líftækniiðnaðurinn hefur alltaf fullyrt að heilsu okkar stafi engin hætta af neyslu erfðabreyttra matvæla því meltingarkerfið sundri öllu erfðabreyttu DNA. Vísindarannsóknir hafa þó sýnt að DNA í erfðabreyttum matvælum komist í gegnum meltingarveg okkar, þarmabakteríur geti innbyrt það og það komist í blóð og einstök líffæri, ferli sem nefnt er flöt genafærsla. Fyrir meira en áratug (2001) leiddi bresk rannsókn í ljós að erfðabreytt soja fannst í smáþörmum manna sem neyttu einnar erfðabreyttrar sojamáltíðar og vísbendingar voru um flata genafærslu. Ný kanadísk rannsókn (2011) fann Bt-eitur, sem splæst er í erfðamengi nytjajurta (t.d. maís), í blóði þungaðra kvenna og í blóði ófæddra barna þeirra. Vísindamenn sem gerðu rannsóknina töldu mjög líklegt að Bt-eiturpróteinið Cry1Ab sem þeir greindu í blóði hefði borist þangað úr fæðunni sem konurnar neyttu, en kanadísk matvæli eru auðug af erfðabreyttum efnum og afurðum búfjár – kjöti, mjólk og eggjum – sem fóðrað er á erfðabreyttu fóðri. Ný frönsk ritrýnd vísindarannsókn hefur leitt í ljós niðurstöður sem árétta enn frekar hvers vegna við þurfum að vera á varðbergi fyrir erfðabreyttum matvælum. Rannsóknin sýndi að neysla tilraunadýra á erfðabreytta maísyrkinu NK603 og skordýraeitrinu Roundup (sem úðað er á maísakra) olli æxlismyndun, fjölþættu tjóni á líffærum og ótímabærum dauða. Vísindamennirnir leiddu í ljós að jafnvel rottur sem fengu minnstu skammta af NK603 maís mynduðu æxli í brjóstvöðvum og urðu fyrir alvarlegum lifrar- og nýrnaskaða, karldýrin eftir aðeins fjóra mánuði og kvenrottur eftir sjö mánuði (sbr. við 23 og 14 mánuði í samanburðarhópnum). Mikilvægi þessarar nýju rannsóknar er ótvírætt. Öryggi erfðabreyttra matvæla er metið á grundvelli tilrauna sem líftæknifyrirtækin sjálf gera og byggjast á fóðrun dýra í þrjá mánuði mest, sem jafngildir uppvaxtarskeiði í rottum, en þær lifa að jafnaði í tvö ár. Franska rannsóknin kannaði hins vegar langtímaáhrif (heilt æviskeið) og leiddi í ljós að rottur sem fengu erfðabreytta maísyrkið NK603 eða vatn með Roundup-eitri í magni sem leyft er í drykkjarvatni urðu fyrir skelfilegu líkamstjóni og dóu mun fyrr en rottur sem fengu venjulegt fóður. Rannsóknin vekur athygli á því að kerfi leyfisveitinga fyrir erfðabreyttar vörur er stórgallað – skammtímatilraunir á dýrum geta ekki skorið úr um öryggi erfðabreyttra afurða. Það er ekki síðra áhyggjuefni að grunngögnum dýratilrauna sem líftækniiðnaðurinn gerir er haldið leyndum, sem gerir sjálfstæðum vísindamönnum ókleift að ritrýna niðurstöður þeirra. Ef rottur sem fóðraðar eru á erfðabreyttu fóðri verða fyrir jafn alvarlegu heilsutjóni og rotturnar í frönsku rannsókninni, ímyndið ykkur hvað mundi gerast ef rottur væru fóðraðar á erfðabreytta lyfjabygginu sem Orf Líftækni ræktar í Gunnarsholti. Það er kominn tími til að stjórnvöld geri stöðvun útiræktunar á erfðabreyttum plöntum að forgangsmáli. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Skoðanir Mest lesið Íslendingar flytja út fisk og líka ofbeldismenn Guðný S. Bjarnadóttir Skoðun 30 silfurpeningar dýralækna? 