Niðurstöðu um ábyrgð ráðherranna vænst í dag 11. september 2010 08:45 Skýrsla þingmannanefndar sem fjallað hefur um ábyrgð fyrrverandi ráðherra á hruninu verður birt kl. 17 í dag. Þá kemur í ljós hvort nefndin mælir með því að fyrrverandi ráðherrar verði dregnir fyrir landsdóm. Mynd/Stefán Karlsson Fréttaskýring : Hvenær kemur í ljós hvort ráðherrar verða dregnir fyrir landsdóm, og hvaða lög gilda um dóminn? Þingnefnd sem Alþingi skipaði til að fjalla um mögulega ábyrgð ráðherra vegna efnahagshrunsins árið 2008 mun skila Alþingi niðurstöðu sinni klukkan 17 í dag. Nefndin getur lagt það til við Alþingi að ákveðnir ráðherrar verði dregnir fyrir landsdóm. Nöfn fjögurra fyrrverandi ráðherra eru oftast nefnd í því samhengi: Geir H. Haarde, fyrrverandi forsætisráðherra, Ingibjörg Sólrún Gísladóttir, fyrrverandi utanríkisráðherra, Árni M. Mathiesen, fyrrverandi fjármálaraðherra, og Björgvin G. Sigurðsson, fyrrverandi viðskiptaráðherra. Ekkert hefur heyrst frá nefndinni um hvort landsdómur verði kallaður saman eða hvort lagt verði til á Alþingi að höfðað verði mál á hendur einhverjum einstaklingum. Landsdómur hefur aldrei verið kallaður saman á Íslandi. Dómurinn hefur það eina hlutverk að dæma í málum sem Alþingi ákveður að höfða gegn ráðherrum vegna embættisreksturs þeirra. Í landsdómi eiga sæti fimm hæstaréttardómarar, lagaprófessor, dómstjórinn í Reykjavík og átta aðrir sem kjörnir eru af Alþingi. Alþingi kaus síðast í landsdóm árið 2005 til sex ára. Ráðherrar bera ábyrgð gagnvart Alþingi vegna embættisstarfa sinna. Ábyrgðin er annars vegar pólitísk en hins vegar lagaleg. Pólitísk ábyrgð lýsir sér þannig að meirihluti Alþingis getur samþykkt vantraust á hendur ráðherra og neytt ráðherrann til að segja af sér. Lagaleg ábyrgð ráðherra lýsir sér þannig að meirihluti Alþingis getur samþykkt að ákæra ráðherra fyrir embættisrekstur hans. Alþingi getur samþykkt að draga ráðherra fyrir landsdóm telji þingmenn að ráðherrann hafi gerst sekur um að fara í bága við stjórnarskrána, landslög eða stofnað hagsmunum ríkisins í fyrirsjáanlega hættu. Til þess þarf ráðherrann að hafa sýnt af sér stórkostlegt hirðuleysi eða ásetning um að brjóta lög. Í lögum um ráðherraábyrgð kemur einnig fram að hægt sé að ákæra ráðherra sem veldur því að eitthvað sé gert sem „stofnar heill ríkisins í fyrirsjáanlega hættu." Það sama á við ef hann lætur farast fyrir að „framkvæma nokkuð það, er gat afstýrt slíkri hættu, eða veldur því að slík framkvæmd ferst fyrir." Þingið tilgreinir sakarefniðÁkvörðun um málshöfðun gegn ráðherra tekur Alþingi með því að samþykkja fram lagða þingsályktunartillögu. Þar á að tilgreina kæruatriðin nákvæmlega. Sókn málsins verður bundin við þau kæruatriði sem tilgreind eru af Alþingi, og því mikilvægt að vandað sé afar vel til verka, segir Sigurður Líndal, lagaprófessor við Háskóla Íslands. Alþingi á einnig að kjósa saksóknara í málinu, auk fimm manna þingnefndar sem vera á saksóknaranum til aðstoðar. Saksóknarinn gefur út formlega ákæru á hendur ráðherrunum, en er bundinn af þeim kæruatriðum sem nefnd eru í þingsályktun Alþingis. Róbert Spanó, lagaprófessor við Háskóla Íslands, segir að ákveði Alþingi að höfða skuli mál á hendur ráðherrum sé mikilvægt að