Formannsslagur og framtíðarsýn 18. maí 2005 00:01 Stefán Jón Hafstein, formaður framkvæmdastjórnar Samfylkingarinnar, telur að framtíðarsýn og hugmyndafræði jafnaðarmanna hafi ekki notið sín sem skyldi í baráttunni um formannsstólinn í Samfykingunni undanfarna mánuði. Hann kveðst ganga lengra í ályktunum en framtíðarhópur flokksins og skilgreinir sig sem róttækan endurskoðunarsinna. Jafnaðarmenn tefla svonefndri lýðræðisvæðingu gegn markaðsvæðingu hægriaflanna. Hvað skyldi vera átt við með því? Stefán Jón segir að skapast hafi forsendur í auðugu, vel upplýstu og menntuðu samfélagi til þess að verkefni, sem varða almannaheill og jafnaðarmenn lögðu eitt sinn áherslu á að væru í höndum ríkisins, flytjist til fólksins. "Hagsmuna almennings væri eftir sem áður gætt undir breyttum rekstrarforsendum um leið og unnt yrði að laða fleira fólk til ábyrgðar og þátttöku. Ríkið gæti fært verkefni frá sér til burðugra sveitarfélaga. Og þessi tilteknu sveitarfélög gætu fært verkefnin áfram nær íbúunum, til notendanna sjálfra. Þetta er í rauninni viðbragð við hnattvæðingunni þar sem þjóðríkið hefur ekki sama vægi og áður. Þjóðríkið hefur heldur ekki sama vægi og áður gagnvart staðbundnu valdi og kalli frá íbúunum um frekara ákvörðunarvald yfir daglegu lífi sínu. Þjóðríkið er þarna klemmt á milli og það á að færa völd út til fólksins til þess að þróunin geti orðið á forsendum þess." Aukin völd fólksins Stefán Jón gæti að margra mati verið að tala fyrir venjulegri einkavæðingu verkefna sem ríki og sveitarfélög fást við nú. Hann neitar því og segir þetta snúast um tvo meginþætti. "Í fyrsta lagi er að auka notendavald í skólum, heimilum fyrir aldraða, heilbrigðisstofnunum og ýmsum stofnunum. Notendur eiga að hafa meira um það að segja hvernig þjónustan er veitt. Þetta er ekki valið milli einkavæðingar og opinbers reksturs heldur eru þarna rekstrarform á milli sem gefa notendum meira vald til þess að ákveða hvar og hvernig þjónustan er veitt. Þetta kallar á dreifða stýringu. Hins vegar er ég líka að tala um að mikilvæg verkefni í samfélaginu, til dæmis neytendaþjónusta og neytendavernd, eigi ekki að vera í höndum stofnana. Ég er til dæmis á móti því að stofna embætti umboðsmanns neytenda. Þessháttar þjónustu á að flytja yfir til félagasamtaka sem yrðu styrkt og bæru ábyrgð gagnvart almenningi. Þetta á líka við um umhverfismál þar sem stjórnvöld þurfa gagnrýnið aðhald. Umhverfismálin á ekki að stofnanavæða heldur fela félagasamtökum málaflokkinn með samningum. Slík samtök gætu veitt þetta aðhald, uppfrætt almenning og svo framvegis. Ég hef nefnt mannréttindamál í þriðja lagi. Umræðan um Mannréttindaskrifstofu Íslands sýnir ljóslega hvernig valdastjórnmál eru andstæð minni hugmynd um lýðræðisstjórnmál. Mannréttindaskrifstofan á einmitt að veita stjórnvöldum aðhald og við eigum að styrkja hana til þess. Hvar er stefnan? Málsmetandi menn, stjórnmálaskýrendur og leiðarahöfundar hafa rökstutt að sýn Samfylkingarinnar á framtíðina sé harla óskýr. Jafnvel gengið svo langt að segja að hana skorti að mestu. Hópur flokksmanna hefur engu að síður setið löngum stundum yfir þessari framtíðarsýn. "Ég tek fram að ég er mjög ánægður og stoltur af framtíðarhópnum," segir Stefán Jón. "Ég átti stóran hlut í því að koma honum á laggirnar sem formaður framkvæmdastjórnarinnar. Framtíðarvinnan er eitt hið besta sem við höfum gert á umliðnum árum. Ég finn sjálfur til ábyrgðar að láta til mín taka á þann hátt að leggja inn hugmyndir að endurskoðun jafnaðarstefnunnar á tuttugustu og fyrstu öldinni. Ég leyfi mér að draga