Úrelt kerfi en mun ekki breytast í bráð 1. október 2010 06:30 Sigurður Gylfi Magnússon Hið pólitíska kerfi sem hér ríkir var eðlilegt í upphafi 20. aldar, en festi sig í sessi og staðnaði meðan allir aðrir þættir samfélagsins þróuðust. Fréttablaðið/Vilhelm Hrunið var meðal annars afleiðing löngu úrelts stjórnmálakerfis sem er orðið svo rótgróið að það breytist líklega ekki í bráð. Þetta er meðal niðurstaðna Sigurðar Gylfa Magnússonar sagnfræðings í nýlegu yfirlitsriti um sögu Íslands, sem kom út í Englandi á dögunum. Á dögunum kom út í Englandi bókin Wasteland with Words - A Social History of Iceland, eftir Sigurð Gylfa Magnússon sagnfræðing. Þar er meðal annars fjallað um aðdraganda hrunsins í ljósi þriggja alda þjóðfélagsþróunar hér á landi. Forlagið Reakton Books gefur bókina út en það fór þess á leit við Sigurð að skrifa yfirlitsrit um Íslandssögu síðastliðinna þriggja alda árið 2003. „Mér fannst þetta spennandi áskorun," segir Sigurður Gylfi. „Ég hef verið afar gagnrýninn á ritun hefðbundinnar yfirlitssögu og leit á þetta sem tækifæri til að skrifa öðruvísi rit með áherslum „míkrósögunnar". Bókin er óvenjulegt yfirlitsrit að því leyti að hún leggur áherslu á einstaklinginn. Ég beini sjónum að einstaklingum sem uxu úr grasi á Íslandi, sérstaklega út frá menningar- og menntasjónarmiðum og reyni að velta fyrir mér hvernig þau mótuðu fólk á 18., 19. og 20. öld. Ég set þetta auðvitað líka í samhengi við efnahagsmál og pólitík en út frá sjónarhorni einstaklingsins."Þróun nútíma ÍslandsSigurður Gylfi átti að skila handriti í árslok 2008, þegar efnahagshrunið reið yfir. Í kjölfarið fékk hann nokkurra mánaða frest til að gera nokkrar áherslubreytingar á bókinni.„Bókin varð því að eins konar rökstuðningi fyrir því hvernig nútíma Ísland hafði þróast og hvers vegna það sigldi í strand."Í stuttu máli telur Sigurður Gylfi að ástæðan fyrir óförum Íslendinga á 21. öld hafi mátt rekja til þess að hið pólitíska kerfi hafi lítið breyst undanfarna öld.„Í upphafi 20. aldar er komið á ákveðnu pólitísku kerfi sem nær ekki að þróast meðan allir aðrir þættir gera það. Með öðrum orðum tókum við að mennta stóran hóp fólks, sem við náum aldrei að nýta því það gilda önnur sjónarmið þegar er verið að ráða í opinbera geirann og hið pólitíska kerfi; aðrar reglur en hæfnislögmál."Staðnað kerfi sem festist í sessiSigurður Gylfi segir að þær verklagsreglur sem gildi enn í hinu pólitíska kerfi á Íslandi hafi verið rökréttar í upphafi 20. aldar, þegar menntunarstig þjóðarinnar var lágt.„Þá hnipptu menn bara í þá sem þeir þekktu, sem voru yfirleitt aðrir karlar, og treystu til góðra verka. Þrátt fyrir að hafa orðið úrelt þegar leið á öldina endurnýjast þessi sjónarmið ekki; þvert á móti viðheldur hið pólitíska kerfi sjálfu sér og styrkist ef eitthvað er og til verður heill kúltúr í kringum það sem er einstaklega ógagnsær, samanber fjármál stjórnmálaflokka."Þessi arfleifð hefur enn traustatak á íslensku samfélagi að mati Sigurðar Gylfa og honum finnst ólíklegt að það eigi eftir að breytast.„Þetta kerfi hefur afar sterkar rætur í íslensku samfélagi. Það tengist til dæmis atvinnulífi sterkum böndum og áhrifum þess hefur verið fleytt áfram gegnum einkavæðingu fyrirtækja. Þetta er þekkt saga. Ég tel því litlar líkur á að það sé að fara að endurnýja sig, heldur reyna að standa af sér öll veður." Wasteland with Words hefur vakið nokkra athygli ytra, til dæmis hefur verið fjallað um hana í The Economist og Times. Sigurður Gylfi segir það hafa komið til tals að gefa hana út en ekkert sé ákveðið í þeim efnum en enska útgáfan er fáanleg í bókabúðum hér á