Aukinn jöfnuður og bætt kjör Jóhanna Sigurðardóttir skrifar 1. maí 2012 06:00 Einhver mesti og besti ávöxtur verkalýðsbaráttunnar frá upphafi er almannatryggingarkerfi fyrir þjóðina alla og velferðarstjórn-mál. Í þessu tvennu birtist vel hugmyndin um jöfnuð; jöfn tækifæri til menntunar og þroska óháð samfélagsstöðu, kyni eða tekjum. Á uppgangsárum nýfrjálshyggjunnar síðustu 30 árin hefur verið grafið undan hugmyndum um jöfnuð. Einstaklingsfrelsi var helsta slagorðið og því haldið á lofti að farsæld allra fælist í því að draga sem mest úr umsvifum ríkisins, þar á meðal eftirliti með því að allir færu að settum reglum. Bankar voru einkavæddir og einkavæðing innan mennta- og heilbrigðiskerfisins var sett á dagskrá. Á baráttudegi verkalýðsins, 1. maí, er verðugt að hafa hugfast að frjálshyggjustefnan leiddi öðru fremur til ábyrgðarleysis og lausungar í viðskiptalífi sem á endanum kallaði yfir þjóðina einhverja mestu efnahagslegu ógæfu sem um getur. Bóluhagnaði stungu gæðingar og gráðugir menn í vasa sína en skildu almenning og almannasjóði eftir með sárt ennið. Eftir því er tekið víða um lönd hversu vel ríkisstjórn jafnaðar- og vinstrimanna á Íslandi hefur tekist að verja velferðar- og almannatryggingarkerfið í þessum efnahagslegu hamförum. Þótt eðlilega gremjist mörgum enn stórfelldar hækkanir heimilisskulda og verðlags í kjölfar bankahrunsins, er það engu að síður staðreynd að samkvæmt samræmdum mælingum Hagstofunnar er hættan á fátækt og félagslegri einangrun minnst hér á landi í allri Evrópu. Jöfnuður aukinn eftir hruniðÞað er engin tilviljun að kjaraskerðing eftir bankahrunið varð mest meðal þeirra sem ríkastir voru hér á landi en minnst meðal þeirra fátækustu. Í nýrri athugun Þjóðmálastofnunar Háskóla Íslands kemur fram að þessu hafi víðast verið öfugt farið, m.a. á Írlandi árin 2008 til 2009. Þar nam kjaraskerðing fátækasta tíundarhluta þjóðarinnar 26 prósentum en var aðeins um 9 prósent meðal sama tekjuhóps á Íslandi árin 2008 til 2010. Ríkasti tíundarhlutinn á Íslandi sætti aftur á móti 38 prósenta kjaraskerðingu meðan sami tekjuhópur á Írlandi hélt sínu og vel það þrátt fyrir kreppuna. Engum blandast hugur um það að þessar ólíku niðurstöður tengjast pólitískri stefnumörkun. Niðurstaða rannsóknar Þjóðmálastofnunar er ótvíræð: Skattbyrði lágtekjuhópa hefur lækkað verulega á sama tíma og tekjuhærri hópar bera hlutfallslega meiri byrðar, en tekjuskattur hefur lækkað hjá 6 af hverjum 10 í landinu. Ríkisstjórninni hefur tekist að snúa þróun jöfnuðar á Íslandi rækilega við. Eftir um tíu ára skeið vaxandi ójöfnuðar í aðdraganda hrunsins er nú svo komið, aðeins fjórum árum síðar, að tekjuskiptingin er um það bil sú sama og hún var árið 1998. Mesta kaupmáttaraukning í 13 árMeðan þessu vindur fram dregur jafnt og þétt úr atvinnuleysi. Það var liðlega 7 prósent fyrsta ársfjórðunginn og er Ísland nú í hópi OECD þjóða þar sem atvinnuleysi er hvað minnst. Störfum fjölgaði um 1.300 á fyrsta ársfjórðungi og atvinnulausum fækkaði um 1.000 miðað við sama tímabil í fyrra. Það er ánægjulegt að laun hækki á sama tíma og jöfnuður eykst eins og reyndin er. Enn ánægjulegra er að sjá í nýjum gögnum Hagstofu Íslands að kaupmáttur launa hafi hækkað um 5,3 prósent síðustu 12 mánuðina. Svo mikil hækkun hefur ekki mælst hér á landi í 13 ár. Ríkisstjórnin er mjög vel