Þjóðnýting Glitnis Þorsteinn Pálsson skrifar 30. september 2008 00:01 Ákvörðun ríkisstjórnarinnar um að þjóðnýta Glitni er söguleg hvort heldur litið er á atburðinn af sjónarhóli markaðarins eða stjórnmálanna. Þetta er stærsta einstaka ráðstöfun fjármuna sem tekin hefur verið. Aldrei hafa jafn margar krónur verið færðar til á jafn fáum klukkutímum. Segja má að þessi mikla ákvörðun geri tvennt í senn: Annars vegar sendir hún skýr skilaboð út á markaðinn sem eru til þess fallin að auka trú og traust á efnahagskerfið. Á hinn bóginn vekur hún gamlar og nýjar spurningar um peningastefnuna. Allt frá því að óróleika fór að gæta á erlendum fjármálamörkuðum hafa íslensk stjórnvöld fullyrt að ríkið stæði að baki íslensku fjármálafyrirtækjunum. Þjóðnýting Glitnis í tímabundinni lánsfjárkreppu sýnir með ríkum áhrifum bæði hér heima og erlendis að við þær yfirlýsingar er staðið. Viðbrögðin eru fumlaus. Engu er líkara en þau ráðist af fyrirframgerðri viðbragðsáætlun. Öllum má vera ljóst að stöðvun bankans við þessar aðstæður hefði haft mun dýpri og þyngri áhrif bæði á viðskiptalífið og heimilin í landinu. Að þessu leyti er engum vafa undirorpið að betra var að aðhafast en láta skeyta að sköpuðu. Seðlabankinn var sýnilega við stýrið en ábyrgðin hvílir á ríkisstjórninni. Við aðstæður eins og þessar vaknar eðlilega sú spurning hvers vegna þjóðnýtingarleiðin var valin. Rétt er að í því felst vörn fyrir skattborgarana. En þegar þessi spurning er sett fram verður að horfa til þess að bæði Seðlabankinn og ríkisstjórnin hafa sætt gagnrýni fyrir tvennt: Annars vegar fyrir að láta undir höfuð leggjast að styrkja gjaldeyrisvaraforðann nægjanlega og hins vegar fyrir að sinna ekki í sama mæli og seðlabankar annarra Norðurlanda því viðfangsefni að gera gjaldeyrisskiptasamninga. Stjórnarþingmennirnir Bjarni Benediktsson og Illugi Gunnarsson settu fyrr á þessu ári fram sjónarmið um mikilvægi þess að Seðlabankinn gerði ráðstafanir til að auðvelda bönkunum að veita eðlilegu súrefni inn í atvinnulífið. Gagnrýni bæði atvinnulífsins og samtaka launafólks hefur beinst að þessu sama á undanförnum mánuðum. Bankastjórn Seðlabankans hefur talið þessa gagnrýni léttvæga. Í gær kom fram af hálfu bankastjórnarinnar að hún hefði fyllsta traust á stjórnendum Glitnis, eiginfjárstaða hans væri afar sterk og allt útlit væri fyrir að ríkissjóður geti selt hlut sinn með góðum hagnaði á næstu misserum. Þessar yfirlýsingar benda til þess að slæmur rekstur hafi ekki verið orsök þess að bankinn komst í hann krappan heldur tímabundnir erfiðleikar við fjármögnun. Í þessu ljósi er eðlilegt að spurt sé hvers vegna ekki var talið rétt að Seðlabankinn kæmi fram sem lánveitandi til þrautavara við þessar aðstæður. Miðað við sveigjanleg viðbrögð erlendra seðlabankan við aðstæður líkum þessum er þörf á að skýra þessa atburði betur og þá grundvallarstefnu sem að baki býr. Verður sömu ráðum fylgt ef frekari aðstoðar verður þörf á fjármálamarkaði? Dagurinn í gær var ekki lokadagur umbrota í þjóðarbúskapnum. Þó að þessi umfangsmikla þjóðnýting hafi vissulega svarað kalli um öryggi á fjármálamarkaðnum gerir hún, hvað sem því líður, spurningar um peningastefnuna og krónunna enn áleitnari en fyrr. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Þorsteinn Pálsson Mest lesið Sleppum brúnni og förum betri leið framhjá Selfossi Elliði Vignisson Skoðun Spilling á Íslandi: Erum við að missa tökin? Ágústa Árnadóttir Skoðun Halldór 5.10.2024 Jón Þór Stefánsson Halldór Af ofurhetjum og störfum þeirra Kristín Björnsdóttir Skoðun Telur rektor Háskóla Íslands úrskurði alþjóðadómstóla og ályktanir Sameinuðu þjóðanna vera pólitískt álitamál? Elí Hörpu- og Önundarbur Skoðun Þriðjungur barna af erlendum uppruna tilheyrir ekki skólanum sínum Sara Björg Sigurðardóttir Skoðun Eignafólk græðir mikið á vaxtastefnu Seðlabankans Stefán Ólafsson Skoðun Foreldrar eru sérfræðingar í sínum börnum Valdimar Víðisson Skoðun Veistu þitt skýjaspor? Hólmfríður Rut Einarsdóttir,Þóra Rut Jónsdóttir Skoðun Uppeldi frá gamla einmenningar eins-skin-litar viðhorfum Matthildur Björnsdóttir Skoðun