landi.bergsteinn@frettabladid.is Lífið Mest lesið Með húsaflutninga á heilanum Lífið Sigmundur og hvolpurinn gleðjast yfir fylgi Miðflokksins Lífið Dolly gefur 135 milljónir vegna Helenu Lífið Krakkatían: Ber, forsetar og prinsessur Lífið „Það braut ísinn að við hefðum deitað sama gaurinn“ Lífið „Ég var heppinn. En ekki hann“ Lífið „Það er önnur hver gella með í vörunum“ Lífið Ólafur Ragnar skellti sér á sæþotu eftir langan dag Lífið Karlmennskuhlaðvarpið heyrir sögunni til Lífið Gómsætar haustkökur að hætti Elenoru Lífið Fleiri fréttir Dolly gefur 135 milljónir vegna Helenu Með húsaflutninga á heilanum Krakkatían: Ber, forsetar og prinsessur Sigmundur og hvolpurinn gleðjast yfir fylgi Miðflokksins Karlmennskuhlaðvarpið heyrir sögunni til „Ég var heppinn. En ekki hann“ „Það er önnur hver gella með í vörunum“ Gómsætar haustkökur að hætti Elenoru „Það braut ísinn að við hefðum deitað sama gaurinn“ Fréttatía vikunnar: Körfubolti, laxaastmi og stýrivextir Áslaug Arna fór í meðferð til að vinna bug á köngulóafælni Ólafur Ragnar skellti sér á sæþotu eftir langan dag Simmi Vill og Sunneva Einars létu sig ekki vanta á Jókerinn Vill að Menendez bræðrum verði veitt frelsi Skrúfaði titrarann í sundur til að forða nágrönnum frá ónæði Eminem verður afi Foreldrar minnka við sig svo börnin geti keypt fyrstu eign „Mikilvægt að umkringja sig fólki sem veitir manni innblástur“ Það er töff að vera sauðfjárbóndi Ingunn Lára gengin út með Celebi Elt á röndum með drónum Rauða dreglinum rúllað út fyrir Svörtu sanda „Þetta er alveg áhugavert en ekki jafn áhugavert og Instagramið mitt“ Tína sveppi í íslenskri náttúru og nýta til fulls „Eini glæpur okkar var sá að verða ástfangin“ Krem í tísku sem séu börnum stórhættuleg Barnabarn Kurt Cobain og Tony Hawk í heiminn Draumur Lilju rættist á tískuvikunni í París Eitt huggulegasta par landsins selur íbúð með fallegum stigagangi Sigmundur birtist fyrirvaralaust Sjá meira
Hrunið var meðal annars afleiðing löngu úrelts stjórnmálakerfis sem er orðið svo rótgróið að það breytist líklega ekki í bráð. Þetta er meðal niðurstaðna Sigurðar Gylfa Magnússonar sagnfræðings í nýlegu yfirlitsriti um sögu Íslands, sem kom út í Englandi á dögunum. Á dögunum kom út í Englandi bókin Wasteland with Words - A Social History of Iceland, eftir Sigurð Gylfa Magnússon sagnfræðing. Þar er meðal annars fjallað um aðdraganda hrunsins í ljósi þriggja alda þjóðfélagsþróunar hér á landi. Forlagið Reakton Books gefur bókina út en það fór þess á leit við Sigurð að skrifa yfirlitsrit um Íslandssögu síðastliðinna þriggja alda árið 2003. „Mér fannst þetta spennandi áskorun," segir Sigurður Gylfi. „Ég hef verið afar gagnrýninn á ritun hefðbundinnar yfirlitssögu og leit á þetta sem tækifæri til að skrifa öðruvísi rit með áherslum „míkrósögunnar". Bókin er óvenjulegt yfirlitsrit að því leyti að hún leggur áherslu á einstaklinginn. Ég beini sjónum að einstaklingum sem uxu úr grasi á Íslandi, sérstaklega út frá menningar- og menntasjónarmiðum og reyni að velta fyrir mér hvernig þau mótuðu fólk á 18., 19. og 20. öld. Ég set þetta auðvitað líka í samhengi við efnahagsmál og pólitík en út frá sjónarhorni einstaklingsins."Þróun nútíma ÍslandsSigurður Gylfi átti að skila handriti í árslok 2008, þegar efnahagshrunið reið yfir. Í kjölfarið fékk hann nokkurra mánaða frest til að gera nokkrar áherslubreytingar á bókinni.„Bókin varð því að eins konar rökstuðningi fyrir því hvernig nútíma Ísland hafði þróast og hvers vegna það sigldi í strand."Í stuttu máli telur Sigurður Gylfi að ástæðan fyrir óförum Íslendinga á 21. öld hafi mátt rekja til þess að hið pólitíska kerfi hafi lítið breyst undanfarna öld.