Mengunarhneykslið Ólína Þorvarðardóttir skrifar 6. janúar 2011 06:15 Díoxínmengunin frá sorpbrennslustöðinni Funa í Engidal er þungt áfall fyrir íbúa Ísafjarðarbæjar. Díoxín er meðal eitruðustu efna sem fyrirfinnast í umhverfinu. Það mældist tuttugu sinnum yfir viðurkenndum heilsuverndarmörkum frá Funa árið 2007. Það var í fyrsta og eina skiptið sem efnið hefur verið mælt, svo enginn veit hve mörg ár Ísfirðingar höfðu andað eitrinu að sér fram að því. Langvarandi blámóða frá soprbrennslunni vekur þó óneitanlega grunsemdir um að svo kunni að hafa verið nokkra hríð. Fengu íbúar Skutulsfjarðar vitneskju um þessa heilsufarsvá þegar hún lá fyrir? Nei. Fengu kjörnir fulltrúar í bæjarstjórn Ísafjarðarbæjar vitneskju um þetta? Sú vitneskja virðist hafa verið bundin við örfáa einstaklinga í bæjarkerfinu, þáverandi ráðamenn bæjarins. Upplýsingar um díoxínmengun frá Funa koma fyrst „upp á borðið" í júlí síðastliðnum - þremur árum eftir að mæling var gerð - þá að afstöðum. Aldrei, á þessu þriggja ára tímabili, þótti ástæða til þess að upplýsa bæjarbúa eða bæjarfulltrúa sérstaklega um þá stöðu sem upp var komin: Tuttugufalda díoxíðmengun frá sorpbrennslustöð í næsta nágrenni við íbúðabyggð. Hefði þó verið full ástæða til. Þess í stað var umræðan vafin inn í vandræðagang um hvort búnaður uppfyllti starfsleyfisskilyrði, hvort hagkvæmara væri að flokka, urða eða flytja sorpið o.s. frv. Hinni aðsteðjandi heilsufarshættu var hinsvegar haldið utan við umræðuna. Fullyrðingar fyrrverandi bæjarstjóra um að upplýsingar um málefni Funa hafi „legið fyrir" eru ekkert annað en hártogun - því yfirborðsleg umfjöllun er ekki það sama og raunverulegar upplýsingar. Þvert á móti er einmitt hægt að drepa málum á dreif með þeim hætti að kaffæra staðreyndir í allskyns orðavaðli um óskylda hluti. Það var einmitt gert í þessu tilviki. Þeim sem vöruðu við og gagnrýndu starfsemi Funa var svarað út úr - jafnvel dregnir sundur og saman í háði. Minnistæð eru mér þau ummæli einhvers spekingsins að blámóðan frá Funa væri „vatnsdropar í lofti". Þegar þessi orð eru skrifuð keppast þeir sem höfðu eftirlits- og upplýsingaskyldu við að vísa hver á annan og láta að því liggja að ekkert sé athugavert við aðgerðarleysið í málinu. Þeim hinum sömu væri sæmra að biðjast afsökunar, því þeir brugðust hrapallega hlutverki sínu og trúnaðarskyldu við umbjóðendur sína, íbúa Ísafjarðarbæjar. Það er grundvallarskylda stjórnvalda að gæta almannaheilla. Aðrir hagsmunir, á borð við fjárhagslega hagsmuni sveitarfélags, einstakra stofnana eða fyrirtækja mega ekki yfirskyggja almannahagsmuni á borð við heilsufarlsegt öryggi og velferð íbúa. Því hefur verið haldið fram að Umhverfisstofnun hafi ekki verið heimilt að loka Funa þegar díoxíðmengun mældist þar tuttugufalt yfir mörkum vegna þess að fyrirtækið hafi þurft aðlögun og svigrúm áður en til lokunar kæmi. Þessi rök hafa holan hljóm enda þótt vísað sé í stjórnsýslulög. Hvers virði er rekstrarleg „svigrúm" sorpbrennslustöðvar samanborið við heilsufar þeirra sem anda að sér eiturefnum á sama tíma? Afleiðingar þessa grafalvarlega máls eru enganveginn fyrirsjáanlegar á þessari stundu. Þyngstar áhyggjur hefur maður auðvitað af heilsufari þeirra sem hafa