meðvituð um að enn eiga margir fullt í fangi með að ná endum saman vegna hækkunar skulda og greiðsluvanda sem loðað hefur við mörg heimili frá bankahruninu. En það er ósanngjarnt og nánast lýðskrum að halda því fram að ríkisstjórnin hafi lítið aðhafst til bjargar heimilum í vanda. Þvert á móti er til þess tekið í skýrslum og erlendum fjölmiðlum, hversu vel hefur til tekist hér á landi. Frítekjumörk lífeyristekna þrefölduðÞótt fjöldi aldraðra hafi upplifað skerðingu lífskjara í kjölfar hrunsins og margir miklar fjárhagslegar þrengingar, ekki síst vegna veikingar íslensku krónunnar og hækkunar verðlags og skulda, hafa lægstu bætur lífeyrisþega hækkað um 60 til 70 prósent frá árinu 2008. Skerðingar vegna tekna maka heyra nú sögunni til og lágmarksframfærslutrygging hefur verið innleidd fyrir alla lífeyrisþega. Tekið hefur verið á víxlverkan bóta almannatrygginga og lífeyrissjóða, en gert er ráð fyrir að frítekjumark lífeyrisþega vegna greiðslna úr almennum lífeyrissjóðum verði þrefaldað á næstu þremur árum; fari úr 120 þúsund krónum í 329 þúsund krónur. Stærri hluta þjóðarkökunnar hefur verið varið til velferðarmála en á hátindi góðærisins og framlög til almannatrygginga hafa aukist um 50 prósent á liðnum 5 árum. Þessar margþættu aðgerðir hafa skilað miklum árangri og varið kjör lífeyrisþega umtalsvert. Árið 2007 og 2008 voru um 15 prósent 65 ára og eldri undir skilgreindu lágtekjumörkum ESB, þriðjungi fleiri en meðaltalið þessi ár í öðrum hópum. En nú stendur enginn einn hópur eins vel á Íslandi hvað þetta varðar en 4,3 prósent þeirra sem eru 65 ára og eldri hafa tekjur undir lágtekjumörkum ESB. Kröftug lífskjarasókn framundanAllt bendir til að framundan séu vaxandi umsvif og verðmætasköpun í samfélaginu, með auknum hagvexti, fjölgun starfa og bættum lífskjörum alls almennings. Hagvaxtarhorfur í heiminum fara batnandi, allar helstu útflutningsgreinar þjóðarinnar eru í sókn, ekki síst ferðaþjónustan, sjávarútvegur, stóriðja og hinar skapandi greinar. Með vaxandi bjartsýni hér heima og auknu trausti erlendra aðila á framvindu efnahagsbatans á Íslandi aukast líkurnar á erlendri fjárfestingu og enn frekari uppbyggingu atvinnulífs hér á landi. Enda eru fjölmörg stór fjárfestingarverkefni í skoðun um þessar mundir – bæði hjá innlendum og erlendum fjárfestum. Það er því full ástæða til bjartsýni um að framundan sé kröftug lífskjarasókn á Íslandi. Ég sendi öllu launafólki í landinu góðar kveðjur á baráttudegi verkalýðsins. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Jóhanna Sigurðardóttir Mest lesið Flokkur fólksins eða flokkun fólksins? Halldóra Lillý Jóhannsdóttir Skoðun Íslendingar flytja út fisk og líka ofbeldismenn Guðný S. Bjarnadóttir Skoðun Hver ætlar að bera ábyrgð á mannslífi? Sævar Þór Jónsson Skoðun Betri nýting á tíma og fjármunum Reykjavíkurborgar 2/3 Magnea Gná Jóhannsdóttir Skoðun 30 silfurpeningar dýralækna? 