„Í upphafi 20. aldar er komið á ákveðnu pólitísku kerfi sem nær ekki að þróast meðan allir aðrir þættir gera það. Með öðrum orðum tókum við að mennta stóran hóp fólks, sem við náum aldrei að nýta því það gilda önnur sjónarmið þegar er verið að ráða í opinbera geirann og hið pólitíska kerfi; aðrar reglur en hæfnislögmál."Staðnað kerfi sem festist í sessiSigurður Gylfi segir að þær verklagsreglur sem gildi enn í hinu pólitíska kerfi á Íslandi hafi verið rökréttar í upphafi 20. aldar, þegar menntunarstig þjóðarinnar var lágt.„Þá hnipptu menn bara í þá sem þeir þekktu, sem voru yfirleitt aðrir karlar, og treystu til góðra verka. Þrátt fyrir að hafa orðið úrelt þegar leið á öldina endurnýjast þessi sjónarmið ekki; þvert á móti viðheldur hið pólitíska kerfi sjálfu sér og styrkist ef eitthvað er og til verður heill kúltúr í kringum það sem er einstaklega ógagnsær, samanber fjármál stjórnmálaflokka."Þessi arfleifð hefur enn traustatak á íslensku samfélagi að mati Sigurðar Gylfa og honum finnst ólíklegt að það eigi eftir að breytast.„Þetta kerfi hefur afar sterkar rætur í íslensku samfélagi. Það tengist til dæmis atvinnulífi sterkum böndum og áhrifum þess hefur verið fleytt áfram gegnum einkavæðingu fyrirtækja. Þetta er þekkt saga. Ég tel því litlar líkur á að það sé að fara að endurnýja sig, heldur reyna að standa af sér öll veður." Wasteland with Words hefur vakið nokkra athygli ytra, til dæmis hefur verið fjallað um hana í The Economist og Times. Sigurður Gylfi segir það hafa komið til tals að gefa hana út en ekkert sé ákveðið í þeim efnum en enska útgáfan er fáanleg í bókabúðum hér á landi.bergsteinn@frettabladid.is
Lífið Mest lesið Með húsaflutninga á heilanum Lífið Sigmundur og hvolpurinn gleðjast yfir fylgi Miðflokksins Lífið Dolly gefur 135 milljónir vegna Helenu Lífið Krakkatían: Ber, forsetar og prinsessur Lífið „Það braut ísinn að við hefðum deitað sama gaurinn“ Lífið „Ég var heppinn. En ekki hann“ Lífið „Það er önnur hver gella með í vörunum“ Lífið Ólafur Ragnar skellti sér á sæþotu eftir langan dag Lífið Karlmennskuhlaðvarpið heyrir sögunni til Lífið Gómsætar haustkökur að hætti Elenoru Lífið Fleiri fréttir Dolly gefur 135 milljónir vegna Helenu Með húsaflutninga á heilanum Krakkatían: Ber, forsetar og prinsessur Sigmundur og hvolpurinn gleðjast yfir fylgi Miðflokksins Karlmennskuhlaðvarpið heyrir sögunni til „Ég var heppinn. En ekki hann“ „Það er önnur hver gella með í vörunum“ Gómsætar haustkökur að hætti Elenoru „Það braut ísinn að við hefðum deitað sama gaurinn“ Fréttatía vikunnar: Körfubolti, laxaastmi og stýrivextir Áslaug Arna fór í meðferð til að vinna bug á köngulóafælni Ólafur Ragnar skellti sér á sæþotu eftir langan dag Simmi Vill og Sunneva Einars létu sig ekki vanta á Jókerinn Vill að Menendez bræðrum verði veitt frelsi Skrúfaði titrarann í sundur til að forða nágrönnum frá ónæði Eminem verður afi Foreldrar minnka við sig svo börnin geti keypt fyrstu eign „Mikilvægt að umkringja sig fólki sem veitir manni innblástur“ Það er töff að vera sauðfjárbóndi Ingunn Lára gengin út með Celebi Elt á röndum með drónum Rauða dreglinum rúllað út fyrir Svörtu sanda „Þetta er alveg áhugavert en ekki jafn áhugavert og Instagramið mitt“ Tína sveppi í íslenskri náttúru og nýta til fulls „Eini glæpur okkar var sá að verða ástfangin“ Krem í tísku sem séu börnum stórhættuleg Barnabarn Kurt Cobain og Tony Hawk í heiminn Draumur Lilju rættist á tískuvikunni í París Eitt huggulegasta par landsins selur íbúð með fallegum stigagangi Sigmundur birtist fyrirvaralaust Sjá meira