Enn frá París Einar Benediktsson skrifar 30. janúar 2010 06:00 Ég hef ekki látið eftir liggja að rifja upp Evrópuumræðuna, jafnt hér heima og annars staðar þar sem ég hef alið manninn um dagana. Þótt segja megi að nóg sé af því komið, eltir fortíðin mann stundum uppi. Síðast var það við lestur nýútkomins 1. bindis ævisögu Jacques Chirac sem ég fékk í jólagjöf frá mínum nánustu og samfagnað var með um hátíðarnar í París. En í ævisögunni er mikinn fróðleik að finna og ég var vel heima í upprifjun hans á byrjuninni á Evrópusamrunanum við gerð Rómarsamningsins 1957. Það er að sjálfsögðu rétt hjá Chirac að sú þjóðfélagslega endurnýjun sem varð í Frakklandi 1958 með nýrri stjórnarskrá fimmta lýðveldisins og þeim umbótum sem þá urðu, gerði Frakklandi kleift að taka þátt í stofnun Sameiginlega markaðsins. Það ber allt að þakka de Gaulle. Þá segir hann að meðan á gildistöku Rómarsamningsins stóð hafi Bretar efnt til sóknar gegn Efnahagsbandalaginu með tilraun til stofnunar fríverslunarsvæðis á vegum OEEC og síðar á 7. áratugnum með því að reyna að gerast aðilar að bandalaginu til að eyðileggja það innan frá. Svo mjög sem de Gaulle var þá ásakaður fyrir þvermóðsku geti nú enginn dregið í efa að áhyggjur hans voru gildar og góðar, segir Chirac. Þetta eru kunn sjónarmið en ég er einn þeirra sem hafa aldrei aðhyllst þau. Merkileg frásögnUpplýsandi er frásögn af hlutverki Chiracs sem landbúnaðarráðherra Frakklands og þeim hlut sem Frakkar áttu í sameiginlegu landbúnaðarstefnunni. Þá þótti mér merkilegt hvernig hann gerir grein fyrir því að mjög naumlega tókst að fá meirihluta í þjóðaratkvæði í Frakklandi um Maastricht-sáttmálann 1992. Chirac, þá forsætisráðherra í samsteypustjórn hægri manna með Sósíalistaflokknum, studdi málið en svo var yfirleitt ekki með flokksmenn hans. Hann tók þá áhættu að leggja til að Mitterrand forseti efndi til þjóðaratkvæðis og segir, vafalaust með réttu, að barátta sín fyrir sáttmálanum gegn ímynduðum hagsmunum eigin flokksmanna, hafi þar ráðið úrslitum. Það var naumlega sloppið: 51,05% með og 48,95% á móti. Þessa var reyndar minnst á nýbyrjuðu ári við andlát Philippe Séguin, eins aðalforingja Gaullistanna sem barðist hatrammlega gegn Maastricht-sáttmálanum. En það var með þessum sáttmála að myntbandalagið og evran urðu að veruleika 1. janúar 1999 og lítt blandast mönnum nú hugur um ávinning þess fyrir Frakka og evrusvæðið í heild. Chirac verður að sjálfsögðu meiri maður fyrir að hafa sagt sig frá Gaullistunum í málinu. Dofnandi áhugiReyndar hefur áhugi á Evrópumálum í Frakklandi eins og víðar í „gamla“ ESB dofnað mjög með árunum. Öðruvísi þeim áður brá þegar Jean Monnet, Robert Schuman, Konrad Adenauer og Charles de Gaulle beittu sér fyrir því að sameina Evrópu. En þótt mönnum sýnist að áður hafi riðið hetjur um héruð, þá er staðreyndin sú að að það stóð ekki til að stofna einhverskonar Evrópuríki. Hvert skal hringja? spurði Henry Kissinger um árið þegar kvartað var undan því að Evrópusambandið hefði engan sérstakan talsmann. Það gat aldrei orðið því um er að ræða samstarf fullvalda og sjálfstæðra ríkja, að vísu samstarf sem er afar náið á efnahagssviðinu. Þetta kemur fram í því að á nýju ári er sú nýskipan að til svara eru tveir forsvarsmenn fyrir ESB: forseti ráðherraráðsins, Belginn Herman Van Rompuy og José Luis Zapatero, forsætisráðherra í þá sex mánuði sem Spánn gegnir formennsku í hinum margvíslegu