búið og starfað næst Funa. Augljóslega þarf að rannsaka heilsufar íbúanna í framhaldi af þessum atburðum. Það hvernig málið ber að kallar einnig á tafarlausa rannsókn á því hvernig eftirliti og umsýslu hefur verið háttað. Enn eru starfandi sorpbrennslustöðvar á Íslandi sem eru á sambærilegum undanþágum og Funi hafði. Hvernig er eftirliti með þeim háttað? Umhverfisnefnd Alþingis mun funda um þetta mál næstkomandi föstudag kl. 9.30. Á þann fund hafa m.a. verið boðaðir fulltrúar frá Umhverfisstofnun, matvælastofnun, bæjarstjórn Ísafjarðarbæjar og heilbrigðiseftirlitinu. Ég óskaði eftir þessum fundi til þess að nefndin geti farið heildstætt yfir aðdraganda málsins og áttað sig á því hvað fór úrskeiðis og hvernig hefði betur mátt standa að málum. Ég tel mikilvægt að þegar sú vitneskja liggur fyrir verði tafarlaust gerðar ráðstafanir til þess að skerpa á eftirlitsþættinum, stjórnsýslunni og jafnvel sjálfri löggjöfinni til þess að tryggja að annað eins og þetta geti ekki endurtekið sig. Opinberir aðilar eiga ekki að geta skotið sér á bak við óljósan lagabókstaf þegar líf og heilsa almennings er í húfi. Um aðrar afleiðingar á borð við heilsubrest, fjárhagslegt tjón matvælaframleiðenda og umhverfisskaða er of snemmt að fjalla að svo stöddu. Þau vandamál bíða síns tíma í óræðri framtíð. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Ólína Kjerúlf Þorvarðardóttir Mest lesið Halldór 5.10.2024 Jón Þór Stefánsson Halldór Spilling á Íslandi: Erum við að missa tökin? Ágústa Árnadóttir Skoðun Sleppum brúnni og förum betri leið framhjá Selfossi Elliði Vignisson Skoðun Háskóli Íslands er ekki að sinna skyldum sínum Silja Höllu Egilsdóttir Skoðun Eignafólk græðir mikið á vaxtastefnu Seðlabankans Stefán Ólafsson Skoðun Telur rektor Háskóla Íslands úrskurði alþjóðadómstóla og ályktanir Sameinuðu þjóðanna vera pólitískt álitamál? Elí Hörpu- og Önundarbur Skoðun Dauðarefsing Pírata Sigurjón Þórðarson Skoðun Að dansa í regninu Lóa Björk Ólafsdóttir Skoðun Þriðjungur barna af erlendum uppruna tilheyrir ekki skólanum sínum Sara Björg Sigurðardóttir Skoðun Foreldrar eru sérfræðingar í sínum börnum Valdimar Víðisson Skoðun Skoðun Skoðun Uppeldi frá gamla einmenningar eins-skin-litar viðhorfum Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Af ofurhetjum og störfum þeirra Kristín Björnsdóttir skrifar Skoðun Eignafólk græðir mikið á vaxtastefnu Seðlabankans Stefán Ólafsson skrifar Skoðun Þriðjungur barna af erlendum uppruna tilheyrir ekki skólanum sínum Sara Björg Sigurðardóttir skrifar Skoðun Telur rektor Háskóla Íslands úrskurði alþjóðadómstóla og ályktanir Sameinuðu þjóðanna vera pólitískt álitamál? Elí Hörpu- og Önundarbur skrifar Skoðun Framtíðarkvíði er ekki gott veganesti Sigurður Páll Jónsson skrifar Skoðun Spilling á Íslandi: Erum við að missa tökin? Ágústa Árnadóttir skrifar Skoðun Orkan á Vestfjörðum Þorsteinn Másson skrifar Skoðun Smábátar eru þjóðhagslega hagkvæmari en togarar Kjartan Sveinsson skrifar Skoðun Foreldrar eru sérfræðingar í sínum börnum Valdimar Víðisson skrifar Skoðun Vísindin vakna til nýsköpunar! Einar Mäntylä skrifar Skoðun Risastórt lýðheilsumál sem Alþingi hunsar Sigurður Hólmar Jóhannesson skrifar Skoðun Þess vegna býð