víðtækari ályktanir en hópurinn getur gert. Sá er munurinn á framtíðarhópnum og því sem ég set fram í eigin nafni. Hins vegar verð ég að segja að formannsslagurinn milli Össurar Skarphéðinssonar og Ingibjargar Sólrúnar Gísladóttur hefur ekki skilað nægilega frjórri umræðu um þá endurskoðun á stefnumiðum sem nú þegar fer fram og þarf að fara fram meðal jafnaðarmanna innan flokks og utan. Það var tilgangur minn með ritgerð sem ég skrifaði fyrr í vetur um þessa endurskoðun að koma þessum hugmyndum af stað inn í formannsslaginn. Það hefur að sumu leyti tekist en ekki að öllu leyti. Þetta tengist títtnefndum umræðustjórnmálum. Hægt er að gera umbætur með tilskipunum að ofan. Eigi menn að ná fram gagngerum umbótum þarf að gera það undir þeim formerkjum að menn séu sáttir, skilji út á hvað umbæturnar ganga og séu tilbúnir að gera þær að sínum. Í þessu tel ég að samræðustjórnmál felist. Þau eru einnig leið til þess að halda á lofti gildum jafnaðarstefnunnar án þess að stofnanir eða eftirlitsiðnaður sé fenginn til þess að útfæra þær." Stórfyrirtækin bera ábyrgð Stefán Jón segir verðugt verkefni að skilgreina stöðu og ábyrgð stórfyrirtækja í nútímasamfélaginu. "Þetta er mjög verðugt verkefni. Við sjáum að auðvaldinu vex ásmegin. Á móti því tefli ég tveimur hugtökum um lýðræðisvæðingu en þar er hugtakið um félagsauð mjög mikilvægt. Félagsauður er spurning um færni fólks sem gerir því kleift að kljást við afl auðvaldsins og stórfyrirtækja. En þetta þarfnast lagastoðar og samfélagsgerðar sem knýr stórfyrirtækin til ábyrgðar. Ég nefni sem dæmi að lífeyrissjóðunum er ekki lýðræðislega stýrt. Við eigum líka að leggja samfélagslegar skyldur á fyrirtæki sem fá aðgang að sameiginlegum auðlindum landsmanna, hvort heldur um er að ræða aðgang að fiskimiðum, orkulindum eða jarðnæði. Fyrirtækin eiga að standa samfélagslega ábyrg gagnvart starfsfólki sínu, réttindum og skyldum og umhverfinu svo nokkuð sé nefnt. Þetta stillir auðvaldinu upp við vegg. Ef það vill ekki vera hluti af samfélaginu viljum við hin heldur ekki hafa það með okkur." Einkarekstur, ríkisrekstur eða ... Stefán Jón segir að á nýliðinni öld hafi jafnaðarmenn annars vegar hengt sig í ríkisafskipti til þess að verja velferðarkerfið og jöfnuðinn en hins vegar hopað undan nýfrjálshyggjunni og einkavæðingarstefnunni. Hann segir hvorugt ganga upp. "Þriðja leiðin er ef til vill sú leið sem Blair í Bretlandi og Schröder í Þýskalandi hafa fetað, ekki alltaf með góðum árangri. Við eigum að efla það sem kalla mætti almenning (public sphere) sem miðlar á milli einkareksturs og opinbers reksturs. Þarna er gríðarlegt svigrúm til þess að færa út vald og verkefni með skilgreindu ábyrgðarsviði til fólksins í landinu. Þar nýtir einkarekstur sér arðsemiskröfuna og það getur átt vel við í sumum tilvikum. Í opinberri þjónustu á þessi arðsemiskrafa ekki við en þá blasir við að opinberar stofnanir eru oft á tíðum mjög þunglamalegar. Ég tel að einstaklingar og frjáls félagasamtök eigi miklu auðveldara með að bregðast við þörfum þjónustumarkaðarins sem ég kalla svo. Ég sé til dæmis fyrir mér að grunnskólar verði áfram í opinberum rekstri en jafnframt að við eigum eftir að nýta okkur miklu betur menntaframboð utan við grunnskólanetið," segir Stefán Jón Hafstein að endingu. Fréttir Innlent Stj.mál Mest lesið Fylgdu eftir ábendingum um aðkomu undirheimanna Innlent Ekki í belti og undir áhrifum þegar hann lést Innlent Skipti öllu máli að telja drykkina Innlent Skaut hundinn sjálfur og fékk háa sekt Innlent Holan alls ekki eina slysagildran Innlent Uppruni stjarnanna óþekktur: „Hver andskotinn hefur verið að setja þetta inn?