stjórnum og nefndum ESB. Forseta framkvæmdastjórnarinnar, Jose Manuel Barroso, má nú líkja við yfirvélstjóra Brusselmaskínunnar en þriðja símanúmerið ætti frekar að vera hjá Lady Catherine Ashton, utanríkismálsvara ESB. Reynslan verður að sýna hvernig henni gengur að tala fyrir hönd ríkjanna 27 í deilumálum t.d. varðandi Austurlönd nær, Íran, Afganistan eða Norður-Kóreu. Rótgróin stefnumiðAlmenningsálit varðandi Evrópusambandið mótast oft af hefðbundnum afstöðum stjórnmálaflokka frekar en árangri í rekstri mála í Brussel. Viðbrögð í Evrópumálum til hægri og vinstri á stjórnmálasviðinu hafa mjög verið í samræmi við rótgróin stefnumið: hægri flokkar studdu hagsmuni fjármagnsins en þeir til vinstri litu til hagsmuna launþega. Margaret Thatcher sem vann bug á ofurvaldi breskra verkalýðsfélaga, leit á það sem meginmarkmið í sambandi við innri markaðinn að frjálst flæði fjármagns yrði til að efla City of London sem alheimsfjármálamiðstöð án mikils eftirlits. Stjórnmálaflokkar hafa hver síns hagsmunahóps að gæta og telja að viðbrögð eigi að vera í samræmi við það sem hentar hverju sinni. Með evrunni eru gengisbreytingar hins vegar úr sögunni sem tæki til að skammta fjármagni og vinnuafli hverjum sitt með pólitískum geðþóttaákvörðunum. Íslendingar máttu búa við slíkt lengur en aðrar Evrópuþjóðir. Í opnu hagkerfi koma til tökur pólitískra ákvarðana til langs tíma um að hlúa að framleiðsluþáttunum, sem duga lengur og betur en það sem gengisbreytingar hafa í för með sér. Þá þarf ekki að fjölyrða um að í Myntbandalagi Evrópu er lágt vaxtastig og verðtrygging lána með vísitölu- eða gengisbindingu er þar óþekkt fyrirbæri. Hliðstæð umræðaSannleikurinn er sá að stjórnmálaumræðan um þessi mál á Íslandi á sér ákveðna hliðstæðu í því sem hefur gengið yfir víða í ESB og sömuleiðis á Norðurlöndum, ekki síst í Noregi. Með þátttökunni í EES erum við hluti Evrópusamstarfsins og því næsta eðlilegt að íslensk umræða endurspegli sjónarmið sem með einum eða öðrum hætti hafa komið upp innan ESB. Á því er sú undantekning, að sjávarútvegsmál og hin sameiginlega stefna ESB á því sviði vekur eðlilega spurningar meðal Íslendinga fremur en annarra um gæslu hagsmuna sem eru undirstaða afkomu þjóðarinnar. Við sem höfum trú á að hagsmunum sjávarútvegsins geti verið borgið við gerð aðildarsamnings að Evrópusambandinu, hljótum við að hvetja til þess að gengið sé til þess verks. Að því loknu verður árangur lagður í þjóðardóm. Þá er ljóst að í því opna umhverfi viðskipta og efnahagslegra samskipta sem ríkjandi verður í heiminum getur Ísland búið við kerfi peningamála sem byggir á eigin gjaldmiðli. Þátttaka í Myntbandalagi Evrópu og upptaka evru í tilskyldum áföngum er hins vegar engin skyndilausn á erfiðleikum hrunsins á Íslandi. Um yrði að ræða aðlögun að þeirri öguðu hagstjórn á sviði ríkisfjármála og peningamála sem okkur er lögð á herðar vegna hrapallegra mistaka. Þá kemur til sögunnar mótun þess eftirlits með banka- og fjármálastarfsemi sem brást hér á Íslandi þegar mest reið á. Höfundur er fyrrverandi sendiherra. