Frægð og frami Hannes Pétursson skrifar 20. ágúst 2011 06:00 Nú eru framundan miklir dagar til handa íslenzkum útgefendum og rithöfundum: bókakaupstefnan stóra í Frankfurt am Main. Þar skipar Ísland heiðurssess þetta árið. Þann heiðurssess eigum við sér í lagi að þakka íslenzkum fornbókmenntum eins og fleira gott fyrr og síðar. Þær ásamt helztu skáldsögum Halldórs Laxness eru einu heimsbókmenntirnar í fyllsta skilningi sem við getum státað af og því er fagnaðarefni að nú skuli koma út nýjar þýðingar þessara gersema á þýzku. Óskandi er að vel hafi til tekizt. Í því sambandi get ég ekki stillt mig um að rifja upp lítilræði: Síðla hausts 1952 fór ég námsmaður til Kölnar við Rín, nýbakaður stúdent. Ég sté þar út úr næturlest frá Hamborg árla morguns. Þegar ég kom út á torgið framan við járnbrautarstöðina varð mér litið í glugga bókabúðar stutt frá aðalútgöngunni og hvað rek ég augun í annað en Íslandsklukkuna! Þýzkri þýðingu sögunnar hafði verið stillt upp í sýningarglugga þannig að hún var auðsæilega ný af nálinni. Ég var einn á ferð, kominn til stórborgar sem hafði að mestu hrunið til grunna í styrjöldinni og þessi sjón, Íslandsklukkan á fínum stað í glugganum, yljaði mér samstundis um hjartarætur. Samt sem áður kynnti ég mér aldrei þýðinguna, en glöggur maður tjáði mér veturinn eftir að hún væri víst síður en svo gallalaus, til dæmis hefði þýðandinn ekki skilið orðið Ólafsvíkingar (á Snæfellsnesi) og snúið því þannig að Ólsararnir urðu að víkingum Ólafs helga Noregskonungs. Slíkt og þvílíkt hendir á beztu bæjum í þýðingabransanum og skyldi enginn gera sig digran. Ekki mun skekkjan sú, né ef til vill aðrar sem ég kann ekki skil á, hafa truflað Nóbelshöfundinn Hermann Hesse. Hann las Íslandsklukkuna í þessari þýðingu og birti lofsamlegan dóm um söguna í blaði eða tímariti, man ekki hvort heldur var, rakst á grein hans fyrir tilviljun. Hesse var lengi einhver virtasti umsagnarmaður í bókmenntaheiminum þýzka. Nú heyrist í fréttum að þýdd hafi verið á þýzku gomma af íslenzkum bókmenntum í tilefni kaupstefnunnar í Frankfurt. Þar má búast við ýmiss konar „Ólafsvíkingum”, en ekki er til neins að gera sér rellu út af því. Þetta fer allt saman vel að lokum. Mig rámar í að Knut Hamsun héldi því fram að norrænir höfundar mættu einungis þakka það þýzka bókamarkaðinum hafi þeir náð alþjóðlegri frægð. Sennilega er talsvert til í þessu. Þýzki bókamarkaðurinn, þar sem prentlistin hófst, hefur löngum verið öflugur og þó aldrei sem nú. Ég las fyrir skemmstu í „Frankfurter Allgemeine Zeitung” að síðastliðinn áratug hefði viðskiptaveltan hjá þýzkum útgefendum og bóksölum numið 9-10 milljörðum evra ár hvert og skarað fram úr veltunni á öðrum sviðum menningar og mennta, svo sem kvikmynda, tónlistar og leikjaframleiðslu. Næstliðið ár var sérstaklega hagstætt bókamarkaðinum í Þýzkalandi, þá voru bækur og fagtímarit seld þar fyrir samtals 9,7 milljarða evra og nýir titlar fleiri en áður, urðu 84.351 stóð í blaðinu. Inn á þennan risamarkað göngum við Íslendingar nú í halarófu, tökum ofan lambhúshetturnar og segjum „guten Tag”. En ég er þess fullviss þrátt fyrir allt og allt að Halldór Guðmundsson, ritstjóri íslenzkra bókmennta í heild að fornu og nýju, muni vel fyrir sjá. Og vitaskuld gerir maður sér vonir um