Íslenzka kerfið Ólafur Stephensen skrifar 14. maí 2011 05:00 Það sem byrjaði nógu illa – sem mengunarhneyksli á Ísafirði þar sem bæjaryfirvöld, umhverfisráðuneytið og Umhverfisstofnun héldu niðurstöðum mælinga á mengun frá sorpbrennslustöðinni Funa leyndum fyrir íbúum – hefur heldur betur undið upp á sig. Ný úttekt Ríkisendurskoðunar, sem Svandís Svavarsdóttir umhverfisráðherra fór fram á, er samfelldur áfellisdómur yfir stjórnsýslu umhverfismála á Íslandi að því er varðar mengun frá sorpbrennslum. Segja má að í þessu máli komi fram ýmis séreinkenni íslenzkrar stjórnsýslu, sem meðal annars voru gagnrýnd í skýrslu rannsóknarnefndar Alþingis. Þar á meðal vanhæfni, skammtímahugsunarháttur, heimóttarleg sérhagsmunagæzla og sá grímulausi tvískinnungur sem oft kemur fram í samskiptum Íslands við önnur ríki, þar sem við teljum okkur sjálf alls ekki eiga að standa undir sömu kröfum og við gerum til umheimsins vegna „sérstöðu“ okkar. Ísland barðist um árabil fyrir því að settar yrðu alþjóðlegar reglur sem hömluðu gegn því að þrávirk efni bærust í hafið frá landstöðvum – þar á meðal díoxín og þungmálmar frá sorpbrennslum. Hugsunin að baki málflutningnum var sú að mengun hafanna gæti spillt stórlega hagsmunum íslenzks sjávarútvegs, þar sem neytendur vildu ekki mengaðan fisk. Það kann líka að hafa hvarflað að einhverjum að díoxín væri heldur ekki gott fyrir fólk og fénað í nágrenni stöðvanna en minna bar á þeirri röksemd. Það var mikill sigur fyrir málstað Íslands þegar Evrópusambandið stórherti reglur um sorpbrennslur. Þegar svo kom að því að Ísland átti sjálft að uppfylla þær vegna aðildar sinnar að Evrópska efnahagssvæðinu hófu sveitarstjórnarmenn upp mikinn grátkór og sögðust ekki hafa efni á að reka sorpbrennslur, sem uppfylltu skilyrði Evróputilskipunarinnar. Sumar þessar sorpbrennslur voru þó reknar í sveitarfélögum, sem eiga allt sitt undir sjávarútvegi. Skýrsla Ríkisendurskoðunar sýnir að ekkert raunverulegt kostnaðarmat lá til grundvallar kröfu Íslands um undanþágu. Engar mælingar voru heldur til á mengun frá sorpbrennslustöðvunum og því gat enginn vitað hvort fullyrðingar um að hún væri lítil og meinlaus væru réttar eða ekki. ESB féllst með semingi á undanþágu Íslands, en með ströngum skilyrðum um m.a. mengunarmælingar og endurskoðun undanþágunnar þegar betri mengunarvarnatækni væri komin til sögu. Ríkisendurskoðun telur umhverfisráðuneytið hafa vanrækt algjörlega að fylgja þessum skilyrðum eftir. Þá hafi Umhverfisstofnun látið það líðast árum saman að sorpbrennslurnar væru reknar í andstöðu við ákvæði í starfsleyfum þeirra, lögum og reglum. Í Fréttablaðinu í dag kemur fram að Hollustuvernd, sem síðar rann inn í Umhverfisstofnun, lagði árið 1997 til rannsókn á díoxínmengun frá íslenzkum fyrirtækjum, sem hefði kostað um 15 milljónir. Umhverfisráðuneytið svæfði málið og beindi þess í stað kröftunum að því að fá undanþágu frá hinum alþjóðlegu reglum. Bæjarstjórn Ísafjarðar hefur beðizt afsökunar á sínum þætti í díoxínhneykslinu. Umhverfisráðuneytið og Umhverfisstofnun hafa lýst því yfir að starfsháttum verði breytt og lofað bót og betrun, en væri ekki full ástæða til að yfirmenn þessara stofnana bæðust líka afsökunar á þessu yfirgengilega klúðri? Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Ólafur Stephensen Mest lesið Viltu borga 200 þús á mánuði eða 600 þús á mánuði af íbúðinni? Hildur Þórðardóttir Skoðun Sjálfstæðismenn boða víst skattalækkanir á þá efnamestu Haukur V. Alfreðsson Skoðun Fellur helsti stuðningsmaður menningarmála af þingi? Magnús Logi Kristinsson Skoðun ESB kærir sig ekkert um Ísland í jólagjöf Ole Anton Bieltvedt Skoðun Vímuefnið VONÍUM Haraldur Ingi Haraldsson Skoðun Svartir föstudagar í boði íslenskra stjórnvalda Haukur Guðmundsson Skoðun Gæti aukin einkavæðing og skólaval í grunnskólakerfinu bætt námsárangur og aukið jafnrétti? Jón Páll Haraldsson,Linda Heiðarsdóttir,Ómar Örn Magnússon Skoðun Þegar náttúruvinir hitta frambjóðendur. Hjálpartæki kjósandans Stefán Jón Hafstein Skoðun BRCA Elín Íris Fanndal Jónasdóttir Skoðun Betri Strætó 2025 og (svo) Borgarlína Dagur B. Eggertsson Skoðun
