Þrettán lönd á fleygiferð

Hvaða lönd hafa náð mestum árangri í efnahagsmálum frá 1950? Sé miðað við hagkerfi, sem hafa vaxið um sjö prósent á ári eða meira í aldarfjórðung eða lengur, fylla þrettán lönd þennan flokk. Hagkerfi, sem vex um sjö prósent á ári, tvöfaldar framleiðslu sína á tíu ára fresti eða þar um bil.

Þessi þrettán lönd eru í öllum heimsálfum. Sum eru stór, önnur smá. Flest eru í Asíu. Kína, Hong Kong og Taívan eru í þeim hópi og einnig Indónesía, Japan, Kórea, Malasía, Singapúr og Taíland. Hin fjögur eru Afríkulandið Botsvana, Brasilía í Suður-Ameríku, Evrópulandið Malta - já, Malta - og Arabalandið Óman. Reynsla þessara þrettán landa sýnir, að lönd geta vaxið hratt, sé vel á málum haldið. Reynslan sýnir einnig, að ör hagvöxtur til langs tíma litið er enginn hægðarleikur, enda hafa aðeins þrettán af rösklega 200 löndum heims náð að vaxa um 7 prósent á ári eða meira í 25 ár eða lengur.

Afríku er ekki alls varnað. Botsvana á heimsmetið í hagvexti. Þar náði framleiðsla á mann að átjánfaldast frá 1960 til 2005 á móti fjórtánföldun í Kína, ellefuföldun í Japan, sjöföldun í Taílandi og fjórföldun í Brasilíu. Indland og Víetnam sýnast líkleg til að slást í vaxtarræktarhópinn innan tíðar. Þessar upplýsingar eru sóttar í fróðlega yfirlitsskýrslu Alþjóðabankans frá 2008.

Hvað eiga þessi þrettán lönd sam­merkt? Hvernig tókst þeim að vaxa svona hratt? Skýrsla Alþjóðabankans tilgreinir fimm lykilatriði, sem eru öll í góðu samræmi við hagvaxtarfræði nútímans.

Í fyrsta lagi hösluðu öll löndin þrettán sér völl á heimsmarkaði. Þau breiddu út faðminn og fluttu inn hugmyndir, tækni og verklag frá útlöndum og fluttu út vörur og þjónustu, sem þeim hefði ekki tekizt að selja heima fyrir, þar eð heimamarkaðurinn er of lítill til þess. Þau fluttu inn þekkingu, sem þau vantaði utan úr heimi, og fluttu út varning, sem önnur lönd vanhagaði um.

Í annan stað tókst löndunum þrettán yfirleitt að halda verðbólgu í skefjum. Verðbólgan varð yfirleitt ekki svo mikil, að sparifjáreigendur fengjust ekki til að leggja fé í banka. Fjármál ríkisins voru einnig yfirleitt í góðu lagi, svo að skuldir ríkisins héldust innan hóflegra marka. Engar kollsteypur þar.

Í þriðja lagi tókst löndunum þrettán að leggja grunninn að miklum sparnaði innanlands og þá um leið mikilli fjárfestingu. Lítil verðbólga var nauðsynleg til að það mætti takast. Fjárfestingin heima fyrir spratt af innlendum sparnaði frekar en erlendu lánsfé.

Í fjórða lagi var markaðsbúskapur meginreglan í þessum löndum, ekki miðstjórn. Einkaframtakið fékk svigrúm til að njóta sín, en almannavaldið smíðaði umgerðina og sá um eftirlitið.

Í fimmta lagi var landsstjórnin yfirleitt í höndum hæfra og trúverðugra manna. Efnahagsumræðan var á háu stigi, hvort heldur fyrir opnum tjöldum eða luktum dyrum, svo sem erlendir gestir vitna um.

Þótt náttúruauðlindagnægð hafi reynzt vera blendin blessun, búa sex þessara þrettán landa að ríkulegum náttúruauði (Botsvana, Brasilía, Óman, Indónesía, Malasía og Taíland) og hafa á heildina litið farið vel með hann.

Ætla mætti, að náttúrauðlindir örvuðu jafnan hagvöxt, en reynslan sýnir annað eins og rakið er í skýrslunni. Vandinn er, að ríkið hneigist til að selja aðganginn að sameignarauðlindum of lágu verði eða heimta of lág gjöld af auðlindatekjunum til sameiginlegra þarfa. Stundum er tekjunum beinlínis stolið, eða sérhagsmunahópar ná að sölsa þær undir sig og sóa þeim.

Með því að sjá þjóðarbúinu fyrir gjaldeyristekjum byrgir auðlindagnægðin stjórnvöldum sýn á nauðsyn þess að renna stoðum undir fjölbreytta útflutningsframleiðslu; þetta er helzta einkenni Hollenzku veikinnar. Eina færa leiðin til að sneiða hjá þessum ógöngum er, að ríkið leysi til sín eðlilegan hluta rentunnar af sameignarauðlindum líkt og Norðmenn gera, leggi álitlegan hluta fjárins til hliðar erlendis handa komandi kynslóðum og verji afganginum varlega til arðvænlegrar uppbyggingar heima fyrir.

Skýrsla Alþjóðabankans bendir einnig á ýmsar hættur, sem fylgja fámenni. Kostnaður hvers íbúa af almannaþjónustu er mun meiri í litlum löndum en stórum. Vegna smæðarinnar hafa lítil lönd lakari skilyrði en stór lönd til fjölbreytts atvinnulífs, svo að smálöndin eru að því skapi viðkvæmari fyrir ýmsum áföllum. Svarið við vandanum er náið samstarf við önnur lönd. Sum smálönd, til dæmis nokkur eyríki í Karíbahafi, styðjast við erlenda viðskiptabanka og sameinast um myntir, seðlabanka, sendiráð, dómstóla og jafnvel Hæstarétt í hagræðingarskyni. Þau deila fullveldi sínu með öðrum.