þings-ályktun Alþingis sé eins skýr um ákæruefnin og nokkur sé kostur. Best væri að þingsályktunin væri sett fram eins og hefðbundin ákæra svo sóknin verði skýr strax frá upphafi. Ekki er beinlínis kveðið á um það í lögunum hvernig skuli fara með mál þar sem fleiri en einn er ákærður, segir Róbert. Ákveði Alþingi að höfða mál á hendur fleiri en einum ráðherra mætti gefa út eina ákæru fyrir alla eða sérstaka ákæru fyrir hvern og einn. Róbert og Sigurður eru sammála um að ómögulegt sé að segja fyrir um hversu langan tíma málaferli fyrir landsdómi komi til með að taka. Það velti til dæmis á fjölda ráðherra sem séu ákærðir og hversu flókin ákæruatriðin séu. Sigurður segir þó ljóst að séu ákæruefnin flókin og hörðum vörnum haldið uppi geti málaferlin dregist verulega á langinn. Ekki er kveðið á um það í lögum um landsdóm hvar hann skuli koma saman, utan þess að það á nema í undantekningartilvikum að vera í Reykjavík. Þeir sérfræðingar sem Fréttablaðið ráðfærði sig við í gær töldu líklegast að landsdómur þingaði í húsakynnum Hæstaréttar, verði hann kallaður saman. brjann@frettabladid.is Landsdómur Mest lesið Tveir reyndust í skotti bíls Innlent Fannst hann þvingaður til að afsala sér hundinum Innlent „Ef hann hefði verið einn þá hefði þetta getað farið miklu verr“ Innlent Harður þriggja bíla árekstur á Suðurlandsvegi Innlent „Þegar hægrið fær að ráða ferðinni óheft og án alls taumhalds fer illa“ Innlent Mótmælendur hindruðu för lögreglubíls í forgangsakstri Innlent Málningu kastað og ryskingar við sendiráðið Innlent Af hverju er barnið mitt alltaf að segja Skibidi toilet? Innlent Svandís og Guðmundur Ingi nýir leiðtogar Vinstri grænna Innlent Erfitt að setja tölu á hve margir vilji stjórnarslit Innlent Fleiri fréttir Vilhjálmur Hjálmarsson kjörinn varaformaður ÖBÍ „Ef hann hefði verið einn þá hefði þetta getað farið miklu verr“ Bátarnir frá eldgosinu í Vestmannaeyjum málaðir á vita Af hverju er barnið mitt alltaf að segja Skibidi toilet? „Þegar hægrið fær að ráða ferðinni óheft og án alls taumhalds fer illa“ Fagna löngu tímabærri breytingu Átök í miðausturlöndum, ný forysta VG og mállýska unga fólksins Mótmælendur hindruðu för lögreglubíls í forgangsakstri Svandís og Guðmundur Ingi nýir leiðtogar Vinstri grænna Málningu kastað og ryskingar við sendiráðið Fannst hann þvingaður til að afsala sér hundinum Biskup Íslands predikar í Vík á 90 ára afmæli kirkjunnar Erfitt að setja tölu á hve margir vilji stjórnarslit Harður þriggja bíla árekstur á Suðurlandsvegi Landsfundur ræðir stjórnarslit og nýjum reglum um blóðgjöf fagnað Tveir stórir skjálftar í Bárðarbunguöskjunni Ríkisstjórnarflokkarnir mælast með tuttugu prósenta fylgi Þorgerður Katrín: Enginn ráðskonurass undir fólki í Viðreisn Tveir reyndust í skotti bíls Mannekla bindur hendur héraðssaksóknara í samráðsmáli Kertavaka til minningar um konur sem hafa dáið vegna kynbundins ofbeldis Munu hlýða kröfu landsfundar verði tillaga um stjórnarslit samþykkt Munu ekki láta af herferð vegna launaþjófnaðarins Orlof húsmæðra: Barn síns tíma eða liður í jafnrétti? Ákveðinn hópur hafi unnið að niðurstöðunni undir yfirborðinu „Öllum ljóst að Ölfusárbrú verði að rísa“ Loksins mega hommar gefa blóð Blóðgjöf samkynhneigðra karla leyfð og ósáttar húsmæður Fimm bíla árekstur á Vesturlandsvegi Nefndin deili ekki við þá sem gagnrýna hana á „mis málefnalegan hátt“ Sjá meira
