Stendur okkur á sama? 13. nóvember 2004 00:01 Baráttunni um borgina Fallujah í Írak - borg sem er í um það bil fimmtíu kílómetra fjarlægð frá höfuðborginni Bagdað - virðist nú lokið með sigri Bandaríkjahers og íraska stjórnarhersins og ósigri íslamskrauppreisnarmanna sem ráðið höfðu lögum og lofum í borginni í hálft annað ár. Enginn átti svo sem von á öðrum úrslitum. Engir uppreisnarherir geta staðist öflugasta herveldi heims snúning. En þetta var dýrkeyptur sigur. Uppreisnarmennirnir - sem líka eru kallaðir skæruliðar og hryðjuverkamenn - voru um þrjú þúsund. Íbúar borgarinnar eru um 300 þúsund. Á meðan hinir fyrrnefndu börðust ýmist til síðasta blóðdropa eða komu sér undan til annarra borga til að halda baráttunni áfram lenti allur þorri borgarbúa á vergangi; fólkið flúði sprengjurnar sem rigndi yfir borgina og heimili þeirra og býr nú við skelfilegar aðstæður í nágrenninu þar sem skortir fæði, húsnæði, klæði og lyf. Vegna stríðsaðgerðanna hefur það aðeins notið takmarkaðrar aðstoðar alþjóðlegra hjálparsveita. Það var vitað frá upphafi að árásin á Fallujah yrði blóðugur bardagi. Þess vegna var beðið með hana fram yfir forsetakosningarnar í Bandaríkjunum. Ekki þótti í aðdraganda kosninga bætandi á þær neikvæðu fregnir sem daglega berast frá landinu. En á sömu stundu og Bush forseti lýsti yfir sigri fóru fyrstu orrustuflugvélarnar í loftið og hófu að varpa sprengjum á víghreiður uppreisnarmanna í borginni. Bandaríkjamenn segja að ekki hafi verið komist hjá því að fara í þennan leiðangur. Í Fallujah hafi verið höfuðstöðvar mótspyrnuhreyfingarinnar í landinu, íraskra og erlendra ofstækismanna sem markvisst vinni gegn áformum um að koma á innlendri lýðræðisstjórn. Þaðan hafi verið stýrt sjálfsvígsárásum, mannránum og hvers kyns launráðum gegn stjórninni í Bagdað. Óhugsandi sé að áformin um frjálsar þingkosningar í Írak í lok janúar á næsta ári geti gengið eftir ef Fallujah og önnur álíka svæði séu í höndum andstæðinganna. Þetta mat er vafalaust rétt. Átökin í Írak eru þess eðlis að friðsamlegt samkomulag hefði aldrei náðst við hermdarverkamennina. Bandaríkjamenn áttu líklega aðeins tvo kosti, árás af því tagi sem við höfum orðið vitni að eða uppgjöf. Líklegt er að margir andstæðingar styrjaldarinnar í Írak telji að uppgjöf hefði verið betri kostur. Hefði hún ekki bjargað mannslífum og stórkostlegri eyðileggingu mannvirkja í þessari fornfrægu borg? Því verður varla öðru vísi svarað en játandi. En þá er rétt að hafa í huga að uppgjöf gagnvart uppreisnarmönnum í Fallujah hefði í reynd falið í sér allsherjaruppgjöf í Írak. Hún hefði falið í sér að áformin um að stofna lýðræðisríki í landinu yrðu að engu. Og hún hlyti að leiða til þess að Bandaríkjamenn færu frá Írak. En hvað tæki þá við? Dettur einhverjum í hug að Írakar fengju þá að búa við frið og frelsi? Flestir fréttaskýrendur eru sammála um að uppgjöf og brottför Bandaríkjahers við núverandi aðstæður mundi leiða til enn meiri skelfingar í landinu en nú er. En sigurinn í Fallujah nægir því miður ekki til að koma á röð og reglu í Írak. Átökin halda áfram og breiðast út. Þegar eitt bál hefur verið slökkt kviknar annað. Um margt minnir staða Bandaríkjanna í Írak á mann sem lent hefur í kviksyndi. Hver hreyfing skapar aukna hættu en um leið felur hreyfingarleysi dauðann í sér. Menn velta því fyrir sér hvort Bandaríkjamenn séu kannski, þrátt fyrir sigur í stórorrustum eins og þeirri um Fallujah, búnir að missa tökin á þróun mála