Óbreytt framtíðarsýn laskaðra sparisjóða 25. mars 2009 00:01 Sparisjóður Reykjavíkur og nágrennis var skráður á markað í október 2007. Gengi bréfa sparisjóðsins stóð í tæpum 17 krónum á hlut á fyrsta degi en gerði lítið annað en að lækka. Það stóð í 1,9 krónum á hlut þegar viðskipti með bréfin voru stöðvuð í bankahruninu tæpum tveimur árum síðar. Viðskipti með þau hófust aldrei aftur. Nýr kafli var skrifaður í sögu sparisjóða landsins um helgina þegar lyklavöldin voru tekin af stjórnum Sparisjóðs Reykjavíkur og nágrennis og Sparisjóðabankans. Útlit er fyrir að tilvist þeirra beggja færist fljótlega í sögubækur. Því til viðbótar hafa sex sparisjóðir óskað eftir eiginfjárframlagi frá hinu opinbera til að bæta úr slæmri stöðu. Þrettán sparisjóðir standa nú eftir. Líklegt má telja að vaxtartímabili þeirra sé lokið í bili og muni þeir snúa sér að rótunum, starfi í heimabyggð líkt og á upphafsárum þeirra. Banki Búlausra vinnumannaGuðjón GuðmundssonSparisjóðirnir eiga rætur að rekja allt aftur til þess þegar Jón Sigurðsson forseti talaði fyrir eflingu á innlendum sparnaði og nauðsyni þess að afla fjár til framfara um miðja nítjándu öld. Ráðamenn þjóðarinnar skeggræddu um stofnun innlendra fjármálastofnana í kjölfarið en áhuginn var lítill og koðnaði hugmyndin niður.Fyrsti sparisjóðurinn mun hafa verið Sparnaðarsjóður búlausra í Skútustaðahreppi, sem stofnaður var um mitt ár 1858 á Grænavatni í Mývatnssveit. Stofnendur voru fátækir þingeyskir vinnumenn sem ekki fengu fyrirgreiðslu í fjármálastofnunum þess tíma. Saga sjóðsins var stutt en hann þraut örendi sökum lausafjárskorts í sveitinni tveimur árum síðar. Íslendingar voru almennt seinir til að tileinka sér sparisjóðahugmyndina. Fyrsti sparisjóðurinn hafði litið dagsins ljós um hálfri öld fyrr í Bretlandi og nokkrum áratugum fyrr í Bandaríkjunum.Þótt tilraunin í Mývatnssveit hafi ekki gefist vel í fyrstu atrennu litu fleiri sparisjóðir dagsins ljós fljótlega í íslenskum sveitum eftir þetta. Saga þeirra reyndist þó margra skammvinn, ekki síst fyrir þær sakir að Landsbanki Íslands og Búnaðarbankinn sóttu hart fram á markaðssvæðum sparisjóðanna og gáfu þeir undan gegn ofuraflinu í minni byggðum. Vörn sparisjóðanna gegn áföllum var stofnun Sambands íslenskra sparisjóða árið 1967. Í kjölfarið var blásið til sóknar gegn viðskiptabönkunum stóru. Um áratug síðar jókst vörnin frekar með tilkomu Tryggingasjóðs sparisjóðanna. Sjóðurinn hefur rétt sparisjóðum hjálparhönd á erfiðum tímum. Í honum eru í dag um 400 milljónir króna og má hann ekki við miklu í samfélagi sparisjóða. Aldrei hefur verið gert ráð fyrir kerfishruni í líkingu við þau dómínóáhrif sem fóru af stað við fall bankanna í fyrrahaust Hákarlar guða á gluggaFall sparisjóðanna um helgina tengist mörgum þáttum, svo sem djarfri þátttöku þeirra á hlutabréfamarkaði og nánu samstarfi eftir aldamótin síðustu samhliða umróti í hópi stofnfjáreigenda.Nokkru eftir síðustu aldamót hófst það tímabil í sögu sparisjóðanna, sem einkenndist af samþjöppun tengdum viðskiptum með stofnfjárbréf sparisjóðanna Dæmi eru um að stofnfjáreigendur, sem setið höfðu á bréfum sínum í áratugi, og töldu þá nokkurra tugþúsunda virði fengu boð í bréfin upp á allt að fimmtíu milljónir króna. Viðskipti sem þessi tengdust að mestu Sparisjóði Hafnarfjarðar (nú Byr).