Ég man, því er ég

Bækur. Bernskubók. Sigurður Pálsson. JPV-útgáfa.



Minnisbók Sigurðar Pálssonar hlaut fádæma góðar viðtökur þegar hún kom út árið 2007. Þar fjallaði hann um Parísarár sín sem ungs manns og ófáir bókmenntaunnendur hafa síðan haft bókina til hliðsjónar á ferðum sínum um París, farið í nokkurs konar pílagrímsferðir á slóðir Sigurðar. Í Bernskubók seilist hann, eins og nafnið bendir til, enn lengra aftur í tíma og rifjar upp bernskuárin á prestsetrinu Skinnastað í Axarfirði.

Hvort fólk flykkist þangað í hópum eftir lestur bókarinnar á eftir að koma í ljós, en sá heimur sem Sigurður dregur upp í bókinni ætti slíka athygli fyllilega skilið – ef hann fyrirfyndist ennþá.

Bókin er alls ekki hefðbundin æviminningabók, hér er ekki fylgt línulegri framvindu, enda tekur höfundur fram að hann hafi lengi haft skömm á línulegri frásögn. Frásögnin byrjar þó, eins og vera ber, á fæðingu höfundarins í 30 stiga hita í lok júlí 1948, daginn sem Ólympíuleikarnir voru settir í London.

Þessi tenging slær tóninn fyrir frásagnarmáta bókarinnar. Þetta afskekta prestsetur á hjara veraldar er utan við stórviðburði heimsins en um leið allur alheimurinn í augum barnsins. Þar er mannmargt og mikill gestagangur og áhrif umheimsins berast víða að og í ýmsu formi. Á köflum finnst manni að verið sé að lýsa stórhöfðingjasetri á nítjándu öld, en nútíminn hefur hafið innreið sína, eða réttara sagt hefur hana um það leyti sem skáldið fæðist.

Skáld fæðist ekki á því andartaki sem barn er borið í heiminn heldur þróast það hægt og hægt, slípast og fágast í særoki bernskunnar. Öðrum þræði fjallar bókin einmitt um það hvernig skáld fæðist og merkilegt nokk eru það náttúra og manneskjur sem kveikja hina skáldlegu skynjun, ekki orð annarra skálda eða frægar bækur, þótt vissulega sé lestur þeirra snar þáttur í uppeldi prestsbarnanna á Skinnastað.

Sigurður lýsir fádæma vel vaknandi skynjun barnsins á umhverfinu, glímunni við það, sigrum og ósigrum í átökum við veðurfar og aðstæður, fólk og framandi hluti. Það er nefnilega hvorki einfalt né auðvelt að vera barn og sjaldgæft að sjá fullorðinn mann koma skynjun þess eins vel til skila og hér er gert. Öllu er lýst frá sjónarhorni barnsins í gegnum hugsun hins fullorðna manns og sköpun höfundarins og útkoman er ein sú albesta bók sem ég hef lesið um uppvöxtinn og leiðina til þroska.

Stíllinn er tær og rennur eins og bæjarlækur, án allra krúsidúlla eða upphafningar. Inn á milli skýtur Sigurður ljóðum sem hann hefur áður birt eftir að hafa greint frá þeim hughrifum eða reynslu sem urðu kveikja þeirra. Þannig verður bókin ekki bara skemmtileg og fróðleg lýsing á bernsku í afskektri sveit upp úr miðri síðustu öld heldur um leið gluggi inn í þróun skáldskaparins og sjálfstæðrar hugsunar.

Niðurstaða: Heillandi lýsing á uppvexti skálds, þar sem skynjun barnsins rennur í gegnum rökhugsun hins fullorðna manns og skapar dýpt og víddir sem vandfundnar eru í æviminningum.