í Írak. Að þeir séu lentir í svipaðri stöðu og í Víetnam forðum. Við því er ekkert einhlítt svar til. Aðeins framvindan sjálf svarar þeirri spurningu. Atburðarásin í Írak allt frá því að Bandaríkjamenn og bandamenn þeirra náðu völdum í landinu sýnir að hún var misráðin og vanhugsuð. Allir fagna því að harðstjóri eins og Saddam Hussein er ekki lengur við völd en við skulum ekki gleyma því að hans líkar drottna víða um heim - meðal annars með velþóknun og jafnvel stuðningi stjórnvalda í lýðræðisríkjum Vesturlanda. Rökstuðningurinn fyrir því að kollvarpa þyrfti stjórn Husseins með þeim hætti sem gert var hefur reynst innantómur. Ýmsir þeirra sem vöruðu við því að fara inn í Írak bentu einmitt á að atburðarás eins og sú sem nú hefur orðið væri óhjákvæmileg. Vestrænu lýðræði, mannréttindum og veraldarhyggju yrði ekki þröngvað upp á íslamskt ríki með hervaldi. Erum við Íslendingar kannski svo uppteknir af nærtækari og hversdagslegri vandamálum að við megum ekki vera að því að leiða hugann að hörmungunum í Fallujah? Stendur okkur kannski á sama? Vonandi ekki. En þegar um hægist á innlendum vettvangi þurfum við að ræða af alvöru hvað - ef eitthvað - við getum lagt til mála sem stuðlað getur að friðsamlegri þróun í Írak. Íslensk stjórnvöld lýstu yfir stuðningi við innrásina í upphafi þannig að segja má að sú staða leggi okkur ákveðnar siðferðilegar skuldbindingar á herðar. Fólkið sem hrakist hefur frá heimilum sínum í Fallujah á það inni hjá okkur.Guðmundur Magnússon -gm@frettabladid.is Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Guðmundur Magnússon Í brennidepli Mest lesið Þegar ómennskan vitnar í lög Bubbi Morthens Skoðun Þjóðin slæst við elda: Hvar er Alþingi? Baldur Borgþórsson Skoðun „Bara“ kennari Álfhildur Leifsdóttir Skoðun Þegar ég heyri nafnið Katrín Jakobsdóttir Hans Alexander Margrétarson Hansen Skoðun Góðan daginn, ég ætla að fá … ENGLISH PLEASE! Ólafur Guðsteinn Kristjánsson Skoðun Má ekkert gera fyrir millistéttina? Þorbjörg S. Gunnlaugsdóttir Skoðun Háskólinn sveik stúdenta um góðar samgöngur Guðni Thorlacius,Katla Ólafsdóttir Skoðun Skráningum á mistökum við sjúkdómsgreiningar er ábótavant Guðrún Gyða Ölvisdóttir Skoðun Hver er okkar ábyrgð á ofbeldi meðal barna Hafdís Hrönn Hafsteinsdóttir Skoðun Að standa með konum og kerfisbreytingum Áslaug Arna Sigurbjörnsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun „Heimferða- og fylgdadeild“ Eiríkur Rögnvaldsson skrifar Skoðun Til varnar mennsku kúgarans Hans Alexander Margrétarson Hansen skrifar Skoðun Þegar ómennskan vitnar í lög Bubbi Morthens skrifar Skoðun Engum til sóma Sigmar Guðmundsson skrifar Skoðun Góðan daginn, ég ætla að fá … ENGLISH PLEASE! Ólafur Guðsteinn Kristjánsson skrifar Skoðun Vernd náttúrunnar er ákvörðun Eva Dögg Davíðsdóttir skrifar Skoðun Hver er okkar ábyrgð á ofbeldi meðal barna Hafdís Hrönn Hafsteinsdóttir skrifar Skoðun Er verkalýðsbarátta á Íslandi að hnigna? Sverrir Fannberg Júlíusson skrifar Skoðun Má ekkert gera fyrir millistéttina? Þorbjörg S. Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Milljarðarnir óteljandi og bókun 35 Haraldur Ólafsson skrifar Skoðun Háskólinn sveik stúdenta um góðar samgöngur Guðni Thorlacius,Katla Ólafsdóttir skrifar Skoðun „Bara“ kennari Álfhildur Leifsdóttir skrifar Skoðun Þjóðin slæst við elda: Hvar er Alþingi? Baldur Borgþórsson skrifar Skoðun Yazan Tamimi – spegill á sjálfsmynd þjóðar Sema Erla Serdaroglu skrifar Skoðun Hvað er niðurskurðarstefna? Halla Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Framtíðin liggur í bættri nýtingu auðlinda Helga Kristín Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Öryggi sjúklinga – gerum og greinum betur Alma D. Möller skrifar Skoðun Skráningum á mistökum við sjúkdómsgreiningar er ábótavant Guðrún Gyða Ölvisdóttir skrifar Skoðun Sjálfbærni er góður „business“ hjá Orkuveitunni Hólmfríður Sigurðardóttir skrifar Skoðun Að standa með konum og kerfisbreytingum Áslaug Arna Sigurbjörnsdóttir skrifar Skoðun Lækkun gjalda fyrir barnafjölskyldur í Hveragerði Dagný Sif Sigurbjörnsdóttir,Halldór Benjamín Hreinsson,Jóhanna Ýr Jóhannsdóttir,Njörður Sigurðsson,Sandra Sigurðardóttir skrifar Skoðun Mikilvægi fjölskyldu- og parameðferðar – Að styrkja tengsl í flóknum heimi Helena Katrín Hjaltadóttir,Katrín Þrastardóttir skrifar Skoðun Er hvergi hægt að vera í friði? Reynir Böðvarsson skrifar Skoðun Um ferðaþjónustu og ADHD Nanný Arna Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Að taka stjórn á eigin stefnu Sigrún Þóra Sveinsdóttir skrifar Skoðun Ákall um aðgerðir! Lilja Rafney Magnúsdóttir skrifar Skoðun „Mér finnst“ pólitíkin og vindmyllurnar Tómas Ellert Tómasson skrifar Skoðun Frumútboð og framhjáhöld Baldur Thorlacius skrifar Skoðun Grænfáninn 30 ára Sigurlaug Arnardóttir,Guðrún Schmidt,Ósk Kristinsdóttir,Borghildur Gunnardóttir skrifar Skoðun Hingað og ekki lengra Þorbjörg Þorvaldsdóttir skrifar Sjá meira
Baráttunni um borgina Fallujah í Írak - borg sem er í um það bil fimmtíu kílómetra fjarlægð frá höfuðborginni Bagdað - virðist nú lokið með sigri Bandaríkjahers og íraska stjórnarhersins og ósigri íslamskrauppreisnarmanna sem ráðið höfðu lögum og lofum í borginni í hálft annað ár. Enginn átti svo sem von á öðrum úrslitum. Engir uppreisnarherir geta staðist öflugasta herveldi heims snúning. En þetta var dýrkeyptur sigur. Uppreisnarmennirnir - sem líka eru kallaðir skæruliðar og hryðjuverkamenn - voru um þrjú þúsund. Íbúar borgarinnar eru um 300 þúsund. Á meðan hinir fyrrnefndu börðust ýmist til síðasta blóðdropa eða komu sér undan til annarra borga til að halda baráttunni áfram lenti allur þorri borgarbúa á vergangi; fólkið flúði sprengjurnar sem rigndi yfir borgina og heimili þeirra og býr nú við skelfilegar aðstæður í nágrenninu þar sem skortir fæði, húsnæði, klæði og lyf. Vegna stríðsaðgerðanna hefur það aðeins notið takmarkaðrar aðstoðar alþjóðlegra hjálparsveita. Það var vitað frá upphafi að árásin á Fallujah yrði blóðugur bardagi. Þess vegna var beðið með hana fram yfir forsetakosningarnar í Bandaríkjunum. Ekki þótti í aðdraganda kosninga bætandi á þær neikvæðu fregnir sem daglega berast frá landinu. En á sömu stundu og Bush forseti lýsti yfir sigri fóru fyrstu orrustuflugvélarnar í loftið og hófu að varpa sprengjum á víghreiður uppreisnarmanna í borginni. Bandaríkjamenn segja að ekki hafi verið komist hjá því að fara í þennan leiðangur. Í Fallujah hafi verið höfuðstöðvar mótspyrnuhreyfingarinnar í landinu, íraskra og erlendra ofstækismanna sem markvisst vinni gegn áformum um að koma á innlendri lýðræðisstjórn. Þaðan hafi verið stýrt sjálfsvígsárásum, mannránum og hvers kyns launráðum gegn stjórninni í Bagdað. Óhugsandi sé að áformin um frjálsar þingkosningar í Írak í lok janúar á næsta ári geti gengið eftir ef Fallujah og önnur álíka svæði séu í höndum andstæðinganna. Þetta mat er vafalaust rétt. Átökin í Írak eru þess eðlis að friðsamlegt samkomulag