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Einar Benediktsson Mest lesið Sjálfstæðismenn boða víst skattalækkanir á þá efnamestu Haukur V. Alfreðsson Skoðun Almageddon? Eyþór Kristleifsson Skoðun Viltu borga 200 þús á mánuði eða 600 þús á mánuði af íbúðinni? Hildur Þórðardóttir Skoðun Fellur helsti stuðningsmaður menningarmála af þingi? Magnús Logi Kristinsson Skoðun Það sem ekki má fjalla um fyrir kosningar til Alþingis Árni Jensson Skoðun ESB kærir sig ekkert um Ísland í jólagjöf Ole Anton Bieltvedt Skoðun Óstjórn í húsnæðismálum Ragnar Þór Ingólfsson Skoðun Betri Strætó 2025 og (svo) Borgarlína Dagur B. Eggertsson Skoðun Afvegaleidd umræða um áskoranir heilbrigðiskerfisins Áslaug Arna Sigurbjörnsdóttir Skoðun Vímuefnið VONÍUM Haraldur Ingi Haraldsson Skoðun Skoðun Skoðun Nýtanleg verðmætasköpun um allt land Jóhann Frímann Arinbjarnarson skrifar Skoðun Geðrænn vandi barna og ungmenna Eldur S. Kristinsson skrifar Skoðun Það er kominn verðmiði á fangelsið en hvað má ungmenni í alvarlegum vanda kosta? Davíð Bergmann skrifar Skoðun Hinn opni tékki samgöngusáttmálans – ljósastýring og Sundabraut Eiríkur S. Svavarsson skrifar Skoðun Eru sumir heppnari en aðrir? Anna Kristín Jensdóttir skrifar Skoðun Við þurfum stjórnmálamenn sem skilja mikilvægi stærstu atvinnugreinar landsins Aðalheiður Ósk Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Kallað eftir fyrirsjáanleika í opinberum framkvæmdum Þorsteinn Víglundsson ,Jónína Guðmundsdóttir,Karl Andreassen skrifar Skoðun Sjálfstætt fólk Kristín Linda Jónsdóttir skrifar Skoðun Óstjórn í húsnæðismálum Ragnar Þór Ingólfsson skrifar Skoðun Arfur stjórnmálanna 2024 Elvar Eyvindsson skrifar Skoðun Kjósum rétt(indi) fyrir fatlað fólk! Unnur Helga Óttarsdóttir,Anna Lára Steindal skrifar Skoðun Frelsi er allra, ekki fárra útvaldra Jón Óskar Sólnes skrifar Skoðun Menntun og tækifæri: Hvað veljum við fyrir Ísland? Kolbrún Halldórsdóttir skrifar Skoðun Eyðimerkurganga kosningabaráttunnar? Viðar Hreinsson skrifar Skoðun Krónan eða evran? Kostir og gallar Hilmar Þór Hilmarsson skrifar Skoðun Kjóstu meiri árangur Bryndís Haraldsdóttir skrifar Skoðun Hvaða hlekkur ert þú í keðjunni? Ellý Tómasdóttir skrifar Skoðun Laxeldið verður ekki stöðvað Kristinn H. Gunnarsson skrifar Skoðun Þroskamerki þjóðar Tómas Torfason skrifar Skoðun Afvegaleidd umræða um áskoranir heilbrigðiskerfisins Áslaug Arna Sigurbjörnsdóttir skrifar Skoðun Var stytting náms til stúdentsprófs í þágu ungmenna? Sigurður E. Sigurjónsson skrifar Skoðun Það sem ekki má fjalla um fyrir kosningar til Alþingis Árni Jensson skrifar Skoðun Launafólk sýndi ábyrgð – Hvað með bankana og fjármagnseigendur? Finnbjörn A. Hermannsson skrifar Skoðun Sjálfstæðar konur? Sonja Ýr Þorbergsdóttir skrifar Skoðun Fullveldinu er fórnað með aðild að Evrópusambandinu Anton Guðmundsson skrifar Skoðun Endurhugsum dæmið, endurnýtum textíl Guðbjörg Rut Pálmadóttir skrifar Skoðun Betri Strætó 2025 og (svo) Borgarlína Dagur B. Eggertsson skrifar Skoðun Um kosningar, gulrætur og verðbólgu Jean-Rémi Chareyre skrifar Skoðun Gæti aukin einkavæðing og skólaval í grunnskólakerfinu bætt námsárangur og aukið jafnrétti? Jón Páll Haraldsson,Linda Heiðarsdóttir,Ómar Örn Magnússon skrifar Skoðun Fellur helsti stuðningsmaður menningarmála af þingi? Magnús Logi Kristinsson skrifar Sjá meira