ég mig fram Guðmundur Ingi Guðbrandsson skrifar Skoðun Sleppum brúnni og förum betri leið framhjá Selfossi Elliði Vignisson skrifar Skoðun Einstakur atburður og viðbúnaður Marinó G. Njálsson skrifar Skoðun Framboð er eina leiðin Eiríkur St. Eiríksson skrifar Skoðun Háskóli Íslands er ekki að sinna skyldum sínum Silja Höllu Egilsdóttir skrifar Skoðun Verðmætasköpun og kennarar Davíð Már Sigurðsson skrifar Skoðun Nýjar lausnir gegn ofbeldi Drífa Snædal skrifar Skoðun Lögin um það sem er bannað Helgi Brynjarsson skrifar Skoðun Að dansa í regninu Lóa Björk Ólafsdóttir skrifar Skoðun Dauðarefsing Pírata Sigurjón Þórðarson skrifar Skoðun Af hverju erum við að þessu? Kjartan Sveinn Guðmundsson skrifar Skoðun Upplýsingaóreiða í boði orkugeirans og Landsvirkjunar Snæbjörn Guðmundsson skrifar Skoðun Úrskurðargrautur lögmanna Ómar R. Valdimarsson skrifar Skoðun Er vitlaust gefið í stjórnmálum? Reynir Böðvarsson skrifar Skoðun Hinn langi USArmur Ísraels Ingólfur Steinsson skrifar Skoðun Kveðja frá Heimssýn til landsfundar VG 2024 Haraldur Ólafsson skrifar Skoðun Þjóðaróperan á Alþingi í nær 70 ár Finnur Bjarnason,Þórunn Sigurðardóttir skrifar Skoðun Um Ölfusárbrú og veggjöld Haukur Arnþórsson skrifar Sjá meira
Díoxínmengunin frá sorpbrennslustöðinni Funa í Engidal er þungt áfall fyrir íbúa Ísafjarðarbæjar. Díoxín er meðal eitruðustu efna sem fyrirfinnast í umhverfinu. Það mældist tuttugu sinnum yfir viðurkenndum heilsuverndarmörkum frá Funa árið 2007. Það var í fyrsta og eina skiptið sem efnið hefur verið mælt, svo enginn veit hve mörg ár Ísfirðingar höfðu andað eitrinu að sér fram að því. Langvarandi blámóða frá soprbrennslunni vekur þó óneitanlega grunsemdir um að svo kunni að hafa verið nokkra hríð. Fengu íbúar Skutulsfjarðar vitneskju um þessa heilsufarsvá þegar hún lá fyrir? Nei. Fengu kjörnir fulltrúar í bæjarstjórn Ísafjarðarbæjar vitneskju um þetta? Sú vitneskja virðist hafa verið bundin við örfáa einstaklinga í bæjarkerfinu, þáverandi ráðamenn bæjarins. Upplýsingar um díoxínmengun frá Funa koma fyrst „upp á borðið" í júlí síðastliðnum - þremur árum eftir að mæling var gerð - þá að afstöðum. Aldrei, á þessu þriggja ára tímabili, þótti ástæða til þess að upplýsa bæjarbúa eða bæjarfulltrúa sérstaklega um þá stöðu sem upp var komin: Tuttugufalda díoxíðmengun frá sorpbrennslustöð í næsta nágrenni við íbúðabyggð. Hefði þó verið full ástæða til. Þess í stað var umræðan vafin inn í vandræðagang um hvort búnaður uppfyllti starfsleyfisskilyrði, hvort hagkvæmara væri að flokka, urða eða flytja sorpið o.s. frv. Hinni aðsteðjandi heilsufarshættu var hinsvegar haldið utan við umræðuna. Fullyrðingar fyrrverandi bæjarstjóra um að upplýsingar um málefni Funa hafi „legið fyrir" eru ekkert annað en hártogun - því yfirborðsleg umfjöllun er ekki það sama og raunverulegar upplýsingar. Þvert á móti er einmitt hægt að drepa málum á dreif með þeim hætti að kaffæra staðreyndir í allskyns orðavaðli um óskylda hluti. Það var einmitt gert í þessu tilviki. Þeim sem vöruðu við og gagnrýndu starfsemi Funa var svarað út úr - jafnvel dregnir sundur og saman í háði. Minnistæð eru mér þau ummæli einhvers spekingsins að blámóðan frá Funa væri „vatnsdropar í lofti". Þegar