“ Innlent Hætta að sekta fyrir notkun nagladekkja Innlent Fjórtán ára ráðinn til að hefna fyrir morðið á fimmtán ára Erlent Athafnamaðurinn Þráinn Hafstein Kristjánsson látinn Innlent Ræstu út mannskap til að kanna frágang fleiri brunna Innlent Fleiri fréttir Sjarmurinn af sérverslun lifi góðu lífi Fjölmenntu í Aðalbyggingu HÍ og vilja svör frá rektor „Þingflokkur Pírata braut á mér“ Áfram lokuð þar sem viðgerðirnar undu upp á sig Spurð hvort hún ætli sér ekkert meira en kennarastarf Niðurstaða um Ölfusárbrú væntanleg í þessari viku Skaut hundinn sjálfur og fékk háa sekt Hætta að sekta fyrir notkun nagladekkja Svandís ræðir við hina formennina og ár af átökum fyrir botni Miðjarðarhafs Fylgdu eftir ábendingum um aðkomu undirheimanna Ræstu út mannskap til að kanna frágang fleiri brunna Afgerandi meirihluti með málstað Palestínumanna Ekki í belti og undir áhrifum þegar hann lést Skiptar skoðanir um umtalaða bókun við EES-samninginn Augljóst að ríkisstjórnarsamstarfið sé að nálgast leiðarlok Holan alls ekki eina slysagildran Skipti öllu máli að telja drykkina Segir ráðherra neita að afhenda gögn um bókun 35 Tveir handteknir í tengslum við slagsmál Athafnamaðurinn Þráinn Hafstein Kristjánsson látinn Uppruni stjarnanna óþekktur: „Hver andskotinn hefur verið að setja þetta inn?“ Nýtt eftirlitskerfi á ytri landamærum Schengen-svæðisins Öflugur skjálfti í Bárðarbunguöskju „Hann hverfur ofan í jörðina“ Heppni að ekki fór verr þegar tveggja ára drengur féll niður nokkra metra Risaþotan flaug aftur yfir Reykjavíkursvæðið „Þetta er ekki endanlegt frumvarp“ Samþykktu ályktun og stefna að kosningum í vor Segir rangt að þau hafi reynt að stöðva lögreglubíl í forgangsakstri Nóg af heitu vatni á Selfossi Sjá meira
Stefán Jón Hafstein, formaður framkvæmdastjórnar Samfylkingarinnar, telur að framtíðarsýn og hugmyndafræði jafnaðarmanna hafi ekki notið sín sem skyldi í baráttunni um formannsstólinn í Samfykingunni undanfarna mánuði. Hann kveðst ganga lengra í ályktunum en framtíðarhópur flokksins og skilgreinir sig sem róttækan endurskoðunarsinna. Jafnaðarmenn tefla svonefndri lýðræðisvæðingu gegn markaðsvæðingu hægriaflanna. Hvað skyldi vera átt við með því? Stefán Jón segir að skapast hafi forsendur í auðugu, vel upplýstu og menntuðu samfélagi til þess að verkefni, sem varða almannaheill og jafnaðarmenn lögðu eitt sinn áherslu á að væru í höndum ríkisins, flytjist til fólksins. "Hagsmuna almennings væri eftir sem áður gætt undir breyttum rekstrarforsendum um leið og unnt yrði að laða fleira fólk til ábyrgðar og þátttöku. Ríkið gæti fært verkefni frá sér til burðugra sveitarfélaga. Og þessi tilteknu sveitarfélög gætu fært verkefnin áfram nær íbúunum, til notendanna sjálfra. Þetta er í rauninni viðbragð við hnattvæðingunni þar sem þjóðríkið hefur ekki sama vægi og áður. Þjóðríkið hefur heldur ekki sama vægi og áður gagnvart staðbundnu valdi og kalli frá íbúunum um frekara ákvörðunarvald yfir daglegu lífi sínu. Þjóðríkið er þarna klemmt á milli og það á að færa völd út til fólksins til þess að þróunin geti orðið á forsendum þess." Aukin völd fólksins Stefán Jón gæti að margra mati verið að tala fyrir venjulegri einkavæðingu verkefna sem ríki og sveitarfélög fást við nú. Hann neitar því og segir þetta snúast um tvo meginþætti. "Í fyrsta lagi er að auka notendavald í skólum, heimilum fyrir aldraða, heilbrigðisstofnunum og ýmsum stofnunum. Notendur eiga að hafa meira um það að segja hvernig þjónustan er veitt. Þetta er ekki valið