Órofa tengsl 24. janúar 2005 00:01 Verkalýðshreyfingin hefur tengst velflestum stjórnmálaflokkum nánum böndum í gegnum tíðina þótt slaknað hafi á tengslunum á síðustu árum. Forystumenn verkalýðsfélaga sátu iðulega á þingi fyrir vinstri flokkana en jafnframt var samband Sjálfstæðisflokksins við ýmis samtök launþega allnáið. Þingmenn Dagsbrúnar Náin tengsl stjórnmálaflokka og verkalýðshreyfinga á Íslandi eru ekki ný af nálinni. Þegar Alþýðusamband Íslands var stofnað árið 1916 var um leið settur á fót pólitískur armur þess, Alþýðuflokkurinn. Þessi samtök "voru frá upphafi sósíalísk og vinstrisinnuð samtök sem kröfðust þess að ríkisvaldið beitti sér af fullum þunga í þágu alþýðufólks gegn eignastéttunum sem samtökin töldu arðræna þá sem ekki höfðu tekjur af öðru en vinnu sinni," eins og segir í bókinni Ísland í aldanna rás. Ekki var skorið á þessi formlegu tengsl fyrr en árið 1942. Svanur Kristjánsson, prófessor í stjórnmálafræði við Háskóla Íslands segir að þá hafi sósíalistar verið farnir að sækja allfast að Alþýðuflokknum en Héðinn Valdimarsson hafði ásamt kommúnistum stofnað Sameiningarflokk Alþýðu - Sósíalistaflokkinn fjórum árum áður. "Héðinn er symból fyrir verkalýðinn, formaður Verkamannafélagsins Dagsbrúnar og varaformaður Alþýðuflokksins." Eins og búast mátti við snarjukust áhrif sósíalista í Dagsbrún við þetta og þau haldast í næstu áratugi á eftir. Þannig áttu formenn Dagsbrúnar lengi tryggt þingsæti fyrir Sósíalistaflokksinn og síðar Alþýðubandalagið, til dæmis þeir Sigurður Guðnason, Eðvarð Sigurðsson og Guðmundur J. Guðmundsson. Hannibal Valdimarsson var annar lykilmaður í þessum efnum. Hann var forseti Alþýðusambandsins og formaður þriggja stjórnmálaflokka á sinni tíð, Alþýðuflokksins, Alþýðubandalagsins og Samtaka frjálslyndra og vinstri manna. Eftirmaður hans hjá Alþýðusambandinu, Björn Jónsson, sat á þingi fyrir alla þessa flokka. Annar forseti Alþýðusambandsins, Ásmundur Stefánsson, var í framboði fyrir Alþýðubandalagið árið 1987 en komst ekki á þing. Sjálfstæðismenn styrkja tengslin Sjálfstæðisflokkurinn hefur frá fyrstu tíð lagt sig fram við að hafa áhrif inn í verkalýðshreyfinguna. Á fjórða áratugnum mynduðu sjálfstæðismenn óformlegt bandalag við kommúnista í verkalýðsfélögunum gegn sínum sameiginlega óvini, Alþýðuflokknum. "Þessi nánu tengsl sósíalista og sjálfstæðismanna eru eitt af leyndarmálunum í íslenskri pólitík," segir Svanur. Félög sjálfstæðisverkamanna spruttu upp á þessum tíma, til dæmis Óðinn í Reykjavík sem enn er starfandi. Á sjöunda áratugnum aukast enn áhrif sjálfstæðismanna í verkalýðshreyfingunni þegar Landssamband íslenskra verslunarmanna (LÍV) er dæmt inn í Alþýðusambandið en forystumenn þess höfðu barist gegn inngöngu verslunarmanna af pólitískum ástæðum. Sverrir Hermannsson var á þessum tíma formaður LÍV en hann ferðaðist um allt land og stofnaði verslunarmannafélög og komst í krafti þeirrar vinnu á þing árið 1972. Ráðherrar viðreisnarstjórnarinnar með Bjarna Benediktsson