Ég hef ekki látið eftir liggja að rifja upp Evrópuumræðuna, jafnt hér heima og annars staðar þar sem ég hef alið manninn um dagana. Þótt segja megi að nóg sé af því komið, eltir fortíðin mann stundum uppi. Síðast var það við lestur nýútkomins 1. bindis ævisögu Jacques Chirac sem ég fékk í jólagjöf frá mínum nánustu og samfagnað var með um hátíðarnar í París. En í ævisögunni er mikinn fróðleik að finna og ég var vel heima í upprifjun hans á byrjuninni á Evrópusamrunanum við gerð Rómarsamningsins 1957. Það er að sjálfsögðu rétt hjá Chirac að sú þjóðfélagslega endurnýjun sem varð í Frakklandi 1958 með nýrri stjórnarskrá fimmta lýðveldisins og þeim umbótum sem þá urðu, gerði Frakklandi kleift að taka þátt í stofnun Sameiginlega markaðsins. Það ber allt að þakka de Gaulle. Þá segir hann að meðan á gildistöku Rómarsamningsins stóð hafi Bretar efnt til sóknar gegn Efnahagsbandalaginu með tilraun til stofnunar fríverslunarsvæðis á vegum OEEC og síðar á 7. áratugnum með því að reyna að gerast aðilar að bandalaginu til að eyðileggja það innan frá. Svo mjög sem de Gaulle var þá ásakaður fyrir þvermóðsku geti nú enginn dregið í efa að áhyggjur hans voru gildar og góðar, segir Chirac. Þetta eru kunn sjónarmið en ég er einn þeirra sem hafa aldrei aðhyllst þau. Merkileg frásögnUpplýsandi er frásögn af hlutverki Chiracs sem landbúnaðarráðherra Frakklands og þeim hlut sem Frakkar áttu í sameiginlegu landbúnaðarstefnunni. Þá þótti mér merkilegt hvernig hann gerir grein fyrir því að mjög naumlega tókst að fá meirihluta í þjóðaratkvæði í Frakklandi um Maastricht-sáttmálann 1992. Chirac, þá forsætisráðherra í samsteypustjórn hægri manna með Sósíalistaflokknum, studdi málið en svo var yfirleitt ekki með flokksmenn hans. Hann tók þá áhættu að leggja til að Mitterrand forseti efndi til þjóðaratkvæðis og segir, vafalaust með réttu, að barátta sín fyrir sáttmálanum gegn ímynduðum hagsmunum eigin flokksmanna, hafi þar ráðið úrslitum. Það var naumlega sloppið: 51,05% með og 48,95% á móti. Þessa var reyndar minnst á nýbyrjuðu ári við andlát Philippe Séguin, eins aðalforingja Gaullistanna sem barðist hatrammlega gegn Maastricht-sáttmálanum. En það var með þessum sáttmála að myntbandalagið og evran urðu að veruleika 1. janúar 1999 og lítt blandast mönnum nú hugur um ávinning þess fyrir Frakka og evrusvæðið í heild. Chirac verður að sjálfsögðu meiri maður fyrir að hafa sagt sig frá Gaullistunum í málinu. Dofnandi áhugiReyndar hefur áhugi á Evrópumálum í Frakklandi eins og víðar í „gamla“ ESB dofnað mjög með árunum. Öðruvísi þeim áður brá þegar Jean Monnet, Robert Schuman, Konrad Adenauer og Charles de Gaulle beittu sér fyrir því að sameina Evrópu. En þótt mönnum sýnist að áður hafi riðið hetjur um héruð, þá er staðreyndin sú að að það stóð ekki til að stofna einhverskonar Evrópuríki. Hvert skal hringja? spurði Henry Kissinger um árið þegar kvartað var undan því að Evrópusambandið hefði engan sérstakan talsmann. Það gat aldrei orðið því um er að ræða samstarf fullvalda og sjálfstæðra ríkja, að vísu samstarf sem er afar náið á efnahagssviðinu. Þetta kemur fram í því að á nýju ári er sú nýskipan að til svara eru tveir forsvarsmenn fyrir ESB: forseti ráðherraráðsins, Belginn Herman Van Rompuy og José Luis Zapatero, forsætisráðherra í þá sex mánuði sem Spánn gegnir formennsku í hinum margvíslegu stjórnum og nefndum ESB. Forseta framkvæmdastjórnarinnar, Jose Manuel Barroso, má nú líkja við yfirvélstjóra Brusselmaskínunnar en þriðja símanúmerið ætti frekar að vera hjá Lady Catherine Ashton, utanríkismálsvara ESB. Reynslan verður að sýna hvernig henni gengur að tala fyrir hönd ríkjanna 27 í deilumálum t.d. varðandi Austurlönd nær, Íran, Afganistan eða Norður-Kóreu. Rótgróin stefnumiðAlmenningsálit varðandi Evrópusambandið mótast oft af hefðbundnum afstöðum stjórnmálaflokka