Gagnrýni

Farið milli skauta og heima

Ólína Kjerúlf Þorvarðardóttir skrifar
Gerður Kristný bregst ekki í nýrri ljóðabók.
Gerður Kristný bregst ekki í nýrri ljóðabók. Fréttablaðið/Eyþór
Heimskaut

Gerður Kristný

Útgefandi: Mál og menning/­Forlagið

Blaðsíður: 77

Segja má að í þessari í nýjustu ljóðabók Gerðar Kristnýjar, sem nefnist Heimskaut, sé bæði farið milli skauta og heima því að efnistökin einskorðast hvorki við nútíð né fortíð, nánd eða firrð. Hvítur litur og hrímguð vetrarstemning svífa yfir þessum ljóðum. Það gnestur í ísbreiðunni þar sem hún mylur skipið í spón en mennirnir halda för sinni áfram eftir hjarninu, knúðir af lífsvon, á vit óvissunnar. Harðneskjuleg en um leið afar skýr mynd af manneskjunni í varnarleysi sínu og vanmætti frammi fyrir höfuðskepnum.

Eins og stundum áður, til dæmis í Sálumessu sem kom út í fyrra, eru veturinn, myrkrið og lífslokin hugstæð þrenning í ljóðum Gerðar. Í sumum finnum við yfirvofandi ógn sem erfitt er að henda reiður á en birtist með ýmsum hætti: Grýla á ferð að nóttu, þytur í lofti af blóðugu spjóti eða skuggi á glugga:

Snjórinn situr

í eggjum fjallsins

hrímaðar rúður

hjá hrumum bjargbúa

Skugga ber

fyrir glugga (14)

Gerður Kristný (f. 1970) hefur fyrir löngu haslað sér völl sem eitt af okkar bestu ljóðskáldum. Ljóð hennar eru afar hnitmiðuð og myndræn, oft hárbeitt. Í þessari bók sjáum við nýgervingar á borð við „hvítamyrkur“, „mjúkviðri“ og „hrímsvertu“ sem undirstrika ýmsar frumlegar ljóðmyndir. Oft er einfaldlega um að ræða myndir eða stemningar sem staðið geta einar og sér og vísa ekki út fyrir sig (Norður á Ströndum, Gamlársdagur, Svart). Sumar hverjar undur fallegar:

Snjóflugur

svífa um loftið

setjast á rúðu

frjóvga frostrósir. (20)

Aðrar fela í sér dýpri skírskotun, gjarnan til fornsagna eða goðafræði, þar sem nútíðin speglast í fortíðinni. Er þetta einkar vel gert til dæmis í ljóðinu Völuspá þar sem flóttamannastraumurinn til Vesturlanda er hin „ókunna hjörð“, sem riðið hefur „Helveg“ á flótta sínum um sviðnar sveitir, og biður nú um að borgarhliðum sé lokið upp, en ...

Aldagamall ótti

fer um með hvæsi

Lófar okkar

læsast um axir og sverð (31)

Ljóðið Þökk er einnig vísun til goðfræðilegrar fyrirmyndar, frásagnarinnar um það þegar ekki tókst að gráta guðinn Baldur („vininn blíða“) úr Helju því að Loki brá sér í líki Þakkar tröllkonu sem grét þurrum tárum. Ljóðið er snilldarleg smíð sem lesandanum verður þó ekki ljós nema fyrir liggi þekking á sagnaminninu sem liggur að baki. 

Hér, líkt og í fleiri ljóðum Gerðar Kristnýjar fram til þessa, er þó viss hætta á því að upplifun lesandans fari fyrir ofan garð og neðan þegar djúpt er seilst ofan í sagnaarfinn. Slík efnistök geta hæglega orðið að torskildu eintali ljóðmælanda ofan af hátindi þeirra gullaldarbókmennta sem hann þekkir. Er þá hætt við að að sambandið við lesandann rofni, þó að vissulega skapi slík efnistök hugblæ og hugrenningatengsl við sögulegar rætur. Er svo um fleiri ljóð þessarar bókar, að skírskotun þeirra liggur ekki alltaf ljós fyrir. Þetta atriði verður þó seint talið bókinni til vansa enda er ljóðagerð Gerðar Krist­nýjar við brugðið, svo myndræn og meitluð sem hún jafnan er. 

Niðurstaða: Gerður Kristný bregst ekki aðdáendum sínum í þessari bók.






Fleiri fréttir

Sjá meira


×