125.000 lítrar af blóði tappaðir af 4088 merum (með valdi), af eiðsvörðum dýralæknum, 2023 Ole Anton Bieltvedt Skoðun Lægjum öldurnar Halla Hrund Logadóttir Skoðun Horfumst í augu Kristín Thoroddsen Skoðun Opið bréf til heilbrigðisráðherra: Iðjuþjálfar – mikilvægur mannauður í geðheilbrigðisþjónustu framtíðarinnar Erna Rut Elvarsdóttir,Lilja Logadóttir, Rebekka Lind Hjaltadóttir,Sandra Dís Sigurðardóttir Skoðun Er aldur bara tala? Teitur Guðmundsson Skoðun Saga Israa á Gaza og hvernig hægt er að verða að liði Katrín Harðardóttir,Israa Saed Skoðun Skoðun Skoðun Flokkur fólksins eða flokkun fólksins? Halldóra Lillý Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Betri nýting á tíma og fjármunum Reykjavíkurborgar 2/3 Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Hver ætlar að bera ábyrgð á mannslífi? Sævar Þór Jónsson skrifar Skoðun Horfumst í augu Kristín Thoroddsen skrifar Skoðun 30 silfurpeningar dýralækna? 125.000 lítrar af blóði tappaðir af 4088 merum (með valdi), af eiðsvörðum dýralæknum, 2023 Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Opið bréf til heilbrigðisráðherra: Iðjuþjálfar – mikilvægur mannauður í geðheilbrigðisþjónustu framtíðarinnar Erna Rut Elvarsdóttir,Lilja Logadóttir, Rebekka Lind Hjaltadóttir,Sandra Dís Sigurðardóttir skrifar Skoðun Saga Israa á Gaza og hvernig hægt er að verða að liði Katrín Harðardóttir,Israa Saed skrifar Skoðun Fordómar frá sálfélagslegu sjónarhorni Sóley Dröfn Davíðsdóttir skrifar Skoðun Er aldur bara tala? Teitur Guðmundsson skrifar Skoðun Íslendingar flytja út fisk og líka ofbeldismenn Guðný S. Bjarnadóttir skrifar Skoðun Iðjuþjálfar í leik- og grunnskólum: Tækifæri í baráttunni gegn agavanda og skólaforðun Hekla Björt Birkisdóttir,Hrefna Dagbjört Arnardóttir,Inga Fríða Guðbjörnsdóttir,Íris Kristrún Kristmundsdóttir skrifar Skoðun Frans páfi kvaddur eða meðtekinn? Bjarni Karlsson skrifar Skoðun Lægjum öldurnar Halla Hrund Logadóttir skrifar Skoðun Að hata einhvern sem þú þarft á að halda? Katrín Pétursdóttir skrifar Skoðun Íslenskar pyndingar Guðmundur Ingi Þóroddsson skrifar Skoðun SFS, Exit og norska leiðin þeirra Jón Kaldal skrifar Skoðun Friður - í framsöguhætti eða viðtengingarhætti? Bryndís Schram skrifar Skoðun Næringarfræði er lykillinn að betri heilsu, viltu vera með? Guðrún Nanna Egilsdóttir skrifar Skoðun Löngu þarft samtal um hóp sem gleymist! Katarzyna Kubiś skrifar Skoðun Menntun fyrir öll – nema okkur Haukur Guðmundsson skrifar Skoðun Það er ekki hægt að loka augunum fyrir þessum veruleika Davíð Bergmann skrifar Skoðun Kirkjugarðsballið: Eiga Íslendingar að mæta þar? Birgir Dýrfjörð skrifar Skoðun Að sækja gullið (okkar) Þröstur Friðfinnsson skrifar Skoðun Til hamingju blaðamenn! Hjálmar Jónsson skrifar Skoðun Stormur í Þjóðleikhúsinu Bubbi Morthens skrifar Skoðun Börn í skugga stríðs Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar Skoðun Opið bréf til mennta- og barnamálaráðherra Gunnar Örn Vopnfjörð Þorsteinsson skrifar Skoðun Hvernig gerum við Grundarhverfi enn betra? Ævar Harðarson skrifar Skoðun Matvælaframleiðslulandið Ísland – er framtíð án sérþekkingar? Ólöf Guðný Geirsdóttir,Ólafur Ögmundarson skrifar Skoðun 120km hraði á Keflavíkurveginum og netsölur með áfengi Jón Páll Haraldsson skrifar Sjá meira