„Þetta var raunverulegt áhlaup á sparisjóðina og þeir börðust gegn því," segir Guðjón Guðmundsson, framkvæmdastjóri Samtaka sparisjóða. Hann líkir andstöðu stofnfjáreigenda gegn viðskiptum með stofnfjárbréf á yfirverði við baráttu við hákarla sem hafi séð fjárfestingartækifæri í sjóðunum. Stofnfjárbréfin hafi verið lítill hluti af eiginfé sparisjóðanna og því auðvelt að freista stofnfjáreigenda með gylliboðum. Sterk bein hafi þurft til að neita þeim.Hann segir sparisjóðina hafa barist af alefli gegn stofnfjársölu á sínum tíma en Fjármálaeftirlitið slegið vopnin úr höndum þeirra þegar það gaf græna ljósið á sölu bréfanna á yfirverði í kjölfar baráttunnar um SPRON. Guðjón segir ljóst að „hákarlarnir" hafi ekki haft tilfinningar til sparisjóðanna sem barist var um með sama hætti og stofnfjáreigendur. Þegar markmiðum þeirra hafi verið náð hafi almenningur séð á eftir sparisjóðunum úr heimabyggð. „Það gerðu sér allir grein fyrir því að hákarlarnir voru ekki að hugsa um hag sparisjóðanna," segir hann.Nær eina vörn sparisjóðanna gegn áhlaupinu var stofnfjáraukning þar sem stofnfjáreigendum - bændum, ekkjum stofnfjáreigenda og afkomendum þeirra - gafst kostur á að auka við eigið fé sparisjóðsins með kaupum á stofnfjárbréfum gegn vilyrði um vænar arðgreiðslur. Margir brugðu á slík ráð til varnar því að sparisjóðurinn lenti í röngum höndum. Vopnin hafa snúist í höndum margra upp á síðkastið, ekki síst þeirra sem skuldsettu sig með erlendum lánum í varnarleiknum. Óbreytt framtíðarsýnSparisjóðirnir tóku margir þátt í góðærinu, án þess í raun að hagnast verulega á því. Sem dæmi skiluðu einungis tveir sparisjóðir hagnaði af grunnstarfsemi sinni, inn- og útlánastarfsemi, á góðærisárinu 2007 á sama tíma og aðrir skiluðu tapi. Þá var eiginfjárhlutfall margra sparisjóða þegar orðið mjög nálægt þeim átta prósenta mörkum sem sett eru fyrir rekstur fjármálafyrirtækja.Þeim sparisjóðum sem mesta áhættu tóku, svo sem SPRON og Sparisjóðabankanum, en eignarhlutur Sparisjóðabankans í Existu nam 80 prósentum af eiginfé hans 2006, tókst ekki að nýta sér góðærið með skikkanlegum hætti. Að sama skapi voru þeir afar viðkæmir fyrir sveiflum á hlutabréfamörkuðum. Botninn tók svo endanlega úr með falli bankanna og gengishruni Existu sem hreinsaði upp gengishagnað margra sparisjóða. Vika var í gær síðan Guðjón kynnti framtíðarsýn sparisjóðanna þar sem áætlað var að einn til tveir sparisjóðir yrðu á suðvesturhorni landsins en fjórir til sex á landsbyggðinni. Þær áætlanir eru óbreyttar, að hans sögn. Undir smásjánni Mest lesið Vogue og forsetafrúin kveiktu strax en íslenski vinnumarkaðurinn með hindranir Atvinnulíf Vilja þvinga Google til að selja Chrome Viðskipti erlent Inngildingin: „Íslenska töluð með hreim er samt íslenska“ Atvinnulíf Gæðin að batna og nóg af klementínum eftir helgi Neytendur Máttu ekki fullyrða að eldsneytið