frekar en árangri í rekstri mála í Brussel. Viðbrögð í Evrópumálum til hægri og vinstri á stjórnmálasviðinu hafa mjög verið í samræmi við rótgróin stefnumið: hægri flokkar studdu hagsmuni fjármagnsins en þeir til vinstri litu til hagsmuna launþega. Margaret Thatcher sem vann bug á ofurvaldi breskra verkalýðsfélaga, leit á það sem meginmarkmið í sambandi við innri markaðinn að frjálst flæði fjármagns yrði til að efla City of London sem alheimsfjármálamiðstöð án mikils eftirlits. Stjórnmálaflokkar hafa hver síns hagsmunahóps að gæta og telja að viðbrögð eigi að vera í samræmi við það sem hentar hverju sinni. Með evrunni eru gengisbreytingar hins vegar úr sögunni sem tæki til að skammta fjármagni og vinnuafli hverjum sitt með pólitískum geðþóttaákvörðunum. Íslendingar máttu búa við slíkt lengur en aðrar Evrópuþjóðir. Í opnu hagkerfi koma til tökur pólitískra ákvarðana til langs tíma um að hlúa að framleiðsluþáttunum, sem duga lengur og betur en það sem gengisbreytingar hafa í för með sér. Þá þarf ekki að fjölyrða um að í Myntbandalagi Evrópu er lágt vaxtastig og verðtrygging lána með vísitölu- eða gengisbindingu er þar óþekkt fyrirbæri. Hliðstæð umræðaSannleikurinn er sá að stjórnmálaumræðan um þessi mál á Íslandi á sér ákveðna hliðstæðu í því sem hefur gengið yfir víða í ESB og sömuleiðis á Norðurlöndum, ekki síst í Noregi. Með þátttökunni í EES erum við hluti Evrópusamstarfsins og því næsta eðlilegt að íslensk umræða endurspegli sjónarmið sem með einum eða öðrum hætti hafa komið upp innan ESB. Á því er sú undantekning, að sjávarútvegsmál og hin sameiginlega stefna ESB á því sviði vekur eðlilega spurningar meðal Íslendinga fremur en annarra um gæslu hagsmuna sem eru undirstaða afkomu þjóðarinnar. Við sem höfum trú á að hagsmunum sjávarútvegsins geti verið borgið við gerð aðildarsamnings að Evrópusambandinu, hljótum við að hvetja til þess að gengið sé til þess verks. Að því loknu verður árangur lagður í þjóðardóm. Þá er ljóst að í því opna umhverfi viðskipta og efnahagslegra samskipta sem ríkjandi verður í heiminum getur Ísland búið við kerfi peningamála sem byggir á eigin gjaldmiðli. Þátttaka í Myntbandalagi Evrópu og upptaka evru í tilskyldum áföngum er hins vegar engin skyndilausn á erfiðleikum hrunsins á Íslandi. Um yrði að ræða aðlögun að þeirri öguðu hagstjórn á sviði ríkisfjármála og peningamála sem okkur er lögð á herðar vegna hrapallegra mistaka. Þá kemur til sögunnar mótun þess eftirlits með banka- og fjármálastarfsemi sem brást hér á Íslandi þegar mest reið á. Höfundur er fyrrverandi sendiherra.
Skoðun Það er kominn verðmiði á fangelsið en hvað má ungmenni í alvarlegum vanda kosta? Davíð Bergmann skrifar
Skoðun Hinn opni tékki samgöngusáttmálans – ljósastýring og Sundabraut Eiríkur S. Svavarsson skrifar
Skoðun Við þurfum stjórnmálamenn sem skilja mikilvægi stærstu atvinnugreinar landsins Aðalheiður Ósk Guðmundsdóttir skrifar
Skoðun Kallað eftir fyrirsjáanleika í opinberum framkvæmdum Þorsteinn Víglundsson ,Jónína Guðmundsdóttir,Karl Andreassen skrifar
Skoðun Afvegaleidd umræða um áskoranir heilbrigðiskerfisins Áslaug Arna Sigurbjörnsdóttir skrifar
Skoðun Launafólk sýndi ábyrgð – Hvað með bankana og fjármagnseigendur? Finnbjörn A. Hermannsson skrifar
Skoðun Gæti aukin einkavæðing og skólaval í grunnskólakerfinu bætt námsárangur og aukið jafnrétti? Jón Páll Haraldsson,Linda Heiðarsdóttir,Ómar Örn Magnússon skrifar