Ákvörðun ríkisstjórnarinnar um að þjóðnýta Glitni er söguleg hvort heldur litið er á atburðinn af sjónarhóli markaðarins eða stjórnmálanna. Þetta er stærsta einstaka ráðstöfun fjármuna sem tekin hefur verið. Aldrei hafa jafn margar krónur verið færðar til á jafn fáum klukkutímum. Segja má að þessi mikla ákvörðun geri tvennt í senn: Annars vegar sendir hún skýr skilaboð út á markaðinn sem eru til þess fallin að auka trú og traust á efnahagskerfið. Á hinn bóginn vekur hún gamlar og nýjar spurningar um peningastefnuna. Allt frá því að óróleika fór að gæta á erlendum fjármálamörkuðum hafa íslensk stjórnvöld fullyrt að ríkið stæði að baki íslensku fjármálafyrirtækjunum. Þjóðnýting Glitnis í tímabundinni lánsfjárkreppu sýnir með ríkum áhrifum bæði hér heima og erlendis að við þær yfirlýsingar er staðið. Viðbrögðin eru fumlaus. Engu er líkara en þau ráðist af fyrirframgerðri viðbragðsáætlun. Öllum má vera ljóst að stöðvun bankans við þessar aðstæður hefði haft mun dýpri og þyngri áhrif bæði á viðskiptalífið og heimilin í landinu. Að þessu leyti er engum vafa undirorpið að betra var að aðhafast en láta skeyta að sköpuðu. Seðlabankinn var sýnilega við stýrið en ábyrgðin hvílir á ríkisstjórninni. Við aðstæður eins og þessar vaknar eðlilega sú spurning hvers vegna þjóðnýtingarleiðin var valin. Rétt er að í því felst vörn fyrir skattborgarana. En þegar þessi spurning er sett fram verður að horfa til þess að bæði Seðlabankinn og ríkisstjórnin hafa sætt gagnrýni fyrir tvennt: Annars vegar fyrir að láta undir höfuð leggjast að styrkja gjaldeyrisvaraforðann nægjanlega og hins vegar fyrir að sinna ekki í sama mæli og seðlabankar annarra Norðurlanda því viðfangsefni að gera gjaldeyrisskiptasamninga. Stjórnarþingmennirnir Bjarni Benediktsson og Illugi Gunnarsson settu fyrr á þessu ári fram sjónarmið um mikilvægi þess að Seðlabankinn gerði ráðstafanir til að auðvelda bönkunum að veita eðlilegu súrefni inn í atvinnulífið. Gagnrýni bæði atvinnulífsins og samtaka launafólks hefur beinst að þessu sama á undanförnum mánuðum. Bankastjórn Seðlabankans hefur talið þessa gagnrýni léttvæga. Í gær kom fram af hálfu bankastjórnarinnar að hún hefði fyllsta traust á stjórnendum Glitnis, eiginfjárstaða hans væri afar sterk og allt útlit væri fyrir að ríkissjóður geti selt hlut sinn með góðum hagnaði á næstu misserum. Þessar yfirlýsingar benda til þess að slæmur rekstur hafi ekki verið orsök þess að bankinn komst í hann krappan heldur tímabundnir erfiðleikar við fjármögnun. Í þessu ljósi er eðlilegt að spurt sé hvers vegna ekki var talið rétt að Seðlabankinn kæmi fram sem lánveitandi til þrautavara við þessar aðstæður. Miðað við sveigjanleg viðbrögð erlendra seðlabankan við aðstæður líkum þessum er þörf á að skýra þessa atburði betur og þá grundvallarstefnu sem að baki býr. Verður sömu ráðum fylgt ef frekari aðstoðar verður þörf á fjármálamarkaði? Dagurinn í gær var ekki lokadagur umbrota í þjóðarbúskapnum. Þó að þessi umfangsmikla þjóðnýting hafi vissulega svarað kalli um öryggi á fjármálamarkaðnum gerir hún, hvað sem því líður, spurningar um peningastefnuna og krónunna enn áleitnari en fyrr.
Telur rektor Háskóla Íslands úrskurði alþjóðadómstóla og ályktanir Sameinuðu þjóðanna vera pólitískt álitamál? Elí Hörpu- og Önundarbur Skoðun
Þriðjungur barna af erlendum uppruna tilheyrir ekki skólanum sínum Sara Björg Sigurðardóttir Skoðun
Telur rektor Háskóla Íslands úrskurði alþjóðadómstóla og ályktanir Sameinuðu þjóðanna vera pólitískt álitamál? Elí Hörpu- og Önundarbur Skoðun
Þriðjungur barna af erlendum uppruna tilheyrir ekki skólanum sínum Sara Björg Sigurðardóttir Skoðun