Það sem byrjaði nógu illa – sem mengunarhneyksli á Ísafirði þar sem bæjaryfirvöld, umhverfisráðuneytið og Umhverfisstofnun héldu niðurstöðum mælinga á mengun frá sorpbrennslustöðinni Funa leyndum fyrir íbúum – hefur heldur betur undið upp á sig. Ný úttekt Ríkisendurskoðunar, sem Svandís Svavarsdóttir umhverfisráðherra fór fram á, er samfelldur áfellisdómur yfir stjórnsýslu umhverfismála á Íslandi að því er varðar mengun frá sorpbrennslum. Segja má að í þessu máli komi fram ýmis séreinkenni íslenzkrar stjórnsýslu, sem meðal annars voru gagnrýnd í skýrslu rannsóknarnefndar Alþingis. Þar á meðal vanhæfni, skammtímahugsunarháttur, heimóttarleg sérhagsmunagæzla og sá grímulausi tvískinnungur sem oft kemur fram í samskiptum Íslands við önnur ríki, þar sem við teljum okkur sjálf alls ekki eiga að standa undir sömu kröfum og við gerum til umheimsins vegna „sérstöðu“ okkar. Ísland barðist um árabil fyrir því að settar yrðu alþjóðlegar reglur sem hömluðu gegn því að þrávirk efni bærust í hafið frá landstöðvum – þar á meðal díoxín og þungmálmar frá sorpbrennslum. Hugsunin að baki málflutningnum var sú að mengun hafanna gæti spillt stórlega hagsmunum íslenzks sjávarútvegs, þar sem neytendur vildu ekki mengaðan fisk. Það kann líka að hafa hvarflað að einhverjum að díoxín væri heldur ekki gott fyrir fólk og fénað í nágrenni stöðvanna en minna bar á þeirri röksemd. Það var mikill sigur fyrir málstað Íslands þegar Evrópusambandið stórherti reglur um sorpbrennslur. Þegar svo kom að því að Ísland átti sjálft að uppfylla þær vegna aðildar sinnar að Evrópska efnahagssvæðinu hófu sveitarstjórnarmenn upp mikinn grátkór og sögðust ekki hafa efni á að reka sorpbrennslur, sem uppfylltu skilyrði Evróputilskipunarinnar. Sumar þessar sorpbrennslur voru þó reknar í sveitarfélögum, sem eiga allt sitt undir sjávarútvegi. Skýrsla Ríkisendurskoðunar sýnir að ekkert raunverulegt kostnaðarmat lá til grundvallar kröfu Íslands um undanþágu. Engar mælingar voru heldur til á mengun frá sorpbrennslustöðvunum og því gat enginn vitað hvort fullyrðingar um að hún væri lítil og meinlaus væru réttar eða ekki. ESB féllst með semingi á undanþágu Íslands, en með ströngum skilyrðum um m.a. mengunarmælingar og endurskoðun undanþágunnar þegar betri mengunarvarnatækni væri komin til sögu. Ríkisendurskoðun telur umhverfisráðuneytið hafa vanrækt algjörlega að fylgja þessum skilyrðum eftir. Þá hafi Umhverfisstofnun látið það líðast árum saman að sorpbrennslurnar væru reknar í andstöðu við ákvæði í starfsleyfum þeirra, lögum og reglum. Í Fréttablaðinu í dag kemur fram að Hollustuvernd, sem síðar rann inn í Umhverfisstofnun, lagði árið 1997 til rannsókn á díoxínmengun frá íslenzkum fyrirtækjum, sem hefði kostað um 15 milljónir. Umhverfisráðuneytið svæfði málið og beindi þess í stað kröftunum að því að fá undanþágu frá hinum alþjóðlegu reglum. Bæjarstjórn Ísafjarðar hefur beðizt afsökunar á sínum þætti í díoxínhneykslinu. Umhverfisráðuneytið og Umhverfisstofnun hafa lýst því yfir að starfsháttum verði breytt og lofað bót og betrun, en væri ekki full ástæða til að yfirmenn þessara stofnana bæðust líka afsökunar á þessu yfirgengilega klúðri?
Gæti aukin einkavæðing og skólaval í grunnskólakerfinu bætt námsárangur og aukið jafnrétti? Jón Páll Haraldsson,Linda Heiðarsdóttir,Ómar Örn Magnússon Skoðun
Gæti aukin einkavæðing og skólaval í grunnskólakerfinu bætt námsárangur og aukið jafnrétti? Jón Páll Haraldsson,Linda Heiðarsdóttir,Ómar Örn Magnússon Skoðun