Kostir við Ingólfstorg og nágrenni Hjálmar Sveinsson skrifar 26. júlí 2012 06:00 Reykjavíkurborg efndi síðasta haust, í samvinnu við arkitektafélag Íslands, til opinnar alþjóðlegrar samkeppni um skipulag og uppbyggingu á svæði í miðborginni sem teygir sig frá Ingólfstorgi að Kirkjustræti. 68 arkitektar og arkitektateymi tóku þátt. Sá sem hér skrifar sat í dómnefndinni. Niðurstaða liggur nú fyrir og um hana er deilt á síðum Fréttablaðsins og víðar. Eins og von er. SamkeppniskosturinnÍ nokkur ár hafa staðið deilur vegna þess að eigandi húsanna við Vallarstræti og Thorvaldsenstræti vill nýta þær byggingarheimildir sem gildandi deiliskipulag, svokallað Kvosarskipulag, færir honum. Borgin hafði nokkra valkosti: Hún gat leyft húseigandanum að byggja það sem deiliskipulagið heimilar. Í öðru lagi gat hún afturkallað byggingarheimildir sem hún sjálf hafði úthlutað og mætt eigandanum með í dómsölum. Þar reynir á svokallaða „hlutlæga bótaskyldu“. Það þýðir að borgin getur ekki fellt niður byggingarheimildir nema að taka þá áhættu að þurfa að borga áætlað andvirði þess byggingarmagns sem var heimilað í gildandi deiliskipulagi. Það leiðir meðal annars til þess að byggingarheimildir verða að verðmætri söluvöru. Þetta er afleit lögfræði en nokkrir hæstaréttadómar virðast staðfesta þennan alíslenska skilning á bótaskyldu. Borgin hefur í áraraðir reynt að fá þessari grein í skipulagslögum breytt, án árangurs. Þriðji kosturinn var opin samkeppni. Ég tel að þetta hafi verið skynsamleg leið. Samkeppnin hefur sett fókus á þetta svæði í Kvosinni sem hefur verið niðurnítt og lífvana árum og áratugum saman. Að mínu mati er óbreytt ástand þarna ótækt og ekki sæmandi höfuðborginni. Samkeppnin skapar meiri þekkingu á svæðinu, eflir umræðu og veltir upp óvæntum hugmyndum og lausnum. Í því felast mikilvæg tækifæri fyrir borgina. Forsendur og markmiðSumum finnst að hagsmunir eiganda húsanna við Vallarstræti og Thorvaldsenstræti vegi of þungt. Það eru réttmætar áhyggjur vegna þess að þetta er svo mikilvægur staður í borginni. En mikilvæg forsenda samkeppnisleiðarinnar er auðvitað sú að húseigandinn sé með í ráðum. Hann hefur skýran ráðstöfunarrétt yfir sínum húsum. Ekki þó ótakmarkaðan. Ekki kemur til greina að taka húsin eignanámi eða að borgin reyni að kaupa þau fyrir hundruð milljóna. Það mun vera einstakt hér á landi að einstaklingur setji skipulag á sínum eignum í opna, alþjóðlega samkeppni. Það er líka athyglisvert að verðlaunatillagan færir eigandanum minna byggingarmagn en deiliskipulagið heimilar. Ástæðan er sú að í forsendum keppninnar var ekki farið fram á að tillögurnar uppfylltu þær heimildir. Markmið samkeppninnar var ekki að þjóna úreltu skipulagi og ýtrustu kröfum eigandans, eins og sumir hafa fullyrt eða látið í veðri vaka. Markmiðið var að gera þetta svæði í hjarta borgarinnar meira aðlaðandi og auðugra af mannlífi. Húseigandinn gætir sinna hagsmuna og hann metur hvenær gengið er á lögvarinn rétt sinn. Hann er örugglega