í broddi fylkingar tóku á stjórnartíð sinni upp náið samband við forystumenn launþegasamtakanna án milligöngu Alþýðubandalgsins, til dæmis við gerð svonefndra Breiðholtssamninga á árinu 1964. Svanur segir að slíkt hefði þótt óhugsandi nokkrum árum áður og hefði þetta styrkt mjög stöðu Sjálfstæðismanna á þessum vettvangi. Enn eru tengsl Sjálfstæðisflokksins við launþegasamtökin nokkur. Verkalýðsráð hefur alltaf verið starfrækt innan flokksins og það hefur haft launaðan starfsmann á sínum snærum. Síðastliðinn laugardag var Magnús L. Sveinsson kjörinn formaður landsmálafélagsins Varðar en hann var um árabil formaður Verzlunarmannafélags Reykjavíkur. Stjórnir í skjóli verkalýðshreyfingarinnar En hversu mikil áhrif hafa verkalýðshreyfingarnar haft á starf og stefnumótun flokkanna? "Á tímabili voru ríkisstjórnir búnar til og féllu fyrir atbeina verkalýðshreyfingarinnar," segir Svanur Kristjánsson og máli sínu til stuðnings bendir hann á hreyfingin var bakhjarl vinstri stjórnarinnar sem sat á árunum 1956-58 en sú stjórn féll eftir að Alþýðusambandið hafði hafnað hugmyndum hennar í efnahagsmálum. "Forsætisráðherra landsins, Hermann Jónasson, fer á þing Alþýðusambandsins til að biðja sambandið um að gefa eftir kauphækkanir, sambandið neitar og þá segir forsætisráðherrann af sér. Svona var þetta." Á áttunda áratugnum olli það vinstri stjórnunum verulegum erfiðleikum að alþýðubandalagsmenn þurftu að bera allar meiriháttar ákvarðanir undir launþegasamtökin eða verkalýðsmálaráð flokksins og svipað var uppi á teningnum í stjórn Steingríms Hermannssonar sem var við völd á árunum 1988-1991. Rétt eins og hjá Sjálfstæðisflokknum starfar verkalýðsmálaráð innan Samfylkingarinnar sem hefur talsverð áhrif á stefnumótun flokksins í þessum efnum. Í stefnuyfirlýsingu Samfylkingarinnar frá árinu 2000 segir: "Í samræmi við stefnu sína hyggst flokkurinn og eiga náið samstarf við verkalýðshreyfinguna og frjáls félagasamtök, og vinna með öðrum". Tengsl Samfylkingarinnar við Alþýðusambandið hafa þó ekki verið eins náin og þau voru á tímum Alþýðubandalagsins. Ekki þarf hins vegar að fjölyrða um tengsl Bandalags starfsmanna ríkis og bæja við stjórnmálahreyfingar en Ögmundur Jónasson, formaður þess situr á þingi fyrir vinstri-græna. Fréttir Innlent Stj.mál Mest lesið Uppruni stjarnanna óþekktur: „Hver andskotinn hefur verið að setja þetta inn?“ Innlent Athafnamaðurinn Þráinn Hafstein Kristjánsson látinn Innlent Nýtt eftirlitskerfi á ytri landamærum Schengen-svæðisins Innlent Íranskur herforingi sagður hafa látist í loftárásum Ísraela Erlent Risaþotan flaug aftur yfir Reykjavíkursvæðið Innlent „Hann hverfur ofan í jörðina“ Innlent Öflugur skjálfti í Bárðarbunguöskju Innlent Segir rangt að þau hafi reynt að stöðva lögreglubíl í forgangsakstri Innlent Íslensk flugáhöfn horfði á ljónaárás rétt við hótelið Innlent Af hverju er barnið mitt alltaf að segja Skibidi toilet? Innlent Fleiri fréttir Athafnamaðurinn Þráinn Hafstein Kristjánsson látinn Uppruni stjarnanna óþekktur: „Hver andskotinn hefur verið að setja þetta inn?