þessi orð eru skrifuð keppast þeir sem höfðu eftirlits- og upplýsingaskyldu við að vísa hver á annan og láta að því liggja að ekkert sé athugavert við aðgerðarleysið í málinu. Þeim hinum sömu væri sæmra að biðjast afsökunar, því þeir brugðust hrapallega hlutverki sínu og trúnaðarskyldu við umbjóðendur sína, íbúa Ísafjarðarbæjar. Það er grundvallarskylda stjórnvalda að gæta almannaheilla. Aðrir hagsmunir, á borð við fjárhagslega hagsmuni sveitarfélags, einstakra stofnana eða fyrirtækja mega ekki yfirskyggja almannahagsmuni á borð við heilsufarlsegt öryggi og velferð íbúa. Því hefur verið haldið fram að Umhverfisstofnun hafi ekki verið heimilt að loka Funa þegar díoxíðmengun mældist þar tuttugufalt yfir mörkum vegna þess að fyrirtækið hafi þurft aðlögun og svigrúm áður en til lokunar kæmi. Þessi rök hafa holan hljóm enda þótt vísað sé í stjórnsýslulög. Hvers virði er rekstrarleg „svigrúm" sorpbrennslustöðvar samanborið við heilsufar þeirra sem anda að sér eiturefnum á sama tíma? Afleiðingar þessa grafalvarlega máls eru enganveginn fyrirsjáanlegar á þessari stundu. Þyngstar áhyggjur hefur maður auðvitað af heilsufari þeirra sem hafa búið og starfað næst Funa. Augljóslega þarf að rannsaka heilsufar íbúanna í framhaldi af þessum atburðum. Það hvernig málið ber að kallar einnig á tafarlausa rannsókn á því hvernig eftirliti og umsýslu hefur verið háttað. Enn eru starfandi sorpbrennslustöðvar á Íslandi sem eru á sambærilegum undanþágum og Funi hafði. Hvernig er eftirliti með þeim háttað? Umhverfisnefnd Alþingis mun funda um þetta mál næstkomandi föstudag kl. 9.30. Á þann fund hafa m.a. verið boðaðir fulltrúar frá Umhverfisstofnun, matvælastofnun, bæjarstjórn Ísafjarðarbæjar og heilbrigðiseftirlitinu. Ég óskaði eftir þessum fundi til þess að nefndin geti farið heildstætt yfir aðdraganda málsins og áttað sig á því hvað fór úrskeiðis og hvernig hefði betur mátt standa að málum. Ég tel mikilvægt að þegar sú vitneskja liggur fyrir verði tafarlaust gerðar ráðstafanir til þess að skerpa á eftirlitsþættinum, stjórnsýslunni og jafnvel sjálfri löggjöfinni til þess að tryggja að annað eins og þetta geti ekki endurtekið sig. Opinberir aðilar eiga ekki að geta skotið sér á bak við óljósan lagabókstaf þegar líf og heilsa almennings er í húfi. Um aðrar afleiðingar á borð við heilsubrest, fjárhagslegt tjón matvælaframleiðenda og umhverfisskaða er of snemmt að fjalla að svo stöddu. Þau vandamál bíða síns tíma í óræðri framtíð.
Telur rektor Háskóla Íslands úrskurði alþjóðadómstóla og ályktanir Sameinuðu þjóðanna vera pólitískt álitamál? Elí Hörpu- og Önundarbur Skoðun
Þriðjungur barna af erlendum uppruna tilheyrir ekki skólanum sínum Sara Björg Sigurðardóttir Skoðun
Skoðun Þriðjungur barna af erlendum uppruna tilheyrir ekki skólanum sínum Sara Björg Sigurðardóttir skrifar
Skoðun Telur rektor Háskóla Íslands úrskurði alþjóðadómstóla og ályktanir Sameinuðu þjóðanna vera pólitískt álitamál? Elí Hörpu- og Önundarbur skrifar
Telur rektor Háskóla Íslands úrskurði alþjóðadómstóla og ályktanir Sameinuðu þjóðanna vera pólitískt álitamál? Elí Hörpu- og Önundarbur Skoðun
Þriðjungur barna af erlendum uppruna tilheyrir ekki skólanum sínum Sara Björg Sigurðardóttir Skoðun