fullfær um það. Að sama skapi hlýtur borgin að árétta að eigandinn tók ákveðna áhættu þegar hann keypti nánast öll húsin á reitnum. Þeirri áhættu má ekki velta yfir á borgina. ByggðamynsturÉg tel að verðlaunatillagan byggi á skarpri greiningu og djúpri þekkingu á byggðamynstri í Kvosinni og hinum ósamstæða húsaklasa á Landsímareitnum og nágrenni. Þarna er alfarið snúið frá þeirri hefð, sem hér hefur lengi ríkt, að rífa allt sem fyrir er og byggja allt frá grunni. Skúlagötuskipulagið og Höfðatorgsreiturinn eru skýrt dæmi um þá stefnu. Samkvæmt verðlaunatillögu ASK-arkitekta er ekkert rifið nema „Nasasalurinn“ sem verður þó endurbyggður á sama stað, hugsanlega í upprunalegri mynd. Landsímahúsið verður endurnýtt sem hótel og tyllt ofan á það mansard-þakhæð, eins og við sjáum á Hótel Borg beint á móti. Við Kirkjustræti er gert ráð fyrir þriggja til fjögurra hæða viðbyggingu þar sem bílastæðið er núna. Tillagan gerir enn fremur ráð fyrir að byggð verði hús með bröttu þaki milli gömlu timburhúsanna við Vallarstræti. Þar verður verslun, þjónusta, skrifstofur, en ekki hótel. Og svo er það þriggja hæða menningarhús með almenningsgarði á annarri hæð sem tillagan gerir ráð fyrir að rísi á gamla Hótel-Íslandsreitnum á suðurhluta Ingólfstorgs. Tveir fyrirvararMikilvægt er að árétta að í umsögn sinni setti dómnefnd fram tvo fyrirvara. Í fyrsta lagi er menningarhúsið tekið út fyrir sviga og bent á að það sé á borgarlandi og tengist hóteláformum ekki neitt. Það þýðir að borgin ræður því alfarið hvenær og hvort þetta hús verður byggt. Telja má ólíklegt að það verði alveg á næstunni. Kannski verður það aldrei, sem mér þætti synd því mér finnst hugmyndin góð. Í öðru lagi segir í umsögninni að helsti veikleiki tillögunnar sé viðbyggingin sem rís á bílastæðinu við Kirkjustræti. Sagt er að endurskoða þurfi útfærslu þess og ásýnd gagnvart Austuvelli, Kirkjustræti og Víkurgarði. Það er stór kostur við verðlaunatillöguna að hún er áfangaskipt. Það þýðir að hægt er að taka eitt skref í einu. Ég trúi því einlæglega að tillagan geti orðið grundvöllur að skipulagi og uppbyggingu sem mun styrkja þjónustu í hjarta miðborgarinnar, auðga mannlífið og bæta ásýnd gatna, torga og húsa. Að lokum skal undirstrikað að á fundi húsfriðunarnefndar í júlíbyrjun var samþykkt bókun þar sem segir að byggingarmagnið eins og það er sýnt í verðlaunatillögunni geti fallið vel að núverandi byggð við Ingólfstorg og nágrenni. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Hjálmar Sveinsson Mest lesið Sjálfstæðismenn boða víst skattalækkanir á þá efnamestu Haukur V. Alfreðsson Skoðun Almageddon? Eyþór Kristleifsson Skoðun Viltu borga 200 þús á mánuði eða 600 þús á mánuði af íbúðinni? Hildur Þórðardóttir Skoðun Fellur helsti stuðningsmaður menningarmála af þingi? Magnús Logi Kristinsson Skoðun Það sem ekki má fjalla um fyrir kosningar til Alþingis Árni Jensson Skoðun ESB kærir sig ekkert um Ísland í jólagjöf Ole Anton Bieltvedt Skoðun Óstjórn í húsnæðismálum