Frá Írak á Akranes

Bækur. Ríkisfang: Ekkert. Sigríður Víðis Jónsdóttir. Mál og menning.



Bókin Ríkisfang: Ekkert eftir Sigríði Víðis Jónsdóttur telst til tíðinda hér á landi, en ekki hefur áður verið gerð jafn metnaðarfull tilraun til að gera grein fyrir sögu flóttamanna sem hingað hafa ratað.

Í bókinni er rakin saga átta kvenna sem komu til Íslands með börnum sínum haustið 2008. Konurnar áttu það sameiginlegt að vera ríkisfangslausir Palestínumenn, afkomendur flóttamanna sem hrakist höfðu frá Palestínu við stofnun Ísraelsríkis. Eftir að stríðið hófst í Írak, þar sem Palestínumenn höfðu notið ákveðinna fríðinda í stjórnartíð Saddams Husseins, versnaði staða þeirra og konurnar neyddust eins og fjölmargir aðrir Palestínumenn búsettir í Írak til þess að flýja í Al Waaled-flóttamannabúðirnar. Þar bjuggu þær þegar íslensk stjórnvöld afréðu að bjóða hópi einstæðra mæðra að setjast að hér á landi en flestar höfðu konurnar misst mann sinn í umróti stríðsins.

Höfundur bókarinnar hefur frásögn sína einmitt í Al Waaled-búðunum. Þaðan liggur leiðin til Bagdad og söguhetjurnar eru kynntar til leiks. Aðaláherslan er á sögur þeirra Línu Mazar og Aydu Abdullah. Lífshlaup þeirra er rakið, fjölskylduaðstæðum lýst, greint frá brúðkaupum og barneignum. Frásögnin er ekki í tímaröð, í upphafi bókarinnar hefur Íraksstríðið staðið í þrjú ár, en svo er flakkað fram og aftur í tímann, allt til Palestínu árið 1947.

Inn í frásögnina af konunum og fjölskyldum þeirra fléttast heimssagan. Dregin er upp mynd af því hvernig valdatafl stjórnmálamanna hefur hrikaleg áhrif á líf kvennanna sem lentu í flóttamannabúðum vegna Íraksstríðsins og sátu þar ríkisfangslausar vegna eftirmála stofnunar Ísraelsríkis.

Það er gott framtak hjá Sigríði að skrá sögu kvennanna og skynsamlegt að hafa sögu tveggja kvenna af átta í forgrunni. Þannig öðlast saga Línu og Aydu meiri dýpt og lesendur tengjast þeim betur. Á köflum er þó eins og höfundur reyni að koma of miklu að. Fyrir vikið verður frásögn bókarinnar nokkuð losaraleg, víða hefði mátt stytta hana og skerpa.

Uppsetning bókarinnar eru ágæt, fleiri myndir hefðu gætt hana meira lífi, en væntanlega hefur ekki verið úr miklu að moða. Korti sem sýnir helstu sögustaði er komið fyrir á innanverðri bókakápu en gjarnan hefði mátt draga upp kort af af flóttamannabúðunum til að lesandi gæti átta sig betur á skipan mála þar.

Sigríður er reyndur blaðamaður og frásagnarháttur bókarinnar ber þess vitni. Best tekst henni upp þegar hún lýsir lífi kvennanna í flóttamannabúðunum, í Badgad og ekki síst á Akranesi og notar til þess einfaldan og skýran stíl. Stundum segir Sigríður hins vegar söguna frá sínum sjónarhóli og verður þá stíllinn gjarnan tilfinningahlaðinn, sem tekst ekki alltaf vel upp.

Ríkisfang: Ekkert er ekki hnökralaus bók en á heildina litið er hún góð og þarft innlegg í umræðu um flóttafólk á Íslandi og hlutskipti þess.

Niðurstaða: Áhugaverð saga kvenna sem hafa lifað tímana tvenna.