hefði aldrei náðst við hermdarverkamennina. Bandaríkjamenn áttu líklega aðeins tvo kosti, árás af því tagi sem við höfum orðið vitni að eða uppgjöf. Líklegt er að margir andstæðingar styrjaldarinnar í Írak telji að uppgjöf hefði verið betri kostur. Hefði hún ekki bjargað mannslífum og stórkostlegri eyðileggingu mannvirkja í þessari fornfrægu borg? Því verður varla öðru vísi svarað en játandi. En þá er rétt að hafa í huga að uppgjöf gagnvart uppreisnarmönnum í Fallujah hefði í reynd falið í sér allsherjaruppgjöf í Írak. Hún hefði falið í sér að áformin um að stofna lýðræðisríki í landinu yrðu að engu. Og hún hlyti að leiða til þess að Bandaríkjamenn færu frá Írak. En hvað tæki þá við? Dettur einhverjum í hug að Írakar fengju þá að búa við frið og frelsi? Flestir fréttaskýrendur eru sammála um að uppgjöf og brottför Bandaríkjahers við núverandi aðstæður mundi leiða til enn meiri skelfingar í landinu en nú er. En sigurinn í Fallujah nægir því miður ekki til að koma á röð og reglu í Írak. Átökin halda áfram og breiðast út. Þegar eitt bál hefur verið slökkt kviknar annað. Um margt minnir staða Bandaríkjanna í Írak á mann sem lent hefur í kviksyndi. Hver hreyfing skapar aukna hættu en um leið felur hreyfingarleysi dauðann í sér. Menn velta því fyrir sér hvort Bandaríkjamenn séu kannski, þrátt fyrir sigur í stórorrustum eins og þeirri um Fallujah, búnir að missa tökin á þróun mála í Írak. Að þeir séu lentir í svipaðri stöðu og í Víetnam forðum. Við því er ekkert einhlítt svar til. Aðeins framvindan sjálf svarar þeirri spurningu. Atburðarásin í Írak allt frá því að Bandaríkjamenn og bandamenn þeirra náðu völdum í landinu sýnir að hún var misráðin og vanhugsuð. Allir fagna því að harðstjóri eins og Saddam Hussein er ekki lengur við völd en við skulum ekki gleyma því að hans líkar drottna víða um heim - meðal annars með velþóknun og jafnvel stuðningi stjórnvalda í lýðræðisríkjum Vesturlanda. Rökstuðningurinn fyrir því að kollvarpa þyrfti stjórn Husseins með þeim hætti sem gert var hefur reynst innantómur. Ýmsir þeirra sem vöruðu við því að fara inn í Írak bentu einmitt á að atburðarás eins og sú sem nú hefur orðið væri óhjákvæmileg. Vestrænu lýðræði, mannréttindum og veraldarhyggju yrði ekki þröngvað upp á íslamskt ríki með hervaldi. Erum við Íslendingar kannski svo uppteknir af nærtækari og hversdagslegri vandamálum að við megum ekki vera að því að leiða hugann að hörmungunum í Fallujah? Stendur okkur kannski á sama? Vonandi ekki. En þegar um hægist á innlendum vettvangi þurfum við að ræða af alvöru hvað - ef eitthvað - við getum lagt til mála sem stuðlað getur að friðsamlegri þróun í Írak. Íslensk stjórnvöld lýstu yfir stuðningi við innrásina í upphafi þannig að segja má að sú staða leggi okkur ákveðnar siðferðilegar skuldbindingar á herðar. Fólkið sem hrakist hefur frá heimilum sínum í Fallujah á það inni hjá okkur.Guðmundur Magnússon -gm@frettabladid.is
Skoðun Skráningum á mistökum við sjúkdómsgreiningar er ábótavant Guðrún Gyða Ölvisdóttir skrifar
Skoðun Lækkun gjalda fyrir barnafjölskyldur í Hveragerði Dagný Sif Sigurbjörnsdóttir,Halldór Benjamín Hreinsson,Jóhanna Ýr Jóhannsdóttir,Njörður Sigurðsson,Sandra Sigurðardóttir skrifar
Skoðun Mikilvægi fjölskyldu- og parameðferðar – Að styrkja tengsl í flóknum heimi Helena Katrín Hjaltadóttir,Katrín Þrastardóttir skrifar
Skoðun Grænfáninn 30 ára Sigurlaug Arnardóttir,Guðrún Schmidt,Ósk Kristinsdóttir,Borghildur Gunnardóttir skrifar