Fréttaskýring : Hvenær kemur í ljós hvort ráðherrar verða dregnir fyrir landsdóm, og hvaða lög gilda um dóminn? Þingnefnd sem Alþingi skipaði til að fjalla um mögulega ábyrgð ráðherra vegna efnahagshrunsins árið 2008 mun skila Alþingi niðurstöðu sinni klukkan 17 í dag. Nefndin getur lagt það til við Alþingi að ákveðnir ráðherrar verði dregnir fyrir landsdóm. Nöfn fjögurra fyrrverandi ráðherra eru oftast nefnd í því samhengi: Geir H. Haarde, fyrrverandi forsætisráðherra, Ingibjörg Sólrún Gísladóttir, fyrrverandi utanríkisráðherra, Árni M. Mathiesen, fyrrverandi fjármálaraðherra, og Björgvin G. Sigurðsson, fyrrverandi viðskiptaráðherra. Ekkert hefur heyrst frá nefndinni um hvort landsdómur verði kallaður saman eða hvort lagt verði til á Alþingi að höfðað verði mál á hendur einhverjum einstaklingum. Landsdómur hefur aldrei verið kallaður saman á Íslandi. Dómurinn hefur það eina hlutverk að dæma í málum sem Alþingi ákveður að höfða gegn ráðherrum vegna embættisreksturs þeirra. Í landsdómi eiga sæti fimm hæstaréttardómarar, lagaprófessor, dómstjórinn í Reykjavík og átta aðrir sem kjörnir eru af Alþingi. Alþingi kaus síðast í landsdóm árið 2005 til sex ára. Ráðherrar bera ábyrgð gagnvart Alþingi vegna embættisstarfa sinna. Ábyrgðin er annars vegar pólitísk en hins vegar lagaleg. Pólitísk ábyrgð lýsir sér þannig að meirihluti Alþingis getur samþykkt vantraust á hendur ráðherra og neytt ráðherrann til að segja af sér. Lagaleg ábyrgð ráðherra lýsir sér þannig að meirihluti Alþingis getur samþykkt að ákæra ráðherra fyrir embættisrekstur hans. Alþingi getur samþykkt að draga ráðherra fyrir landsdóm telji þingmenn að ráðherrann hafi gerst sekur um að fara í bága við stjórnarskrána, landslög eða stofnað hagsmunum ríkisins í fyrirsjáanlega hættu. Til þess þarf ráðherrann að hafa sýnt af sér stórkostlegt hirðuleysi eða ásetning um að brjóta lög. Í lögum um ráðherraábyrgð kemur einnig fram að hægt sé að ákæra ráðherra sem veldur því að eitthvað sé gert sem „stofnar heill ríkisins í fyrirsjáanlega hættu." Það sama á við ef hann lætur farast fyrir að „framkvæma nokkuð það, er gat afstýrt slíkri hættu, eða veldur því að slík framkvæmd ferst fyrir." Þingið tilgreinir sakarefniðÁkvörðun um málshöfðun gegn ráðherra tekur Alþingi með því að samþykkja fram lagða þingsályktunartillögu. Þar á að tilgreina kæruatriðin nákvæmlega. Sókn málsins verður bundin við þau kæruatriði sem tilgreind eru af Alþingi, og því mikilvægt að vandað sé afar vel til verka, segir Sigurður Líndal, lagaprófessor við Háskóla Íslands. Alþingi á einnig að kjósa saksóknara í málinu, auk fimm manna þingnefndar sem vera á saksóknaranum til aðstoðar. Saksóknarinn gefur út formlega ákæru á hendur ráðherrunum, en er bundinn af þeim kæruatriðum sem nefnd eru í þingsályktun Alþingis. Róbert Spanó, lagaprófessor við Háskóla Íslands, segir að ákveði Alþingi að höfða skuli mál á hendur ráðherrum sé mikilvægt að þings-ályktun Alþingis sé eins skýr um ákæruefnin og nokkur sé kostur. Best væri að þingsályktunin væri sett fram eins og hefðbundin ákæra svo sóknin