Ragnar Þór Ingólfsson Skoðun Betri Strætó 2025 og (svo) Borgarlína Dagur B. Eggertsson Skoðun Afvegaleidd umræða um áskoranir heilbrigðiskerfisins Áslaug Arna Sigurbjörnsdóttir Skoðun Vímuefnið VONÍUM Haraldur Ingi Haraldsson Skoðun Skoðun Skoðun Nýtanleg verðmætasköpun um allt land Jóhann Frímann Arinbjarnarson skrifar Skoðun Geðrænn vandi barna og ungmenna Eldur S. Kristinsson skrifar Skoðun Það er kominn verðmiði á fangelsið en hvað má ungmenni í alvarlegum vanda kosta? Davíð Bergmann skrifar Skoðun Hinn opni tékki samgöngusáttmálans – ljósastýring og Sundabraut Eiríkur S. Svavarsson skrifar Skoðun Eru sumir heppnari en aðrir? Anna Kristín Jensdóttir skrifar Skoðun Við þurfum stjórnmálamenn sem skilja mikilvægi stærstu atvinnugreinar landsins Aðalheiður Ósk Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Kallað eftir fyrirsjáanleika í opinberum framkvæmdum Þorsteinn Víglundsson ,Jónína Guðmundsdóttir,Karl Andreassen skrifar Skoðun Sjálfstætt fólk Kristín Linda Jónsdóttir skrifar Skoðun Óstjórn í húsnæðismálum Ragnar Þór Ingólfsson skrifar Skoðun Arfur stjórnmálanna 2024 Elvar Eyvindsson skrifar Skoðun Kjósum rétt(indi) fyrir fatlað fólk! Unnur Helga Óttarsdóttir,Anna Lára Steindal skrifar Skoðun Frelsi er allra, ekki fárra útvaldra Jón Óskar Sólnes skrifar Skoðun Menntun og tækifæri: Hvað veljum við fyrir Ísland? Kolbrún Halldórsdóttir skrifar Skoðun Eyðimerkurganga kosningabaráttunnar? Viðar Hreinsson skrifar Skoðun Krónan eða evran? Kostir og gallar Hilmar Þór Hilmarsson skrifar Skoðun Kjóstu meiri árangur Bryndís Haraldsdóttir skrifar Skoðun Hvaða hlekkur ert þú í keðjunni? Ellý Tómasdóttir skrifar Skoðun Laxeldið verður ekki stöðvað Kristinn H. Gunnarsson skrifar Skoðun Þroskamerki þjóðar Tómas Torfason skrifar Skoðun Afvegaleidd umræða um áskoranir heilbrigðiskerfisins Áslaug Arna Sigurbjörnsdóttir skrifar Skoðun Var stytting náms til stúdentsprófs í þágu ungmenna? Sigurður E. Sigurjónsson skrifar Skoðun Það sem ekki má fjalla um fyrir kosningar til Alþingis Árni Jensson skrifar Skoðun Launafólk sýndi ábyrgð – Hvað með bankana og fjármagnseigendur? Finnbjörn A. Hermannsson skrifar Skoðun Sjálfstæðar konur? Sonja Ýr Þorbergsdóttir skrifar Skoðun Fullveldinu er fórnað með aðild að Evrópusambandinu Anton Guðmundsson skrifar Skoðun Endurhugsum dæmið, endurnýtum textíl Guðbjörg Rut Pálmadóttir skrifar Skoðun Betri Strætó 2025 og (svo) Borgarlína Dagur B. Eggertsson skrifar Skoðun Um kosningar, gulrætur og verðbólgu Jean-Rémi Chareyre skrifar Skoðun Gæti aukin einkavæðing og skólaval í grunnskólakerfinu bætt námsárangur og aukið jafnrétti? Jón Páll Haraldsson,Linda Heiðarsdóttir,Ómar Örn Magnússon skrifar Skoðun Fellur helsti stuðningsmaður menningarmála af þingi? Magnús Logi Kristinsson skrifar Sjá meira