125.000 lítrar af blóði tappaðir af 4088 merum (með valdi), af eiðsvörðum dýralæknum, 2023 Ole Anton Bieltvedt Skoðun Hver ætlar að bera ábyrgð á mannslífi? Sævar Þór Jónsson Skoðun Opið bréf til heilbrigðisráðherra: Iðjuþjálfar – mikilvægur mannauður í geðheilbrigðisþjónustu framtíðarinnar Erna Rut Elvarsdóttir,Lilja Logadóttir, Rebekka Lind Hjaltadóttir,Sandra Dís Sigurðardóttir Skoðun Saga Israa á Gaza og hvernig hægt er að verða að liði Katrín Harðardóttir,Israa Saed Skoðun Frans páfi kvaddur eða meðtekinn? Bjarni Karlsson Skoðun Horfumst í augu Kristín Thoroddsen Skoðun Er aldur bara tala? Teitur Guðmundsson Skoðun Lægjum öldurnar Halla Hrund Logadóttir Skoðun Iðjuþjálfar í leik- og grunnskólum: Tækifæri í baráttunni gegn agavanda og skólaforðun Hekla Björt Birkisdóttir,Hrefna Dagbjört Arnardóttir,Inga Fríða Guðbjörnsdóttir,Íris Kristrún Kristmundsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Hver ætlar að bera ábyrgð á mannslífi? Sævar Þór Jónsson skrifar Skoðun Horfumst í augu Kristín Thoroddsen skrifar Skoðun 30 silfurpeningar dýralækna? 125.000 lítrar af blóði tappaðir af 4088 merum (með valdi), af eiðsvörðum dýralæknum, 2023 Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Opið bréf til heilbrigðisráðherra: Iðjuþjálfar – mikilvægur mannauður í geðheilbrigðisþjónustu framtíðarinnar Erna Rut Elvarsdóttir,Lilja Logadóttir, Rebekka Lind Hjaltadóttir,Sandra Dís Sigurðardóttir skrifar Skoðun Saga Israa á Gaza og hvernig hægt er að verða að liði Katrín Harðardóttir,Israa Saed skrifar Skoðun Fordómar frá sálfélagslegu sjónarhorni Sóley Dröfn Davíðsdóttir skrifar Skoðun Er aldur bara tala? Teitur Guðmundsson skrifar Skoðun Íslendingar flytja út fisk og líka ofbeldismenn Guðný S. Bjarnadóttir skrifar Skoðun Iðjuþjálfar í leik- og grunnskólum: Tækifæri í baráttunni gegn agavanda og skólaforðun Hekla Björt Birkisdóttir,Hrefna Dagbjört Arnardóttir,Inga Fríða Guðbjörnsdóttir,Íris Kristrún Kristmundsdóttir skrifar Skoðun Frans páfi kvaddur eða meðtekinn? Bjarni Karlsson skrifar Skoðun Lægjum öldurnar Halla Hrund Logadóttir skrifar Skoðun Að hata einhvern sem þú þarft á að halda? Katrín Pétursdóttir skrifar Skoðun Íslenskar pyndingar Guðmundur Ingi Þóroddsson skrifar Skoðun SFS, Exit og norska leiðin þeirra Jón Kaldal skrifar Skoðun Friður - í framsöguhætti eða viðtengingarhætti? Bryndís Schram skrifar Skoðun Næringarfræði er lykillinn að betri heilsu, viltu vera með? Guðrún Nanna Egilsdóttir skrifar Skoðun Löngu þarft samtal um hóp sem gleymist! Katarzyna Kubiś skrifar Skoðun Menntun fyrir öll – nema okkur Haukur Guðmundsson skrifar Skoðun Það er ekki hægt að loka augunum fyrir þessum veruleika Davíð Bergmann skrifar Skoðun Kirkjugarðsballið: Eiga Íslendingar að mæta þar? Birgir Dýrfjörð skrifar Skoðun Að sækja gullið (okkar) Þröstur Friðfinnsson skrifar Skoðun Til hamingju blaðamenn! Hjálmar Jónsson skrifar Skoðun Stormur í Þjóðleikhúsinu Bubbi Morthens skrifar Skoðun Börn í skugga stríðs Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar Skoðun Opið bréf til mennta- og barnamálaráðherra Gunnar Örn Vopnfjörð Þorsteinsson skrifar Skoðun Hvernig gerum við Grundarhverfi enn betra? Ævar Harðarson skrifar Skoðun Matvælaframleiðslulandið Ísland – er framtíð án sérþekkingar? Ólöf Guðný Geirsdóttir,Ólafur Ögmundarson skrifar Skoðun 120km hraði á Keflavíkurveginum og netsölur með áfengi Jón Páll Haraldsson skrifar Skoðun Lausnin liggur fyrir – Landspítali þarf að stíga skrefið Sandra B. Franks skrifar Skoðun Auðbeldi SFS Örn Bárður Jónsson skrifar Sjá meira
