Fullur vaskur af orku

Í dag innheimtir ríkissjóður ekki virðisaukaskatt af rafmagnsbílum sem kosta minna en sex milljónir króna. Auk þess eru hvorki innheimtir tollar af slíkum bílum né vetnisbílum. Ástæðan er einföld. Enn sem komið er kosta rafmagnsbílar töluvert meira en sambærilegir bensín- eða díselbílar og því var talið æskilegt að fella niður tolla og skatta af rafmagnsbílum, a.m.k. tímabundið. Markmiðið er að fleiri sjái sér hag í því að kaupa rafmagnsbíla.

Um næstu áramót verður aftur byrjað að innheimta virðisaukaskatt af rafmagnsbílum nema lögin verði framlengd. Ríkisstjórn Íslands þarf því að ákveða hvort betra sé fyrir ríkið að innheimta fullan virðisaukaskatt af rafmagnsbílum eða ekki. Það þarf því að meta hvort fjölgun rafmagnsbíla á Íslandi sé æskileg þróun og raunhæf, eða ekki.

Að missa tekjustofn?

Vasklausir rafmagnsbílar seljast betur. Ef margir taka upp á því að aka um á slíkum bílum mun þeim mun minna seljast af bensíni og díselolíu á Íslandi. Það er einmitt þetta sem einhverjir virðast óttast sem hugsa um hag ríkisins. Ástæðan fyrir óttanum er sú að ríkið fær nokkra milljarða á ári í tekjur af virðisaukaskatti af sölu eldsneytis. Sá skattur stendur undir kostnaði við vegaframkvæmdir og fleira. Þetta hefur heyrst sem ein röksemdafærslan fyrir því að ekki væri gott fyrir ríkið að halda áfram að stuðla að frekari sölu rafmagnsbíla á Íslandi með skattaafslætti.

Þetta er sjónarmið út af fyrir sig. Sala á eldsneyti gefur ríkinu jú tækifæri til að innheimta gríðarlegan skatt af bensínsölu sem nýttur er til að fjármagna alls kyns hluti. Þegar nánar er að gáð hljómar þó slíkt tal eins og að betra sé að eiga eyrinn og kasta krónunni.

Ef Ísland væri fyrirtæki myndu rök um hversu vont væri fyrir ríkið að missa af innheimtu skatts af eldsneyti hljóma eins og rifrildi milli deilda í fyrirtækinu. Ríkið er nefnilega eign okkar allra og skattarnir fjármunir frá eigendum ríkisins. Innheimta skatts af eldsneyti er einungis tilfærsla fjármuna frá einum hópi til annars. Þeir sem kaupa bensínið borga skatt sem er dreift til okkar allra, bæði þeirra sem nota bílana í formi vega og brúa en einnig til annarra hópa ef peningurinn er notaður í eitthvað annað, ótengt bílum.

Það að stuðla ekki að fjölgun rafmagnsbíla á þessum forsendum er því krafa um að þessi millifærsla geti haldið áfram. Eftir sem áður þyrfti fyrirtækið Ísland að kaupa inn eldsneyti fyrir tugi milljarða króna á ári, í erlendum gjaldeyri. Hvatinn til kaupa á rafmagnsbílum væri tekinn burt þegar mikil þörf er á endurnýjun bílaflota landsmanna. Og þetta er kjarni málsins. Í stað þess að flytja inn eldsneyti sem mun einungis hækka í verði á komandi árum gætum við notað rafmagn sem við eigum til í miklu magni.

Starfsmenn Orkuveitu Reykjavíkur telja að fyrirtækið geti útvegað orku fyrir allt að 50.000 rafmagnsbíla án þess að þurfa að gera nánast nokkrar ráðstafanir á sínu veitukerfi.

Þarf mikið að reikna til að sjá hvor leiðin sé betri? Önnur felur í sér betri nýtingu á hreinni orku sem við eigum sjálf til og kostar lítið sem ekki neitt og hin felur í sér innkaup á gríðarlegu magni af mengandi orku sem við þurfum að borga fyrir með erlendum gjaldeyri sem við eigum ekki til. Nei, það þarf ekki reiknikunnáttu til að sjá hvor leiðin er betri fyrir okkur.

Raunhæfir valkostir

Fyrir örfáum árum hefði þessi umræða annars öll verið til einskis ef ekki hefði orðið þróun síðustu örfáu misserin sem gjörbreytir stöðunni varðandi framboð á rafmagnsbílum. Bæði eru hefðbundnir bílaframleiðendur farnir að bjóða upp á fullkomlega raunhæfa valkosti eins og þeir vita sem hafa skoðað t.d. Nissan Leaf. Mesta breytingin á þessu sviði er þó vafalaust framleiðsla nýrra rafmagnsbíla á vegum fyrirtækis sem heitir Tesla. Fyrirtækið býður upp á raunverulegan valkost við bensínbíla, m.a. í kjölfar öflugrar stefnumörkunar og hvatakerfis Kaliforníuríkis í Bandaríkjunum.

Fyrir einungis 15 mánuðum höfðu fáir trú á að Tesla tækist það sem það hefur nú gert, sem er að bjóða upp á frábæran bíl sem gengur fyrir rafmagni. Í Bandaríkjunum hefur sá bíll verið valinn besti bíll ársins af nær öllum sem fjalla um bíla auk þess sem hann hefur sprengt öll viðmið hvað varðar öryggi í umferðinni. Allar líkur eru á að bíllinn muni hafa afgerandi áhrif á hraða þróunar í framleiðslu á rafmagnsbílum og draga úr óvissu um hvaða orkugjafi verður ofan á í þessum efnum.

Ísland einstakt

Viðskiptamódel Tesla gengur hins vegar ekki út á að selja dýra bíla í tiltölulega litlu magni heldur framleiðslu á samkeppnishæfum bíl sem kostar lítið og á að seljast í miklu magni. Eftir árangur Model S sem selst nú betur en nær allir aðrir bílar í sama gæðaflokki í t.d. Kaliforníu, efast fáir um að Tesla takist ekki þetta ætlunarverk sitt. Afleiðing þessa er að aðrir bílaframleiðendur gætu nú loksins þurft að spýta í lófana varðandi framboð rafmagnsbíla ef þeir vilja ekki að fari fyrir þeim eins og Nokia og Blackberry eftir að Apple hóf framleiðslu á farsímum með nýju sniði fyrir örfáum árum.

Við Íslendingar erum í einstakri stöðu og getum með vistvænni orku tekið stærri skref og hraðari en flestir aðrir. Ríkisstjórnin á að senda þau skilaboð til bíleigenda að við ættum að stefna markvisst að vistvænum bílaflota. Forðumst að ákveða að skola fjármunum niður um eldhúsvaskinn með því að treysta á áframhaldandi skattheimtu af eldsneyti sem við þurfum ekki að flytja inn fyrir erlendan gjaldeyri sem við eigum ekki til.