Reykjavíkurborg efndi síðasta haust, í samvinnu við arkitektafélag Íslands, til opinnar alþjóðlegrar samkeppni um skipulag og uppbyggingu á svæði í miðborginni sem teygir sig frá Ingólfstorgi að Kirkjustræti. 68 arkitektar og arkitektateymi tóku þátt. Sá sem hér skrifar sat í dómnefndinni. Niðurstaða liggur nú fyrir og um hana er deilt á síðum Fréttablaðsins og víðar. Eins og von er. SamkeppniskosturinnÍ nokkur ár hafa staðið deilur vegna þess að eigandi húsanna við Vallarstræti og Thorvaldsenstræti vill nýta þær byggingarheimildir sem gildandi deiliskipulag, svokallað Kvosarskipulag, færir honum. Borgin hafði nokkra valkosti: Hún gat leyft húseigandanum að byggja það sem deiliskipulagið heimilar. Í öðru lagi gat hún afturkallað byggingarheimildir sem hún sjálf hafði úthlutað og mætt eigandanum með í dómsölum. Þar reynir á svokallaða „hlutlæga bótaskyldu“. Það þýðir að borgin getur ekki fellt niður byggingarheimildir nema að taka þá áhættu að þurfa að borga áætlað andvirði þess byggingarmagns sem var heimilað í gildandi deiliskipulagi. Það leiðir meðal annars til þess að byggingarheimildir verða að verðmætri söluvöru. Þetta er afleit lögfræði en nokkrir hæstaréttadómar virðast staðfesta þennan alíslenska skilning á bótaskyldu. Borgin hefur í áraraðir reynt að fá þessari grein í skipulagslögum breytt, án árangurs. Þriðji kosturinn var opin samkeppni. Ég tel að þetta hafi verið skynsamleg leið. Samkeppnin hefur sett fókus á þetta svæði í Kvosinni sem hefur verið niðurnítt og lífvana árum og áratugum saman. Að mínu mati er óbreytt ástand þarna ótækt og ekki sæmandi höfuðborginni. Samkeppnin skapar meiri þekkingu á svæðinu, eflir umræðu og veltir upp óvæntum hugmyndum og lausnum. Í því felast mikilvæg tækifæri fyrir borgina. Forsendur og markmiðSumum finnst að hagsmunir eiganda húsanna við Vallarstræti og Thorvaldsenstræti vegi of þungt. Það eru réttmætar áhyggjur vegna þess að þetta er svo mikilvægur staður í borginni. En mikilvæg forsenda samkeppnisleiðarinnar er auðvitað sú að húseigandinn sé með í ráðum. Hann hefur skýran ráðstöfunarrétt yfir sínum húsum. Ekki þó ótakmarkaðan. Ekki kemur til greina að taka húsin eignanámi eða að borgin reyni að kaupa þau fyrir hundruð milljóna. Það mun vera einstakt hér á landi að einstaklingur setji skipulag á sínum eignum í opna, alþjóðlega samkeppni. Það er líka athyglisvert að verðlaunatillagan færir eigandanum minna byggingarmagn en deiliskipulagið heimilar. Ástæðan er sú að í forsendum keppninnar var ekki farið fram á að tillögurnar uppfylltu þær heimildir. Markmið samkeppninnar var ekki að þjóna úreltu skipulagi og ýtrustu kröfum eigandans, eins og sumir hafa fullyrt eða látið í veðri vaka. Markmiðið var að gera þetta svæði í hjarta borgarinnar meira aðlaðandi og auðugra af mannlífi. Húseigandinn gætir sinna hagsmuna og hann metur hvenær gengið er á lögvarinn rétt sinn. Hann er örugglega fullfær um það. Að sama skapi hlýtur borgin að árétta að eigandinn tók ákveðna áhættu þegar hann keypti nánast öll húsin á reitnum. Þeirri áhættu má ekki velta yfir á borgina. ByggðamynsturÉg tel að verðlaunatillagan byggi á skarpri greiningu og djúpri þekkingu á byggðamynstri í Kvosinni