Í janúar á þessu ári tók gildi reglugerð sem krefst merkingar á matvælum sem innihalda erfðabreytt efni. Núverandi ríkisstjórn á þakkir skyldar fyrir að setja þessar löngu tímabæru reglur. Þær tryggja valfrelsi neytenda en takmarka á engan hátt fjölbreytni matvæla sem innflytjendur geta boðið upp á. Ef þeir kaupa matvæli frá löndum sem merkja erfðabreytt matvæli (sem eru yfir 50 talsins, þ.m.t. 27 ríki ESB) geta þeir verið þess fullvissir að öll matvæli sem innihalda erfðabreytt efni séu merkt. Flytji þeir inn matvæli frá Bandaríkjunum (eða öðrum löndum sem ekki merkja erfðabreytt matvæli) þurfa þeir að láta greina hvort þau innihaldi erfðabreytt efni. En margar bandarískar matvörur eru framleiddar með leyfi í Evrópu sem gerir innflytjendum kleift að flytja þær inn án vandræða. Andstætt því sem haldið er fram er reglugerðin verslunum ekki til vandræða heldur skapar þeim markaðstækifæri. Matvörukaupmenn geta aflað sér trausts neytenda og styrkt stöðu sína með því að hætta að bjóða upp á erfðabreytt matvæli og lýst verslanir sínar lausar við slíkar vörur. Fyrir skömmu könnuðu Neytendasamtökin, NLFÍ og MATVÍS hvort bandarískar matvörur í verslunum með erfðabreyttum efnum væru merktar. Í ljós kom að níu af tólf vörum sem greindar voru innihéldu erfðabreytt efni og meðal þeirra voru morgunkorn, skyndifæði, bökunarmjöl og neysluvörur ætlaðar heilsuræktarfólki. Engin þessara níu vara reyndust merktar, og þrátt fyrir loforð verslana um að merkja eða innkalla þessar vörur virðist það enn ekki hafa gerst. Þurfum við að hafa áhyggjur af því hvort matvara innihaldi erfðabreytt efni? Líftækniiðnaðurinn hefur alltaf fullyrt að heilsu okkar stafi engin hætta af neyslu erfðabreyttra matvæla því meltingarkerfið sundri öllu erfðabreyttu DNA. Vísindarannsóknir hafa þó sýnt að DNA í erfðabreyttum matvælum komist í gegnum meltingarveg okkar, þarmabakteríur geti innbyrt það og það komist í blóð og einstök líffæri, ferli sem nefnt er flöt genafærsla. Fyrir meira en áratug (2001) leiddi bresk rannsókn í ljós að erfðabreytt soja fannst í smáþörmum manna sem neyttu einnar erfðabreyttrar sojamáltíðar og vísbendingar voru um flata genafærslu. Ný kanadísk rannsókn (2011) fann Bt-eitur, sem splæst er í erfðamengi nytjajurta (t.d. maís), í blóði þungaðra kvenna og í blóði ófæddra barna þeirra. Vísindamenn sem gerðu rannsóknina töldu mjög líklegt að Bt-eiturpróteinið Cry1Ab sem þeir greindu í blóði hefði borist þangað úr fæðunni sem konurnar neyttu, en kanadísk matvæli eru auðug af erfðabreyttum efnum og afurðum búfjár – kjöti, mjólk og eggjum – sem fóðrað er á erfðabreyttu fóðri. Ný frönsk ritrýnd vísindarannsókn hefur leitt í ljós niðurstöður sem árétta enn frekar hvers vegna við þurfum að vera á varðbergi fyrir erfðabreyttum matvælum. Rannsóknin sýndi að neysla tilraunadýra á erfðabreytta maísyrkinu NK603 og skordýraeitrinu Roundup (sem úðað er á maísakra) olli æxlismyndun, fjölþættu tjóni á líffærum og ótímabærum dauða. Vísindamennirnir leiddu í ljós að jafnvel rottur sem fengu minnstu skammta af NK603 maís mynduðu æxli í brjóstvöðvum og urðu fyrir alvarlegum