verði skýr strax frá upphafi. Ekki er beinlínis kveðið á um það í lögunum hvernig skuli fara með mál þar sem fleiri en einn er ákærður, segir Róbert. Ákveði Alþingi að höfða mál á hendur fleiri en einum ráðherra mætti gefa út eina ákæru fyrir alla eða sérstaka ákæru fyrir hvern og einn. Róbert og Sigurður eru sammála um að ómögulegt sé að segja fyrir um hversu langan tíma málaferli fyrir landsdómi komi til með að taka. Það velti til dæmis á fjölda ráðherra sem séu ákærðir og hversu flókin ákæruatriðin séu. Sigurður segir þó ljóst að séu ákæruefnin flókin og hörðum vörnum haldið uppi geti málaferlin dregist verulega á langinn. Ekki er kveðið á um það í lögum um landsdóm hvar hann skuli koma saman, utan þess að það á nema í undantekningartilvikum að vera í Reykjavík. Þeir sérfræðingar sem Fréttablaðið ráðfærði sig við í gær töldu líklegast að landsdómur þingaði í húsakynnum Hæstaréttar, verði hann kallaður saman. brjann@frettabladid.is
Landsdómur Mest lesið Tveir reyndust í skotti bíls Innlent Fannst hann þvingaður til að afsala sér hundinum Innlent „Ef hann hefði verið einn þá hefði þetta getað farið miklu verr“ Innlent Harður þriggja bíla árekstur á Suðurlandsvegi Innlent „Þegar hægrið fær að ráða ferðinni óheft og án alls taumhalds fer illa“ Innlent Mótmælendur hindruðu för lögreglubíls í forgangsakstri Innlent Málningu kastað og ryskingar við sendiráðið Innlent Af hverju er barnið mitt alltaf að segja Skibidi toilet? Innlent Svandís og Guðmundur Ingi nýir leiðtogar Vinstri grænna Innlent Erfitt að setja tölu á hve margir vilji stjórnarslit Innlent Fleiri fréttir Vilhjálmur Hjálmarsson kjörinn varaformaður ÖBÍ „Ef hann hefði verið einn þá hefði þetta getað farið miklu verr“ Bátarnir frá eldgosinu í Vestmannaeyjum málaðir á vita Af hverju er barnið mitt alltaf að segja Skibidi toilet? „Þegar hægrið fær að ráða ferðinni óheft og án alls taumhalds fer illa“ Fagna löngu tímabærri breytingu Átök í miðausturlöndum, ný forysta VG og mállýska unga fólksins Mótmælendur hindruðu för lögreglubíls í forgangsakstri Svandís og Guðmundur Ingi nýir leiðtogar Vinstri grænna Málningu kastað og ryskingar við sendiráðið Fannst hann þvingaður til að afsala sér hundinum Biskup Íslands predikar í Vík á 90 ára afmæli kirkjunnar Erfitt að setja tölu á hve margir vilji stjórnarslit Harður þriggja bíla árekstur á Suðurlandsvegi Landsfundur ræðir stjórnarslit og nýjum reglum um blóðgjöf fagnað Tveir stórir skjálftar í Bárðarbunguöskjunni Ríkisstjórnarflokkarnir mælast með tuttugu prósenta fylgi Þorgerður Katrín: Enginn ráðskonurass undir fólki í Viðreisn Tveir reyndust í skotti bíls Mannekla bindur hendur héraðssaksóknara í samráðsmáli Kertavaka til minningar um konur sem hafa dáið vegna kynbundins ofbeldis Munu hlýða kröfu landsfundar verði tillaga um stjórnarslit samþykkt Munu ekki láta af herferð vegna launaþjófnaðarins Orlof húsmæðra: Barn síns tíma eða liður í jafnrétti? Ákveðinn hópur hafi unnið að niðurstöðunni undir yfirborðinu „Öllum ljóst að Ölfusárbrú verði að rísa“ Loksins mega hommar gefa blóð Blóðgjöf samkynhneigðra karla leyfð og ósáttar húsmæður Fimm bíla árekstur á Vesturlandsvegi Nefndin deili ekki við þá sem gagnrýna hana á „mis málefnalegan hátt“ Sjá meira