milli einkavæðingar og opinbers reksturs heldur eru þarna rekstrarform á milli sem gefa notendum meira vald til þess að ákveða hvar og hvernig þjónustan er veitt. Þetta kallar á dreifða stýringu. Hins vegar er ég líka að tala um að mikilvæg verkefni í samfélaginu, til dæmis neytendaþjónusta og neytendavernd, eigi ekki að vera í höndum stofnana. Ég er til dæmis á móti því að stofna embætti umboðsmanns neytenda. Þessháttar þjónustu á að flytja yfir til félagasamtaka sem yrðu styrkt og bæru ábyrgð gagnvart almenningi. Þetta á líka við um umhverfismál þar sem stjórnvöld þurfa gagnrýnið aðhald. Umhverfismálin á ekki að stofnanavæða heldur fela félagasamtökum málaflokkinn með samningum. Slík samtök gætu veitt þetta aðhald, uppfrætt almenning og svo framvegis. Ég hef nefnt mannréttindamál í þriðja lagi. Umræðan um Mannréttindaskrifstofu Íslands sýnir ljóslega hvernig valdastjórnmál eru andstæð minni hugmynd um lýðræðisstjórnmál. Mannréttindaskrifstofan á einmitt að veita stjórnvöldum aðhald og við eigum að styrkja hana til þess. Hvar er stefnan? Málsmetandi menn, stjórnmálaskýrendur og leiðarahöfundar hafa rökstutt að sýn Samfylkingarinnar á framtíðina sé harla óskýr. Jafnvel gengið svo langt að segja að hana skorti að mestu. Hópur flokksmanna hefur engu að síður setið löngum stundum yfir þessari framtíðarsýn. "Ég tek fram að ég er mjög ánægður og stoltur af framtíðarhópnum," segir Stefán Jón. "Ég átti stóran hlut í því að koma honum á laggirnar sem formaður framkvæmdastjórnarinnar. Framtíðarvinnan er eitt hið besta sem við höfum gert á umliðnum árum. Ég finn sjálfur til ábyrgðar að láta til mín taka á þann hátt að leggja inn hugmyndir að endurskoðun jafnaðarstefnunnar á tuttugustu og fyrstu öldinni. Ég leyfi mér að draga víðtækari ályktanir en hópurinn getur gert. Sá er munurinn á framtíðarhópnum og því sem ég set fram í eigin nafni. Hins vegar verð ég að segja að formannsslagurinn milli Össurar Skarphéðinssonar og Ingibjargar Sólrúnar Gísladóttur hefur ekki skilað nægilega frjórri umræðu um þá endurskoðun á stefnumiðum sem nú þegar fer fram og þarf að fara fram meðal jafnaðarmanna innan flokks og utan. Það var tilgangur minn með ritgerð sem ég skrifaði fyrr í vetur um þessa endurskoðun að koma þessum hugmyndum af stað inn í formannsslaginn. Það hefur að sumu leyti tekist en ekki að öllu leyti. Þetta tengist títtnefndum umræðustjórnmálum. Hægt er að gera umbætur með tilskipunum að ofan. Eigi menn að ná fram gagngerum umbótum þarf að gera það undir þeim formerkjum að menn séu sáttir, skilji út á hvað umbæturnar ganga og séu tilbúnir að gera þær að sínum. Í þessu tel ég að samræðustjórnmál felist. Þau eru einnig leið til þess að halda á lofti gildum jafnaðarstefnunnar án þess að stofnanir eða eftirlitsiðnaður sé fenginn til þess að útfæra þær." Stórfyrirtækin bera ábyrgð Stefán Jón segir verðugt verkefni að skilgreina stöðu og ábyrgð stórfyrirtækja í nútímasamfélaginu. "Þetta er mjög verðugt verkefni. Við sjáum að auðvaldinu vex ásmegin. Á móti því tefli ég tveimur hugtökum um lýðræðisvæðingu en þar er hugtakið um félagsauð mjög mikilvægt. Félagsauður er spurning um færni fólks sem gerir því kleift að kljást við afl auðvaldsins og stórfyrirtækja. En þetta þarfnast lagastoðar og samfélagsgerðar sem knýr stórfyrirtækin til ábyrgðar. Ég nefni sem dæmi að lífeyrissjóðunum er ekki lýðræðislega stýrt. Við eigum líka að leggja samfélagslegar skyldur á fyrirtæki sem fá aðgang að sameiginlegum auðlindum landsmanna, hvort heldur um er að ræða aðgang að fiskimiðum, orkulindum eða jarðnæði. Fyrirtækin