Einhver mesti og besti ávöxtur verkalýðsbaráttunnar frá upphafi er almannatryggingarkerfi fyrir þjóðina alla og velferðarstjórn-mál. Í þessu tvennu birtist vel hugmyndin um jöfnuð; jöfn tækifæri til menntunar og þroska óháð samfélagsstöðu, kyni eða tekjum. Á uppgangsárum nýfrjálshyggjunnar síðustu 30 árin hefur verið grafið undan hugmyndum um jöfnuð. Einstaklingsfrelsi var helsta slagorðið og því haldið á lofti að farsæld allra fælist í því að draga sem mest úr umsvifum ríkisins, þar á meðal eftirliti með því að allir færu að settum reglum. Bankar voru einkavæddir og einkavæðing innan mennta- og heilbrigðiskerfisins var sett á dagskrá. Á baráttudegi verkalýðsins, 1. maí, er verðugt að hafa hugfast að frjálshyggjustefnan leiddi öðru fremur til ábyrgðarleysis og lausungar í viðskiptalífi sem á endanum kallaði yfir þjóðina einhverja mestu efnahagslegu ógæfu sem um getur. Bóluhagnaði stungu gæðingar og gráðugir menn í vasa sína en skildu almenning og almannasjóði eftir með sárt ennið. Eftir því er tekið víða um lönd hversu vel ríkisstjórn jafnaðar- og vinstrimanna á Íslandi hefur tekist að verja velferðar- og almannatryggingarkerfið í þessum efnahagslegu hamförum. Þótt eðlilega gremjist mörgum enn stórfelldar hækkanir heimilisskulda og verðlags í kjölfar bankahrunsins, er það engu að síður staðreynd að samkvæmt samræmdum mælingum Hagstofunnar er hættan á fátækt og félagslegri einangrun minnst hér á landi í allri Evrópu. Jöfnuður aukinn eftir hruniðÞað er engin tilviljun að kjaraskerðing eftir bankahrunið varð mest meðal þeirra sem ríkastir voru hér á landi en minnst meðal þeirra fátækustu. Í nýrri athugun Þjóðmálastofnunar Háskóla Íslands kemur fram að þessu hafi víðast verið öfugt farið, m.a. á Írlandi árin 2008 til 2009. Þar nam kjaraskerðing fátækasta tíundarhluta þjóðarinnar 26 prósentum en var aðeins um 9 prósent meðal sama tekjuhóps á Íslandi árin 2008 til 2010. Ríkasti tíundarhlutinn á Íslandi sætti aftur á móti 38 prósenta kjaraskerðingu meðan sami tekjuhópur á Írlandi hélt sínu og vel það þrátt fyrir kreppuna. Engum blandast hugur um það að þessar ólíku niðurstöður tengjast pólitískri stefnumörkun. Niðurstaða rannsóknar Þjóðmálastofnunar er ótvíræð: Skattbyrði lágtekjuhópa hefur lækkað verulega á sama tíma og tekjuhærri hópar bera hlutfallslega meiri byrðar, en tekjuskattur hefur lækkað hjá 6 af hverjum 10 í landinu. Ríkisstjórninni hefur tekist að snúa þróun jöfnuðar á Íslandi rækilega við. Eftir um tíu ára skeið vaxandi ójöfnuðar í aðdraganda hrunsins er nú svo komið, aðeins fjórum árum síðar, að tekjuskiptingin er um það bil sú sama og hún var árið 1998. Mesta kaupmáttaraukning í 13 árMeðan þessu vindur fram dregur jafnt og þétt úr atvinnuleysi. Það var liðlega 7 prósent fyrsta ársfjórðunginn og er Ísland nú í hópi OECD þjóða þar sem atvinnuleysi er hvað minnst. Störfum fjölgaði um 1.300 á fyrsta ársfjórðungi og atvinnulausum fækkaði um 1.000 miðað við sama tímabil í fyrra. Það er ánægjulegt að laun hækki á sama tíma og jöfnuður eykst eins og reyndin er. Enn ánægjulegra er að sjá í nýjum gögnum Hagstofu Íslands að kaupmáttur launa hafi hækkað um 5,3 prósent síðustu 12 mánuðina. Svo mikil hækkun hefur ekki mælst hér á landi í 13 ár. Ríkisstjórnin er mjög vel meðvituð um að enn eiga margir fullt í fangi með að ná endum saman vegna hækkunar skulda og greiðsluvanda sem loðað hefur við mörg heimili frá bankahruninu. En það er ósanngjarnt og nánast lýðskrum að halda því fram að ríkisstjórnin hafi lítið aðhafst til bjargar heimilum í vanda. Þvert á móti er til þess tekið í skýrslum og erlendum fjölmiðlum, hversu vel hefur til tekist hér á landi. Frítekjumörk lífeyristekna þrefölduðÞótt fjöldi aldraðra hafi upplifað skerðingu lífskjara í kjölfar hrunsins og margir miklar fjárhagslegar þrengingar, ekki síst vegna veikingar