og hinum ósamstæða húsaklasa á Landsímareitnum og nágrenni. Þarna er alfarið snúið frá þeirri hefð, sem hér hefur lengi ríkt, að rífa allt sem fyrir er og byggja allt frá grunni. Skúlagötuskipulagið og Höfðatorgsreiturinn eru skýrt dæmi um þá stefnu. Samkvæmt verðlaunatillögu ASK-arkitekta er ekkert rifið nema „Nasasalurinn“ sem verður þó endurbyggður á sama stað, hugsanlega í upprunalegri mynd. Landsímahúsið verður endurnýtt sem hótel og tyllt ofan á það mansard-þakhæð, eins og við sjáum á Hótel Borg beint á móti. Við Kirkjustræti er gert ráð fyrir þriggja til fjögurra hæða viðbyggingu þar sem bílastæðið er núna. Tillagan gerir enn fremur ráð fyrir að byggð verði hús með bröttu þaki milli gömlu timburhúsanna við Vallarstræti. Þar verður verslun, þjónusta, skrifstofur, en ekki hótel. Og svo er það þriggja hæða menningarhús með almenningsgarði á annarri hæð sem tillagan gerir ráð fyrir að rísi á gamla Hótel-Íslandsreitnum á suðurhluta Ingólfstorgs. Tveir fyrirvararMikilvægt er að árétta að í umsögn sinni setti dómnefnd fram tvo fyrirvara. Í fyrsta lagi er menningarhúsið tekið út fyrir sviga og bent á að það sé á borgarlandi og tengist hóteláformum ekki neitt. Það þýðir að borgin ræður því alfarið hvenær og hvort þetta hús verður byggt. Telja má ólíklegt að það verði alveg á næstunni. Kannski verður það aldrei, sem mér þætti synd því mér finnst hugmyndin góð. Í öðru lagi segir í umsögninni að helsti veikleiki tillögunnar sé viðbyggingin sem rís á bílastæðinu við Kirkjustræti. Sagt er að endurskoða þurfi útfærslu þess og ásýnd gagnvart Austuvelli, Kirkjustræti og Víkurgarði. Það er stór kostur við verðlaunatillöguna að hún er áfangaskipt. Það þýðir að hægt er að taka eitt skref í einu. Ég trúi því einlæglega að tillagan geti orðið grundvöllur að skipulagi og uppbyggingu sem mun styrkja þjónustu í hjarta miðborgarinnar, auðga mannlífið og bæta ásýnd gatna, torga og húsa. Að lokum skal undirstrikað að á fundi húsfriðunarnefndar í júlíbyrjun var samþykkt bókun þar sem segir að byggingarmagnið eins og það er sýnt í verðlaunatillögunni geti fallið vel að núverandi byggð við Ingólfstorg og nágrenni.
Skoðun Það er kominn verðmiði á fangelsið en hvað má ungmenni í alvarlegum vanda kosta? Davíð Bergmann skrifar
Skoðun Hinn opni tékki samgöngusáttmálans – ljósastýring og Sundabraut Eiríkur S. Svavarsson skrifar
Skoðun Við þurfum stjórnmálamenn sem skilja mikilvægi stærstu atvinnugreinar landsins Aðalheiður Ósk Guðmundsdóttir skrifar
Skoðun Kallað eftir fyrirsjáanleika í opinberum framkvæmdum Þorsteinn Víglundsson ,Jónína Guðmundsdóttir,Karl Andreassen skrifar
Skoðun Afvegaleidd umræða um áskoranir heilbrigðiskerfisins Áslaug Arna Sigurbjörnsdóttir skrifar
Skoðun Launafólk sýndi ábyrgð – Hvað með bankana og fjármagnseigendur? Finnbjörn A. Hermannsson skrifar
Skoðun Gæti aukin einkavæðing og skólaval í grunnskólakerfinu bætt námsárangur og aukið jafnrétti? Jón Páll Haraldsson,Linda Heiðarsdóttir,Ómar Örn Magnússon skrifar