að skoðun Hamsuns, sú sem vísað var til, sanni gildi sitt og einhverjir höfundar ríði feitum hesti frá kaupstefnunni. Það hlýtur að teljast sjálfsagður hlutur að forseti lýðveldisins, Ólafur Ragnar Grímsson, sá kunni Evrópusinni og ágæti náttúruvísindamaður, einkum á sviði jöklafræði, eldfjallafræði og loftslagsfræði, mæli nokkur orð þarna í Frankfurt, í fæðingarborg Goethes og höfuðstöðvum evrunnar. Glamuryrði forsetans um okkur Íslendinga eru jafnan vel þegin bæði hér heima og utanlands. Þau laga sig að vísu hverju sinni eftir aðstæðum, jafnt fyrirhrunsglamrið sem eftirhrunsglamrið, enda er forseti lýðveldisins búinn einum af mörgum merkilegum kostum Óðins. Í Ynglingasögu segir Snorri um Óðin „að hann kunni þær íþróttir, að hann skipti litum og líkjum á hverja lund, er hann vildi“. Það ætti einkar vel við að forseti lýðveldisins talaði í Frankfurt um heimsbókmenntirnar. Í fyrsta lagi vegna þess að á umliðnum árum hefur hann sérhæft sig í að setja alla atburði og öll atvik, sama hversu smá þau voru, í heimssögulegt ljós; í annan stað fyrir þá sök að Goethe, nafnkenndasti sonur Frankfurtborgar, bjó til hugtakið heimsbókmenntir („Weltliteratur”). Ég segi fyrir mína parta að ég treysti engum manni betur en forseta lýðveldisins til að gera sér mat úr hugtaki Goethes, okkur öllum til frægðar og frama. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Hannes Pétursson Skoðanir Mest lesið Sleppum brúnni og förum betri leið framhjá Selfossi Elliði Vignisson Skoðun Spilling á Íslandi: Erum við að missa tökin? Ágústa Árnadóttir Skoðun Halldór 5.10.2024 Jón Þór Stefánsson Halldór Telur rektor Háskóla Íslands úrskurði alþjóðadómstóla og ályktanir Sameinuðu þjóðanna vera pólitískt álitamál? Elí Hörpu- og Önundarbur Skoðun Af ofurhetjum og störfum þeirra Kristín Björnsdóttir Skoðun Eignafólk græðir mikið á vaxtastefnu Seðlabankans Stefán Ólafsson Skoðun Er vitlaust gefið í stjórnmálum? Reynir Böðvarsson Skoðun Þriðjungur barna af erlendum uppruna tilheyrir ekki skólanum sínum Sara Björg Sigurðardóttir Skoðun Foreldrar eru sérfræðingar í sínum börnum Valdimar Víðisson Skoðun Uppeldi frá gamla einmenningar eins-skin-litar viðhorfum Matthildur Björnsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Uppeldi frá gamla einmenningar eins-skin-litar viðhorfum Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Af ofurhetjum og störfum þeirra Kristín Björnsdóttir skrifar Skoðun Eignafólk græðir mikið á vaxtastefnu Seðlabankans Stefán Ólafsson skrifar Skoðun Þriðjungur barna af erlendum uppruna tilheyrir ekki skólanum sínum Sara Björg Sigurðardóttir skrifar Skoðun Telur rektor Háskóla Íslands úrskurði alþjóðadómstóla og ályktanir Sameinuðu þjóðanna vera pólitískt álitamál? Elí Hörpu- og Önundarbur skrifar Skoðun Framtíðarkvíði er ekki gott veganesti Sigurður Páll Jónsson skrifar Skoðun Spilling á Íslandi: Erum við að missa tökin? Ágústa Árnadóttir skrifar Skoðun Orkan á Vestfjörðum Þorsteinn Másson skrifar Skoðun Smábátar eru þjóðhagslega hagkvæmari en togarar Kjartan Sveinsson skrifar Skoðun Foreldrar eru sérfræðingar í sínum börnum Valdimar Víðisson skrifar Skoðun Vísindin vakna til nýsköpunar! Einar Mäntylä skrifar Skoðun Risastórt lýðheilsumál sem Alþingi hunsar Sigurður Hólmar Jóhannesson skrifar