væri kolefnisjafnað Neytendur Ný útgáfa af konungi jeppans kominn til landsins Samstarf Bjarni ráðinn framkvæmdastjóri vinds og jarðvarma hjá Landsvirkjun Viðskipti innlent Lækka innlánsvexti um heilt prósentustig Viðskipti innlent Rekstur fríhafnarinnar seldur úr landi Viðskipti innlent Opna verslanir í Kringlunni á ný Viðskipti innlent Fleiri fréttir Bjarni ráðinn framkvæmdastjóri vinds og jarðvarma hjá Landsvirkjun Lækka innlánsvexti um heilt prósentustig Opna verslanir í Kringlunni á ný Nýtt veitingasvæði rís í Smáralind Kristján ráðinn til Advania Bein útsending: Raforkuöryggi, fyrir hverja? „Grindavíkuráhrifin“ að fjara út Vilja afnema álag á útsvar í Árborg á næsta ári Rekstur fríhafnarinnar seldur úr landi Vaxtalækkun gleðitíðindi en vextir ennþá „allt of háir“ Rannveig kveður: 124 fundir og „aldrei lognmolla“ Skýr merki um að verðbólga sé að hjaðna Ráðin framkvæmdastjórar hjá Sóltúni Krefst þess að Sorpa stofni hlutafélag Vaxtaákvörðun peningastefnunefndar rökstudd Tilkynnir um breytta vexti nokkrum mínútum eftir stýrivaxtalækkun Stýrivextir halda áfram að lækka Útboð SÍ stöðvað og Intuens fagnar sigri Samtökin '78 selja slotið Allir spá lægri vöxtum Grindvíkingar geta nú gerst „hollvinir“ seldra húsa sinna Samkaup koma inn á bókamarkaðinn með látum Rúnar nýr framkvæmdastjóri hjá Stólpum Gámum Bein útsending: Tillögur um tækifæri til viðskipta með kolefniseiningar Bein útsending: Grænt Ísland til framtíðar – Hver er leiðin áfram? Trausti nýr forstjóri og fimmtíu sagt upp hjá Controlant Uppsagnir hjá Controlant Guðmundi falið að bera ábyrgð á hugverkum Carbfix Vonar að íslenskir verktakar hafi enn áhuga á Grænlandi Kynna nýja samheitaorðbók sem samin er með hjálp gervigreindar Sjá meira
Nýr kafli var skrifaður í sögu sparisjóða landsins um helgina þegar lyklavöldin voru tekin af stjórnum Sparisjóðs Reykjavíkur og nágrennis og Sparisjóðabankans. Útlit er fyrir að tilvist þeirra beggja færist fljótlega í sögubækur. Því til viðbótar hafa sex sparisjóðir óskað eftir eiginfjárframlagi frá hinu opinbera til að bæta úr slæmri stöðu. Þrettán sparisjóðir standa nú eftir. Líklegt má telja að vaxtartímabili þeirra sé lokið í bili og muni þeir snúa sér að rótunum, starfi í heimabyggð líkt og á upphafsárum þeirra. Banki Búlausra vinnumannaGuðjón GuðmundssonSparisjóðirnir eiga rætur að rekja allt aftur til þess þegar Jón Sigurðsson forseti talaði fyrir eflingu á innlendum sparnaði og nauðsyni þess að afla fjár til framfara um miðja nítjándu öld. Ráðamenn þjóðarinnar skeggræddu um stofnun innlendra fjármálastofnana í kjölfarið en áhuginn var lítill og koðnaði hugmyndin niður.Fyrsti sparisjóðurinn mun hafa verið Sparnaðarsjóður búlausra í Skútustaðahreppi, sem stofnaður var um mitt ár 1858 á Grænavatni í Mývatnssveit. Stofnendur voru fátækir þingeyskir vinnumenn sem ekki fengu fyrirgreiðslu í fjármálastofnunum þess tíma. Saga sjóðsins var stutt en hann þraut örendi sökum lausafjárskorts í sveitinni tveimur árum síðar. Íslendingar voru almennt seinir til að tileinka sér sparisjóðahugmyndina. Fyrsti sparisjóðurinn hafði litið dagsins ljós um hálfri öld fyrr í Bretlandi og nokkrum áratugum fyrr í Bandaríkjunum.