íslensku krónunnar og hækkunar verðlags og skulda, hafa lægstu bætur lífeyrisþega hækkað um 60 til 70 prósent frá árinu 2008. Skerðingar vegna tekna maka heyra nú sögunni til og lágmarksframfærslutrygging hefur verið innleidd fyrir alla lífeyrisþega. Tekið hefur verið á víxlverkan bóta almannatrygginga og lífeyrissjóða, en gert er ráð fyrir að frítekjumark lífeyrisþega vegna greiðslna úr almennum lífeyrissjóðum verði þrefaldað á næstu þremur árum; fari úr 120 þúsund krónum í 329 þúsund krónur. Stærri hluta þjóðarkökunnar hefur verið varið til velferðarmála en á hátindi góðærisins og framlög til almannatrygginga hafa aukist um 50 prósent á liðnum 5 árum. Þessar margþættu aðgerðir hafa skilað miklum árangri og varið kjör lífeyrisþega umtalsvert. Árið 2007 og 2008 voru um 15 prósent 65 ára og eldri undir skilgreindu lágtekjumörkum ESB, þriðjungi fleiri en meðaltalið þessi ár í öðrum hópum. En nú stendur enginn einn hópur eins vel á Íslandi hvað þetta varðar en 4,3 prósent þeirra sem eru 65 ára og eldri hafa tekjur undir lágtekjumörkum ESB. Kröftug lífskjarasókn framundanAllt bendir til að framundan séu vaxandi umsvif og verðmætasköpun í samfélaginu, með auknum hagvexti, fjölgun starfa og bættum lífskjörum alls almennings. Hagvaxtarhorfur í heiminum fara batnandi, allar helstu útflutningsgreinar þjóðarinnar eru í sókn, ekki síst ferðaþjónustan, sjávarútvegur, stóriðja og hinar skapandi greinar. Með vaxandi bjartsýni hér heima og auknu trausti erlendra aðila á framvindu efnahagsbatans á Íslandi aukast líkurnar á erlendri fjárfestingu og enn frekari uppbyggingu atvinnulífs hér á landi. Enda eru fjölmörg stór fjárfestingarverkefni í skoðun um þessar mundir – bæði hjá innlendum og erlendum fjárfestum. Það er því full ástæða til bjartsýni um að framundan sé kröftug lífskjarasókn á Íslandi. Ég sendi öllu launafólki í landinu góðar kveðjur á baráttudegi verkalýðsins.
30 silfurpeningar dýralækna? 125.000 lítrar af blóði tappaðir af 4088 merum (með valdi), af eiðsvörðum dýralæknum, 2023 Ole Anton Bieltvedt Skoðun
Opið bréf til heilbrigðisráðherra: Iðjuþjálfar – mikilvægur mannauður í geðheilbrigðisþjónustu framtíðarinnar Erna Rut Elvarsdóttir,Lilja Logadóttir, Rebekka Lind Hjaltadóttir,Sandra Dís Sigurðardóttir Skoðun
Skoðun 30 silfurpeningar dýralækna? 125.000 lítrar af blóði tappaðir af 4088 merum (með valdi), af eiðsvörðum dýralæknum, 2023 Ole Anton Bieltvedt skrifar
Skoðun Opið bréf til heilbrigðisráðherra: Iðjuþjálfar – mikilvægur mannauður í geðheilbrigðisþjónustu framtíðarinnar Erna Rut Elvarsdóttir,Lilja Logadóttir, Rebekka Lind Hjaltadóttir,Sandra Dís Sigurðardóttir skrifar
Skoðun Iðjuþjálfar í leik- og grunnskólum: Tækifæri í baráttunni gegn agavanda og skólaforðun Hekla Björt Birkisdóttir,Hrefna Dagbjört Arnardóttir,Inga Fríða Guðbjörnsdóttir,Íris Kristrún Kristmundsdóttir skrifar
Skoðun Matvælaframleiðslulandið Ísland – er framtíð án sérþekkingar? Ólöf Guðný Geirsdóttir,Ólafur Ögmundarson skrifar
30 silfurpeningar dýralækna? 125.000 lítrar af blóði tappaðir af 4088 merum (með valdi), af eiðsvörðum dýralæknum, 2023 Ole Anton Bieltvedt Skoðun
Opið bréf til heilbrigðisráðherra: Iðjuþjálfar – mikilvægur mannauður í geðheilbrigðisþjónustu framtíðarinnar Erna Rut Elvarsdóttir,Lilja Logadóttir, Rebekka Lind Hjaltadóttir,Sandra Dís Sigurðardóttir Skoðun