Skoðun Þess vegna býð ég mig fram Guðmundur Ingi Guðbrandsson skrifar Skoðun Sleppum brúnni og förum betri leið framhjá Selfossi Elliði Vignisson skrifar Skoðun Einstakur atburður og viðbúnaður Marinó G. Njálsson skrifar Skoðun Framboð er eina leiðin Eiríkur St. Eiríksson skrifar Skoðun Háskóli Íslands er ekki að sinna skyldum sínum Silja Höllu Egilsdóttir skrifar Skoðun Verðmætasköpun og kennarar Davíð Már Sigurðsson skrifar Skoðun Nýjar lausnir gegn ofbeldi Drífa Snædal skrifar Skoðun Lögin um það sem er bannað Helgi Brynjarsson skrifar Skoðun Að dansa í regninu Lóa Björk Ólafsdóttir skrifar Skoðun Dauðarefsing Pírata Sigurjón Þórðarson skrifar Skoðun Af hverju erum við að þessu? Kjartan Sveinn Guðmundsson skrifar Skoðun Upplýsingaóreiða í boði orkugeirans og Landsvirkjunar Snæbjörn Guðmundsson skrifar Skoðun Úrskurðargrautur lögmanna Ómar R. Valdimarsson skrifar Skoðun Er vitlaust gefið í stjórnmálum? Reynir Böðvarsson skrifar Skoðun Hinn langi USArmur Ísraels Ingólfur Steinsson skrifar Skoðun Kveðja frá Heimssýn til landsfundar VG 2024 Haraldur Ólafsson skrifar Skoðun Þjóðaróperan á Alþingi í nær 70 ár Finnur Bjarnason,Þórunn Sigurðardóttir skrifar Skoðun Um Ölfusárbrú og veggjöld Haukur Arnþórsson skrifar Sjá meira
Nú eru framundan miklir dagar til handa íslenzkum útgefendum og rithöfundum: bókakaupstefnan stóra í Frankfurt am Main. Þar skipar Ísland heiðurssess þetta árið. Þann heiðurssess eigum við sér í lagi að þakka íslenzkum fornbókmenntum eins og fleira gott fyrr og síðar. Þær ásamt helztu skáldsögum Halldórs Laxness eru einu heimsbókmenntirnar í fyllsta skilningi sem við getum státað af og því er fagnaðarefni að nú skuli koma út nýjar þýðingar þessara gersema á þýzku. Óskandi er að vel hafi til tekizt. Í því sambandi get ég ekki stillt mig um að rifja upp lítilræði: Síðla hausts 1952 fór ég námsmaður til Kölnar við Rín, nýbakaður stúdent. Ég sté þar út úr næturlest frá Hamborg árla morguns. Þegar ég kom út á torgið framan við járnbrautarstöðina varð mér litið í glugga bókabúðar stutt frá aðalútgöngunni og hvað rek ég augun í annað en Íslandsklukkuna! Þýzkri þýðingu sögunnar hafði verið stillt upp í sýningarglugga þannig að hún var auðsæilega ný af nálinni. Ég var einn á ferð, kominn til stórborgar sem hafði að mestu hrunið til grunna í styrjöldinni og þessi sjón, Íslandsklukkan á fínum stað í glugganum, yljaði mér samstundis um hjartarætur. Samt sem áður kynnti ég mér aldrei þýðinguna, en glöggur maður tjáði mér veturinn eftir að hún væri víst síður en svo gallalaus, til dæmis hefði þýðandinn ekki skilið orðið Ólafsvíkingar (á Snæfellsnesi) og snúið því þannig að Ólsararnir urðu að víkingum Ólafs helga Noregskonungs. Slíkt og þvílíkt hendir á beztu bæjum í þýðingabransanum og skyldi enginn gera sig digran. Ekki mun skekkjan sú, né ef til vill aðrar sem ég kann ekki skil á, hafa truflað Nóbelshöfundinn Hermann Hesse. Hann las Íslandsklukkuna í þessari þýðingu og birti lofsamlegan dóm um söguna í blaði eða tímariti, man ekki hvort heldur var, rakst á grein hans fyrir tilviljun. Hesse var lengi einhver virtasti umsagnarmaður í bókmenntaheiminum þýzka. Nú heyrist í fréttum að þýdd hafi verið á þýzku gomma af íslenzkum bókmenntum í tilefni kaupstefnunnar í Frankfurt. Þar má