Þótt tilraunin í Mývatnssveit hafi ekki gefist vel í fyrstu atrennu litu fleiri sparisjóðir dagsins ljós fljótlega í íslenskum sveitum eftir þetta. Saga þeirra reyndist þó margra skammvinn, ekki síst fyrir þær sakir að Landsbanki Íslands og Búnaðarbankinn sóttu hart fram á markaðssvæðum sparisjóðanna og gáfu þeir undan gegn ofuraflinu í minni byggðum. Vörn sparisjóðanna gegn áföllum var stofnun Sambands íslenskra sparisjóða árið 1967. Í kjölfarið var blásið til sóknar gegn viðskiptabönkunum stóru. Um áratug síðar jókst vörnin frekar með tilkomu Tryggingasjóðs sparisjóðanna. Sjóðurinn hefur rétt sparisjóðum hjálparhönd á erfiðum tímum. Í honum eru í dag um 400 milljónir króna og má hann ekki við miklu í samfélagi sparisjóða. Aldrei hefur verið gert ráð fyrir kerfishruni í líkingu við þau dómínóáhrif sem fóru af stað við fall bankanna í fyrrahaust Hákarlar guða á gluggaFall sparisjóðanna um helgina tengist mörgum þáttum, svo sem djarfri þátttöku þeirra á hlutabréfamarkaði og nánu samstarfi eftir aldamótin síðustu samhliða umróti í hópi stofnfjáreigenda.Nokkru eftir síðustu aldamót hófst það tímabil í sögu sparisjóðanna, sem einkenndist af samþjöppun tengdum viðskiptum með stofnfjárbréf sparisjóðanna Dæmi eru um að stofnfjáreigendur, sem setið höfðu á bréfum sínum í áratugi, og töldu þá nokkurra tugþúsunda virði fengu boð í bréfin upp á allt að fimmtíu milljónir króna. Viðskipti sem þessi tengdust að mestu Sparisjóði Hafnarfjarðar (nú Byr).„Þetta var raunverulegt áhlaup á sparisjóðina og þeir börðust gegn því," segir Guðjón Guðmundsson, framkvæmdastjóri Samtaka sparisjóða. Hann líkir andstöðu stofnfjáreigenda gegn viðskiptum með stofnfjárbréf á yfirverði við baráttu við hákarla sem hafi séð fjárfestingartækifæri í sjóðunum. Stofnfjárbréfin hafi verið lítill hluti af eiginfé sparisjóðanna og því auðvelt að freista stofnfjáreigenda með gylliboðum. Sterk bein hafi þurft til að neita þeim.Hann segir sparisjóðina hafa barist af alefli gegn stofnfjársölu á sínum tíma en Fjármálaeftirlitið slegið vopnin úr höndum þeirra þegar það gaf græna ljósið á sölu bréfanna á yfirverði í kjölfar baráttunnar um SPRON. Guðjón segir ljóst að „hákarlarnir" hafi ekki haft tilfinningar til sparisjóðanna sem barist var um með sama hætti og stofnfjáreigendur. Þegar markmiðum þeirra hafi verið náð hafi almenningur séð á eftir sparisjóðunum úr heimabyggð. „Það gerðu sér allir grein fyrir því að hákarlarnir voru ekki að hugsa um hag sparisjóðanna," segir hann.Nær eina vörn sparisjóðanna gegn áhlaupinu var stofnfjáraukning þar sem stofnfjáreigendum - bændum, ekkjum stofnfjáreigenda og afkomendum þeirra - gafst kostur á að auka við eigið fé sparisjóðsins með kaupum á stofnfjárbréfum gegn vilyrði um vænar arðgreiðslur. Margir brugðu á slík ráð til varnar því að sparisjóðurinn lenti í röngum höndum. Vopnin hafa snúist í höndum margra upp á síðkastið, ekki síst þeirra sem skuldsettu sig með erlendum lánum í varnarleiknum. Óbreytt framtíðarsýnSparisjóðirnir tóku margir þátt í góðærinu, án þess í raun að hagnast verulega á því. Sem dæmi skiluðu einungis tveir sparisjóðir hagnaði af grunnstarfsemi sinni, inn- og útlánastarfsemi, á góðærisárinu 2007 á sama tíma og aðrir skiluðu tapi. Þá var eiginfjárhlutfall margra sparisjóða þegar orðið mjög nálægt þeim átta prósenta mörkum sem sett eru fyrir rekstur fjármálafyrirtækja.