eiga að standa samfélagslega ábyrg gagnvart starfsfólki sínu, réttindum og skyldum og umhverfinu svo nokkuð sé nefnt. Þetta stillir auðvaldinu upp við vegg. Ef það vill ekki vera hluti af samfélaginu viljum við hin heldur ekki hafa það með okkur." Einkarekstur, ríkisrekstur eða ... Stefán Jón segir að á nýliðinni öld hafi jafnaðarmenn annars vegar hengt sig í ríkisafskipti til þess að verja velferðarkerfið og jöfnuðinn en hins vegar hopað undan nýfrjálshyggjunni og einkavæðingarstefnunni. Hann segir hvorugt ganga upp. "Þriðja leiðin er ef til vill sú leið sem Blair í Bretlandi og Schröder í Þýskalandi hafa fetað, ekki alltaf með góðum árangri. Við eigum að efla það sem kalla mætti almenning (public sphere) sem miðlar á milli einkareksturs og opinbers reksturs. Þarna er gríðarlegt svigrúm til þess að færa út vald og verkefni með skilgreindu ábyrgðarsviði til fólksins í landinu. Þar nýtir einkarekstur sér arðsemiskröfuna og það getur átt vel við í sumum tilvikum. Í opinberri þjónustu á þessi arðsemiskrafa ekki við en þá blasir við að opinberar stofnanir eru oft á tíðum mjög þunglamalegar. Ég tel að einstaklingar og frjáls félagasamtök eigi miklu auðveldara með að bregðast við þörfum þjónustumarkaðarins sem ég kalla svo. Ég sé til dæmis fyrir mér að grunnskólar verði áfram í opinberum rekstri en jafnframt að við eigum eftir að nýta okkur miklu betur menntaframboð utan við grunnskólanetið," segir Stefán Jón Hafstein að endingu.
Fréttir Innlent Stj.mál Mest lesið Fylgdu eftir ábendingum um aðkomu undirheimanna Innlent Ekki í belti og undir áhrifum þegar hann lést Innlent Skipti öllu máli að telja drykkina Innlent Skaut hundinn sjálfur og fékk háa sekt Innlent Holan alls ekki eina slysagildran Innlent Uppruni stjarnanna óþekktur: „Hver andskotinn hefur verið að setja þetta inn?“ Innlent Hætta að sekta fyrir notkun nagladekkja Innlent Fjórtán ára ráðinn til að hefna fyrir morðið á fimmtán ára Erlent Athafnamaðurinn Þráinn Hafstein Kristjánsson látinn Innlent Ræstu út mannskap til að kanna frágang fleiri brunna Innlent Fleiri fréttir Sjarmurinn af sérverslun lifi góðu lífi Fjölmenntu í Aðalbyggingu HÍ og vilja svör frá rektor „Þingflokkur Pírata braut á mér“ Áfram lokuð þar sem viðgerðirnar undu upp á sig Spurð hvort hún ætli sér ekkert meira en kennarastarf Niðurstaða um Ölfusárbrú væntanleg í þessari viku Skaut hundinn sjálfur og fékk háa sekt Hætta að sekta fyrir notkun nagladekkja Svandís ræðir við hina formennina og ár af átökum fyrir botni Miðjarðarhafs Fylgdu eftir ábendingum um aðkomu undirheimanna Ræstu út mannskap til að kanna frágang fleiri brunna Afgerandi meirihluti með málstað Palestínumanna Ekki í belti og undir áhrifum þegar hann lést Skiptar skoðanir um umtalaða bókun við EES-samninginn Augljóst að ríkisstjórnarsamstarfið sé að nálgast leiðarlok Holan alls ekki eina slysagildran Skipti öllu máli að telja drykkina Segir ráðherra neita að afhenda gögn um bókun 35 Tveir handteknir í tengslum við slagsmál Athafnamaðurinn Þráinn Hafstein Kristjánsson látinn Uppruni stjarnanna óþekktur: „Hver andskotinn hefur verið að setja þetta inn?“ Nýtt eftirlitskerfi á ytri landamærum Schengen-svæðisins Öflugur skjálfti í Bárðarbunguöskju „Hann hverfur ofan í jörðina“ Heppni að ekki fór verr þegar tveggja ára drengur féll niður nokkra metra Risaþotan flaug aftur yfir Reykjavíkursvæðið „Þetta er ekki endanlegt frumvarp“ Samþykktu ályktun og stefna að kosningum í vor Segir rangt að þau hafi reynt að stöðva lögreglubíl í forgangsakstri Nóg af heitu vatni á Selfossi Sjá meira