“ Nýtt eftirlitskerfi á ytri landamærum Schengen-svæðisins Öflugur skjálfti í Bárðarbunguöskju Sláturgerð, Sherry og súkkulaði á Hellu „Hann hverfur ofan í jörðina“ Heppni að ekki fór verr þegar tveggja ára drengur féll niður nokkra metra Risaþotan flaug aftur yfir Reykjavíkursvæðið „Þetta er ekki endanlegt frumvarp“ Samþykktu ályktun og stefna að kosningum í vor Segir rangt að þau hafi reynt að stöðva lögreglubíl í forgangsakstri Nóg af heitu vatni á Selfossi Glerbrot í lauginni „Kveður við nýjan tón í samstarfinu sem er efnislega lokið“ Stjónmálafræðingur segir kosningar nær en marga gruni Nýr formaður VG, seðlabankastjóri og ástandið á Gaza Íslensk flugáhöfn horfði á ljónaárás rétt við hótelið Handtekinn eftir hliðarkeyrslu á talsverðum hraða Vilhjálmur Hjálmarsson kjörinn varaformaður ÖBÍ „Ef hann hefði verið einn þá hefði þetta getað farið miklu verr“ Bátarnir frá eldgosinu í Vestmannaeyjum málaðir á vita Af hverju er barnið mitt alltaf að segja Skibidi toilet? „Þegar hægrið fær að ráða ferðinni óheft og án alls taumhalds fer illa“ Fagna löngu tímabærri breytingu Átök í miðausturlöndum, ný forysta VG og mállýska unga fólksins Mótmælendur hindruðu för lögreglubíls í forgangsakstri Svandís og Guðmundur Ingi nýir leiðtogar Vinstri grænna Málningu kastað og ryskingar við sendiráðið Fannst hann þvingaður til að afsala sér hundinum Biskup Íslands predikar í Vík á 90 ára afmæli kirkjunnar Sjá meira
Verkalýðshreyfingin hefur tengst velflestum stjórnmálaflokkum nánum böndum í gegnum tíðina þótt slaknað hafi á tengslunum á síðustu árum. Forystumenn verkalýðsfélaga sátu iðulega á þingi fyrir vinstri flokkana en jafnframt var samband Sjálfstæðisflokksins við ýmis samtök launþega allnáið. Þingmenn Dagsbrúnar Náin tengsl stjórnmálaflokka og verkalýðshreyfinga á Íslandi eru ekki ný af nálinni. Þegar Alþýðusamband Íslands var stofnað árið 1916 var um leið settur á fót pólitískur armur þess, Alþýðuflokkurinn. Þessi samtök "voru frá upphafi sósíalísk og vinstrisinnuð samtök sem kröfðust þess að ríkisvaldið beitti sér af fullum þunga í þágu alþýðufólks gegn eignastéttunum sem samtökin töldu arðræna þá sem ekki höfðu tekjur af öðru en vinnu sinni," eins og segir í bókinni Ísland í aldanna rás. Ekki var skorið á þessi formlegu tengsl fyrr en árið 1942. Svanur Kristjánsson, prófessor í stjórnmálafræði við Háskóla Íslands segir að þá hafi sósíalistar verið farnir að sækja allfast að Alþýðuflokknum en Héðinn Valdimarsson hafði ásamt kommúnistum stofnað Sameiningarflokk Alþýðu - Sósíalistaflokkinn fjórum árum áður. "Héðinn er symból fyrir verkalýðinn, formaður Verkamannafélagsins Dagsbrúnar og varaformaður Alþýðuflokksins." Eins og búast mátti við snarjukust áhrif sósíalista í Dagsbrún við þetta og þau haldast í næstu áratugi á eftir. Þannig áttu formenn Dagsbrúnar lengi tryggt þingsæti fyrir Sósíalistaflokksinn og síðar Alþýðubandalagið, til dæmis