Þeim sparisjóðum sem mesta áhættu tóku, svo sem SPRON og Sparisjóðabankanum, en eignarhlutur Sparisjóðabankans í Existu nam 80 prósentum af eiginfé hans 2006, tókst ekki að nýta sér góðærið með skikkanlegum hætti. Að sama skapi voru þeir afar viðkæmir fyrir sveiflum á hlutabréfamörkuðum. Botninn tók svo endanlega úr með falli bankanna og gengishruni Existu sem hreinsaði upp gengishagnað margra sparisjóða. Vika var í gær síðan Guðjón kynnti framtíðarsýn sparisjóðanna þar sem áætlað var að einn til tveir sparisjóðir yrðu á suðvesturhorni landsins en fjórir til sex á landsbyggðinni. Þær áætlanir eru óbreyttar, að hans sögn.
Undir smásjánni Mest lesið Vogue og forsetafrúin kveiktu strax en íslenski vinnumarkaðurinn með hindranir Atvinnulíf Vilja þvinga Google til að selja Chrome Viðskipti erlent Inngildingin: „Íslenska töluð með hreim er samt íslenska“ Atvinnulíf Gæðin að batna og nóg af klementínum eftir helgi Neytendur Máttu ekki fullyrða að eldsneytið væri kolefnisjafnað Neytendur Ný útgáfa af konungi jeppans kominn til landsins Samstarf Bjarni ráðinn framkvæmdastjóri vinds og jarðvarma hjá Landsvirkjun Viðskipti innlent Lækka innlánsvexti um heilt prósentustig Viðskipti innlent Rekstur fríhafnarinnar seldur úr landi Viðskipti innlent Opna verslanir í Kringlunni á ný Viðskipti innlent Fleiri fréttir Bjarni ráðinn framkvæmdastjóri vinds og jarðvarma hjá Landsvirkjun Lækka innlánsvexti um heilt prósentustig Opna verslanir í Kringlunni á ný Nýtt veitingasvæði rís í Smáralind Kristján ráðinn til Advania Bein útsending: Raforkuöryggi, fyrir hverja? „Grindavíkuráhrifin“ að fjara út Vilja afnema álag á útsvar í Árborg á næsta ári Rekstur fríhafnarinnar seldur úr landi Vaxtalækkun gleðitíðindi en vextir ennþá „allt of háir“ Rannveig kveður: 124 fundir og „aldrei lognmolla“ Skýr merki um að verðbólga sé að hjaðna Ráðin framkvæmdastjórar hjá Sóltúni Krefst þess að Sorpa stofni hlutafélag Vaxtaákvörðun peningastefnunefndar rökstudd Tilkynnir um breytta vexti nokkrum mínútum eftir stýrivaxtalækkun Stýrivextir halda áfram að lækka Útboð SÍ stöðvað og Intuens fagnar sigri Samtökin '78 selja slotið Allir spá lægri vöxtum Grindvíkingar geta nú gerst „hollvinir“ seldra húsa sinna Samkaup koma inn á bókamarkaðinn með látum Rúnar nýr framkvæmdastjóri hjá Stólpum Gámum Bein útsending: Tillögur um tækifæri til viðskipta með kolefniseiningar Bein útsending: Grænt Ísland til framtíðar – Hver er leiðin áfram? Trausti nýr forstjóri og fimmtíu sagt upp hjá Controlant Uppsagnir hjá Controlant Guðmundi falið að bera ábyrgð á hugverkum Carbfix Vonar að íslenskir verktakar hafi enn áhuga á Grænlandi Kynna nýja samheitaorðbók sem samin er með hjálp gervigreindar Sjá meira