Frammistöðu...? Þórarinn Þórarinsson skrifar 23. nóvember 2018 07:00 Fyrir 69 árum sá George Orwell fyrir þann dapurlega og merkingarlausa heim sem við byggjum í dag og kynnti hugtakið „newspeak“ til sögunnar í bókinni Nítján hundruð áttatíu og fjögur. Með því að brengla og rugla merkingu orða og hugtaka, fletja út merkingu tungumálsins, tókst alræðisvaldinu að lama sjálfstæða og gagnrýna hugsun í dystópískri framtíð ársins 1984. Skáldsaga Orwells hefur sjálfsagt aldrei átt betur við en núna og gæti hæglega borið titilinn Tvö þúsund og átján. Dauðhreinsun tungumálsins gengur svo hryllilega vel að öfugsnúinn rétttrúnaðurinn er að útrýma allri tvíræðni og fjöri úr tungumálinu. Öruggara að hafa þetta steindautt og leiðinlegt þannig að enginn þurfi nú að móðgast. Þessar öfgar ganga svo langt að ekki má lengur segja fólki upp störfum á mannamáli. Orðskrípið „frammistöðuvandi“ dúkkaði upp í umræðunni í vikunni. Eðlilega virðist enginn þekkja merkingu þess enda ólíklegt að nokkur hugsandi manneskja hafi heyrt það áður, hvað þá lagt sér í munn, fyrr en seint í nóvember 2018. Ég reyndi árangurslaust að fletta „frammistöðuvanda“ upp í orðabókum. Rakst á frammivið, frammí og alls konar annað en engan frammistöðuvanda. Út frá samhenginu datt mér helst í hug að fletta upp orðinu „vanhæfur“. Og samkvæmt orðabókum merkir það að vera „ekki hæfur, ómögulegur, óhæfur“. Veit ekkert hvort þessar orðabókarskilgreiningar ná utan um merkingarleysi „frammistöðuvanda“ en eigum við í alvöru talað ekki bara að reyna að standa vörð um lágmarks heilbrigða hugsun og reyna frekar að halda áfram að tala raunverulegt, kjarnyrt manna (kvenna og karla) mál? Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Birtist í Fréttablaðinu Þórarinn Þórarinsson Mest lesið Halldór 5.10.2024 Jón Þór Stefánsson Halldór Eignafólk græðir mikið á vaxtastefnu Seðlabankans Stefán Ólafsson Skoðun Telur rektor Háskóla Íslands úrskurði alþjóðadómstóla og ályktanir Sameinuðu þjóðanna vera pólitískt álitamál? Elí Hörpu- og Önundarbur Skoðun Spilling á Íslandi: Erum við að missa tökin? Ágústa Árnadóttir Skoðun Sleppum brúnni og förum betri leið framhjá Selfossi Elliði Vignisson Skoðun Af ofurhetjum og störfum þeirra Kristín Björnsdóttir Skoðun Þriðjungur barna af erlendum uppruna tilheyrir ekki skólanum sínum Sara Björg Sigurðardóttir Skoðun Að dansa í regninu Lóa Björk Ólafsdóttir Skoðun Uppeldi frá gamla einmenningar eins-skin-litar viðhorfum Matthildur Björnsdóttir Skoðun Einstakur atburður og viðbúnaður Marinó G. Njálsson Skoðun
Fyrir 69 árum sá George Orwell fyrir þann dapurlega og merkingarlausa heim sem við byggjum í dag og kynnti hugtakið „newspeak“ til sögunnar í bókinni Nítján hundruð áttatíu og fjögur. Með því að brengla og rugla merkingu orða og hugtaka, fletja út merkingu tungumálsins, tókst alræðisvaldinu að lama sjálfstæða og gagnrýna hugsun í dystópískri framtíð ársins 1984. Skáldsaga Orwells hefur sjálfsagt aldrei átt betur við en núna og gæti hæglega borið titilinn Tvö þúsund og átján. Dauðhreinsun tungumálsins gengur svo hryllilega vel að öfugsnúinn rétttrúnaðurinn er að útrýma allri tvíræðni og fjöri úr tungumálinu. Öruggara að hafa þetta steindautt og leiðinlegt þannig að enginn þurfi nú að móðgast. Þessar öfgar ganga svo langt að ekki má lengur segja fólki upp störfum á mannamáli. Orðskrípið „frammistöðuvandi“ dúkkaði upp í umræðunni í vikunni. Eðlilega virðist enginn þekkja merkingu þess enda ólíklegt að nokkur hugsandi manneskja hafi heyrt það áður, hvað þá lagt sér í munn, fyrr en seint í nóvember 2018. Ég reyndi árangurslaust að fletta „frammistöðuvanda“ upp í orðabókum. Rakst á frammivið, frammí og alls konar annað en engan frammistöðuvanda. Út frá samhenginu datt mér helst í hug að fletta upp orðinu „vanhæfur“. Og samkvæmt orðabókum merkir það að vera „ekki hæfur, ómögulegur, óhæfur“. Veit ekkert hvort þessar orðabókarskilgreiningar ná utan um merkingarleysi „frammistöðuvanda“ en eigum við í alvöru talað ekki bara að reyna að standa vörð um lágmarks heilbrigða hugsun og reyna frekar að halda áfram að tala raunverulegt, kjarnyrt manna (kvenna og karla) mál?
Telur rektor Háskóla Íslands úrskurði alþjóðadómstóla og ályktanir Sameinuðu þjóðanna vera pólitískt álitamál? Elí Hörpu- og Önundarbur Skoðun
Þriðjungur barna af erlendum uppruna tilheyrir ekki skólanum sínum Sara Björg Sigurðardóttir Skoðun
Telur rektor Háskóla Íslands úrskurði alþjóðadómstóla og ályktanir Sameinuðu þjóðanna vera pólitískt álitamál? Elí Hörpu- og Önundarbur Skoðun
Þriðjungur barna af erlendum uppruna tilheyrir ekki skólanum sínum Sara Björg Sigurðardóttir Skoðun