lifrar- og nýrnaskaða, karldýrin eftir aðeins fjóra mánuði og kvenrottur eftir sjö mánuði (sbr. við 23 og 14 mánuði í samanburðarhópnum). Mikilvægi þessarar nýju rannsóknar er ótvírætt. Öryggi erfðabreyttra matvæla er metið á grundvelli tilrauna sem líftæknifyrirtækin sjálf gera og byggjast á fóðrun dýra í þrjá mánuði mest, sem jafngildir uppvaxtarskeiði í rottum, en þær lifa að jafnaði í tvö ár. Franska rannsóknin kannaði hins vegar langtímaáhrif (heilt æviskeið) og leiddi í ljós að rottur sem fengu erfðabreytta maísyrkið NK603 eða vatn með Roundup-eitri í magni sem leyft er í drykkjarvatni urðu fyrir skelfilegu líkamstjóni og dóu mun fyrr en rottur sem fengu venjulegt fóður. Rannsóknin vekur athygli á því að kerfi leyfisveitinga fyrir erfðabreyttar vörur er stórgallað – skammtímatilraunir á dýrum geta ekki skorið úr um öryggi erfðabreyttra afurða. Það er ekki síðra áhyggjuefni að grunngögnum dýratilrauna sem líftækniiðnaðurinn gerir er haldið leyndum, sem gerir sjálfstæðum vísindamönnum ókleift að ritrýna niðurstöður þeirra. Ef rottur sem fóðraðar eru á erfðabreyttu fóðri verða fyrir jafn alvarlegu heilsutjóni og rotturnar í frönsku rannsókninni, ímyndið ykkur hvað mundi gerast ef rottur væru fóðraðar á erfðabreytta lyfjabygginu sem Orf Líftækni ræktar í Gunnarsholti. Það er kominn tími til að stjórnvöld geri stöðvun útiræktunar á erfðabreyttum plöntum að forgangsmáli.
30 silfurpeningar dýralækna? 125.000 lítrar af blóði tappaðir af 4088 merum (með valdi), af eiðsvörðum dýralæknum, 2023 Ole Anton Bieltvedt Skoðun
Opið bréf til heilbrigðisráðherra: Iðjuþjálfar – mikilvægur mannauður í geðheilbrigðisþjónustu framtíðarinnar Erna Rut Elvarsdóttir,Lilja Logadóttir, Rebekka Lind Hjaltadóttir,Sandra Dís Sigurðardóttir Skoðun
Iðjuþjálfar í leik- og grunnskólum: Tækifæri í baráttunni gegn agavanda og skólaforðun Hekla Björt Birkisdóttir,Hrefna Dagbjört Arnardóttir,Inga Fríða Guðbjörnsdóttir,Íris Kristrún Kristmundsdóttir Skoðun
Skoðun 30 silfurpeningar dýralækna? 125.000 lítrar af blóði tappaðir af 4088 merum (með valdi), af eiðsvörðum dýralæknum, 2023 Ole Anton Bieltvedt skrifar
Skoðun Opið bréf til heilbrigðisráðherra: Iðjuþjálfar – mikilvægur mannauður í geðheilbrigðisþjónustu framtíðarinnar Erna Rut Elvarsdóttir,Lilja Logadóttir, Rebekka Lind Hjaltadóttir,Sandra Dís Sigurðardóttir skrifar
Skoðun Iðjuþjálfar í leik- og grunnskólum: Tækifæri í baráttunni gegn agavanda og skólaforðun Hekla Björt Birkisdóttir,Hrefna Dagbjört Arnardóttir,Inga Fríða Guðbjörnsdóttir,Íris Kristrún Kristmundsdóttir skrifar
Skoðun Matvælaframleiðslulandið Ísland – er framtíð án sérþekkingar? Ólöf Guðný Geirsdóttir,Ólafur Ögmundarson skrifar
30 silfurpeningar dýralækna? 125.000 lítrar af blóði tappaðir af 4088 merum (með valdi), af eiðsvörðum dýralæknum, 2023 Ole Anton Bieltvedt Skoðun
Opið bréf til heilbrigðisráðherra: Iðjuþjálfar – mikilvægur mannauður í geðheilbrigðisþjónustu framtíðarinnar Erna Rut Elvarsdóttir,Lilja Logadóttir, Rebekka Lind Hjaltadóttir,Sandra Dís Sigurðardóttir Skoðun
Iðjuþjálfar í leik- og grunnskólum: Tækifæri í baráttunni gegn agavanda og skólaforðun Hekla Björt Birkisdóttir,Hrefna Dagbjört Arnardóttir,Inga Fríða Guðbjörnsdóttir,Íris Kristrún Kristmundsdóttir Skoðun