búast við ýmiss konar „Ólafsvíkingum”, en ekki er til neins að gera sér rellu út af því. Þetta fer allt saman vel að lokum. Mig rámar í að Knut Hamsun héldi því fram að norrænir höfundar mættu einungis þakka það þýzka bókamarkaðinum hafi þeir náð alþjóðlegri frægð. Sennilega er talsvert til í þessu. Þýzki bókamarkaðurinn, þar sem prentlistin hófst, hefur löngum verið öflugur og þó aldrei sem nú. Ég las fyrir skemmstu í „Frankfurter Allgemeine Zeitung” að síðastliðinn áratug hefði viðskiptaveltan hjá þýzkum útgefendum og bóksölum numið 9-10 milljörðum evra ár hvert og skarað fram úr veltunni á öðrum sviðum menningar og mennta, svo sem kvikmynda, tónlistar og leikjaframleiðslu. Næstliðið ár var sérstaklega hagstætt bókamarkaðinum í Þýzkalandi, þá voru bækur og fagtímarit seld þar fyrir samtals 9,7 milljarða evra og nýir titlar fleiri en áður, urðu 84.351 stóð í blaðinu. Inn á þennan risamarkað göngum við Íslendingar nú í halarófu, tökum ofan lambhúshetturnar og segjum „guten Tag”. En ég er þess fullviss þrátt fyrir allt og allt að Halldór Guðmundsson, ritstjóri íslenzkra bókmennta í heild að fornu og nýju, muni vel fyrir sjá. Og vitaskuld gerir maður sér vonir um að skoðun Hamsuns, sú sem vísað var til, sanni gildi sitt og einhverjir höfundar ríði feitum hesti frá kaupstefnunni. Það hlýtur að teljast sjálfsagður hlutur að forseti lýðveldisins, Ólafur Ragnar Grímsson, sá kunni Evrópusinni og ágæti náttúruvísindamaður, einkum á sviði jöklafræði, eldfjallafræði og loftslagsfræði, mæli nokkur orð þarna í Frankfurt, í fæðingarborg Goethes og höfuðstöðvum evrunnar. Glamuryrði forsetans um okkur Íslendinga eru jafnan vel þegin bæði hér heima og utanlands. Þau laga sig að vísu hverju sinni eftir aðstæðum, jafnt fyrirhrunsglamrið sem eftirhrunsglamrið, enda er forseti lýðveldisins búinn einum af mörgum merkilegum kostum Óðins. Í Ynglingasögu segir Snorri um Óðin „að hann kunni þær íþróttir, að hann skipti litum og líkjum á hverja lund, er hann vildi“. Það ætti einkar vel við að forseti lýðveldisins talaði í Frankfurt um heimsbókmenntirnar. Í fyrsta lagi vegna þess að á umliðnum árum hefur hann sérhæft sig í að setja alla atburði og öll atvik, sama hversu smá þau voru, í heimssögulegt ljós; í annan stað fyrir þá sök að Goethe, nafnkenndasti sonur Frankfurtborgar, bjó til hugtakið heimsbókmenntir („Weltliteratur”). Ég segi fyrir mína parta að ég treysti engum manni betur en forseta lýðveldisins til að gera sér mat úr hugtaki Goethes, okkur öllum til frægðar og frama.
Telur rektor Háskóla Íslands úrskurði alþjóðadómstóla og ályktanir Sameinuðu þjóðanna vera pólitískt álitamál? Elí Hörpu- og Önundarbur Skoðun
Þriðjungur barna af erlendum uppruna tilheyrir ekki skólanum sínum Sara Björg Sigurðardóttir Skoðun
Skoðun Þriðjungur barna af erlendum uppruna tilheyrir ekki skólanum sínum Sara Björg Sigurðardóttir skrifar
Skoðun Telur rektor Háskóla Íslands úrskurði alþjóðadómstóla og ályktanir Sameinuðu þjóðanna vera pólitískt álitamál? Elí Hörpu- og Önundarbur skrifar
Telur rektor Háskóla Íslands úrskurði alþjóðadómstóla og ályktanir Sameinuðu þjóðanna vera pólitískt álitamál? Elí Hörpu- og Önundarbur Skoðun
Þriðjungur barna af erlendum uppruna tilheyrir ekki skólanum sínum Sara Björg Sigurðardóttir Skoðun