þeir Sigurður Guðnason, Eðvarð Sigurðsson og Guðmundur J. Guðmundsson. Hannibal Valdimarsson var annar lykilmaður í þessum efnum. Hann var forseti Alþýðusambandsins og formaður þriggja stjórnmálaflokka á sinni tíð, Alþýðuflokksins, Alþýðubandalagsins og Samtaka frjálslyndra og vinstri manna. Eftirmaður hans hjá Alþýðusambandinu, Björn Jónsson, sat á þingi fyrir alla þessa flokka. Annar forseti Alþýðusambandsins, Ásmundur Stefánsson, var í framboði fyrir Alþýðubandalagið árið 1987 en komst ekki á þing. Sjálfstæðismenn styrkja tengslin Sjálfstæðisflokkurinn hefur frá fyrstu tíð lagt sig fram við að hafa áhrif inn í verkalýðshreyfinguna. Á fjórða áratugnum mynduðu sjálfstæðismenn óformlegt bandalag við kommúnista í verkalýðsfélögunum gegn sínum sameiginlega óvini, Alþýðuflokknum. "Þessi nánu tengsl sósíalista og sjálfstæðismanna eru eitt af leyndarmálunum í íslenskri pólitík," segir Svanur. Félög sjálfstæðisverkamanna spruttu upp á þessum tíma, til dæmis Óðinn í Reykjavík sem enn er starfandi. Á sjöunda áratugnum aukast enn áhrif sjálfstæðismanna í verkalýðshreyfingunni þegar Landssamband íslenskra verslunarmanna (LÍV) er dæmt inn í Alþýðusambandið en forystumenn þess höfðu barist gegn inngöngu verslunarmanna af pólitískum ástæðum. Sverrir Hermannsson var á þessum tíma formaður LÍV en hann ferðaðist um allt land og stofnaði verslunarmannafélög og komst í krafti þeirrar vinnu á þing árið 1972. Ráðherrar viðreisnarstjórnarinnar með Bjarna Benediktsson í broddi fylkingar tóku á stjórnartíð sinni upp náið samband við forystumenn launþegasamtakanna án milligöngu Alþýðubandalgsins, til dæmis við gerð svonefndra Breiðholtssamninga á árinu 1964. Svanur segir að slíkt hefði þótt óhugsandi nokkrum árum áður og hefði þetta styrkt mjög stöðu Sjálfstæðismanna á þessum vettvangi. Enn eru tengsl Sjálfstæðisflokksins við launþegasamtökin nokkur. Verkalýðsráð hefur alltaf verið starfrækt innan flokksins og það hefur haft launaðan starfsmann á sínum snærum. Síðastliðinn laugardag var Magnús L. Sveinsson kjörinn formaður landsmálafélagsins Varðar en hann var um árabil formaður Verzlunarmannafélags Reykjavíkur. Stjórnir í skjóli verkalýðshreyfingarinnar En hversu mikil áhrif hafa verkalýðshreyfingarnar haft á starf og stefnumótun flokkanna? "Á tímabili voru ríkisstjórnir búnar til og féllu fyrir atbeina verkalýðshreyfingarinnar," segir Svanur Kristjánsson og máli sínu til stuðnings bendir hann á hreyfingin var bakhjarl vinstri stjórnarinnar sem sat á árunum 1956-58 en sú stjórn féll eftir að Alþýðusambandið hafði hafnað hugmyndum hennar í efnahagsmálum. "Forsætisráðherra landsins, Hermann Jónasson, fer á þing Alþýðusambandsins til að biðja sambandið um að gefa eftir kauphækkanir, sambandið neitar og þá segir forsætisráðherrann af sér. Svona var þetta." Á áttunda áratugnum olli það vinstri stjórnunum verulegum erfiðleikum að alþýðubandalagsmenn þurftu að bera allar meiriháttar ákvarðanir undir launþegasamtökin eða verkalýðsmálaráð flokksins og svipað var uppi á teningnum í stjórn Steingríms Hermannssonar sem var við völd á árunum 1988-1991. Rétt eins og hjá Sjálfstæðisflokknum starfar verkalýðsmálaráð innan Samfylkingarinnar sem hefur talsverð áhrif á stefnumótun flokksins í þessum efnum. Í stefnuyfirlýsingu Samfylkingarinnar frá árinu 2000 segir: "Í samræmi við stefnu sína hyggst flokkurinn og eiga náið samstarf við verkalýðshreyfinguna og frjáls félagasamtök, og vinna með öðrum". Tengsl Samfylkingarinnar við Alþýðusambandið hafa þó ekki verið eins náin og þau voru á tímum Alþýðubandalagsins. Ekki þarf hins vegar að fjölyrða um tengsl Bandalags starfsmanna ríkis og bæja við stjórnmálahreyfingar en Ögmundur Jónasson, formaður þess situr á þingi fyrir vinstri-græna.
Fréttir Innlent Stj.mál Mest lesið Uppruni stjarnanna óþekktur: „Hver andskotinn hefur verið að setja þetta inn?“ Innlent Athafnamaðurinn Þráinn Hafstein Kristjánsson látinn Innlent Nýtt eftirlitskerfi á ytri landamærum Schengen-svæðisins Innlent Íranskur herforingi sagður hafa látist í loftárásum Ísraela Erlent Risaþotan flaug aftur yfir Reykjavíkursvæðið Innlent „Hann hverfur ofan í jörðina“ Innlent Öflugur skjálfti í Bárðarbunguöskju Innlent Segir rangt að þau hafi reynt að stöðva lögreglubíl í forgangsakstri Innlent Íslensk flugáhöfn horfði á ljónaárás rétt við hótelið Innlent Af hverju er barnið mitt alltaf að segja Skibidi toilet? Innlent Fleiri fréttir Athafnamaðurinn Þráinn Hafstein Kristjánsson látinn Uppruni stjarnanna óþekktur: „Hver andskotinn hefur verið að setja þetta inn?“ Nýtt eftirlitskerfi á ytri landamærum Schengen-svæðisins Öflugur skjálfti í Bárðarbunguöskju Sláturgerð, Sherry og súkkulaði á Hellu „Hann hverfur ofan í jörðina“ Heppni að ekki fór verr þegar tveggja ára drengur féll niður nokkra metra Risaþotan flaug aftur yfir Reykjavíkursvæðið „Þetta er ekki endanlegt frumvarp“ Samþykktu ályktun og stefna að kosningum í vor Segir rangt að þau hafi reynt að stöðva lögreglubíl í forgangsakstri Nóg af heitu vatni á Selfossi Glerbrot í lauginni „Kveður við nýjan tón í samstarfinu sem er efnislega lokið“ Stjónmálafræðingur segir kosningar nær en marga gruni Nýr formaður VG, seðlabankastjóri og ástandið á Gaza Íslensk flugáhöfn horfði á ljónaárás rétt við hótelið Handtekinn eftir hliðarkeyrslu á talsverðum hraða Vilhjálmur Hjálmarsson kjörinn varaformaður ÖBÍ „Ef hann hefði verið einn þá hefði þetta getað farið miklu verr“ Bátarnir frá eldgosinu í Vestmannaeyjum málaðir á vita Af hverju er barnið mitt alltaf að segja Skibidi toilet? „Þegar hægrið fær að ráða ferðinni óheft og án alls taumhalds fer illa“ Fagna löngu tímabærri breytingu Átök í miðausturlöndum, ný forysta VG og mállýska unga fólksins Mótmælendur hindruðu för lögreglubíls í forgangsakstri Svandís og Guðmundur Ingi nýir leiðtogar Vinstri grænna Málningu kastað og ryskingar við sendiráðið Fannst hann þvingaður til að afsala sér hundinum Biskup Íslands predikar í Vík á 90 ára afmæli kirkjunnar Sjá meira